01-08. Հովհաննես Մկրտչի քարոզչությունը

 

1, 1 - Ավետարանը («εὐαγγέλιον» - «էվանգելիոն»), որ նշանակում է «բարի լուր», Աստծո Արքայության գալուստն է (հմմտ. Մտթ 4, 17 և 4, 17⁺): Հին Կտակարանում նախապատրաստված լինելով (Ես 40, 9; 52, 7; 61, 1), այն այժմ ավետարանվում է Հիսուսի կողմից, Ով «հռչակում է» Ավետարանը (Մտթ 4, 23; 9, 35; Մրկ 1, 14), ավետարանում է Արքայությունը (Ղկս 4, 43; 8, 1; հմմտ. 16, 15) և հորդորում է հավատալ Ավետարանին (Մրկ 1, 15; հմմտ. Մտթ 8, 10; Հռմ 1, 16): Աստծո Արքայությունը եկել է հանձինս Հիսուսի (Մտթ 11, 5; Ղկս 4, 18.21): Իրենից հետո Իր աշակերտները տարածելու են Ավետարանն ամբողջ աշխարհով մեկ (Մտթ 24, 14; 26, 13; Մրկ 16, 15; Գրծ 5, 42; Գղտ 2, 7): Սկզբում քարոզված, ապա հանգրվան առ հանգրվան գրի առնված այս Բարի Լուրը արձանագրվել է կանոնական չորս Ավետարանների մեջ (տե՛ս Ներածությունը): ꟷ

- «Ավետարան» գոյականը, որ երբեք չի գործածվում Ղուկասի ու Հովհաննեսի կողմից (Մատթեոսը նախընտրում է «βίβλος» - «բիբլոս» - «գիրք» եզրը, իսկ Ղուկասը՝ «διήγησις» - «դիեգեսիս» - «պատմվածք»ը), Մարկոսի մոտ (և Մտթ 26, 13 տողում) դառնում է տեխնիկական եզր՝ մատնանշելու համար տվյալ գրքի բովանդակությունը, և այսպիսով դառնում է չորս Ավետարանների ինքնատիպ տիտղոսը, անունը: Մատթեոսի մյուս հատվածներում, և միշտ՝ Ղուկասի մոտ, որ գործածում է միայն համապատասխան բայը, «ավետել բարի լուրը» թարգմանությունը թվում է առավել նախընտրելի: ꟷ

- «Աստծո Որդու». Մարկոսն իսկույն ճշտում, ընդգծում ու անվախ հռչակում է Հիսուսի ճշմարիտ ինքնությունը (հմմտ. 1, 11; 9, 7; 15, 39), ինչի համար էլ արժանացել է սրբապատկերներում առյուծի խորհրդապատկերով ներկայացվելու: Ներկա լինելով հնագույն ձեռագրերի մեծամասնության մոտ, սույն տիտղոսը ձեռագրերից մի քանիսում սակայն բացակայում է (տվյալ տողում), մինչ մեկ ձեռագիր ներկայացնում է «Տիրոջ Որդու» տարբերակը: ꟷ

- Բնագրի շարահյուսությունը ամբողջովին հակառակ դասավորությունն ունի, որին ճշգրիտ կերպով համապատասխանում է գրաբարը. «Սկիզբն Աւետարանի Յիսուսի Քրիստոսի՝ Որդւոյ Աստուծոյ» - «Ἀρχὴ τοῦ εὐαγγελίου Ἰησοῦ Χριστοῦ Υἱοῦ Θεοῦ» - «Առխէ տու էվանգելիու Յեսու Խռիստու Հիյու Թէու»:

 

1, 2-3 - «Եսայի մարգարեի գրքում». Չնայած որ և՛ Մատթեոսը (3, 3), և՛ Մարկոսը սույն մարգարեությունը վերագրում են միայն Եսայիին, այն իրականում Մղք 3, 1, Ես 40, 3 և Ել 23, 20 հատվածների միախառնումից ստացված արդյունք է: Այդ իսկ պատճառով, որոշ ձեռագրեր ուղղում են և ասում «մարգարեների գրվածքներում»: Գրաբարում ևս. «Որպէս եւ գրեալ է 'ի մարգարէս»: ꟷ

- «ուղարկում եմ իմ պատգամատարին». Հունարեն. «ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου» - «ապոստելլո տոն անգելոն մու», բառացի. «առաքում եմ իմ հրեշտակին»: Գրաբարում. «ես առաքեմ զհրեշտակ իմ»: Այստեղից էլ առաջացել է Հովհաննես Մկրտչին սրբապատկերներում հրեշտակային թևերով պատկերելու ավանդությունը:

 

1, 4 - «Հովհաննեսը». Հովհաննեսի կերպարի և Հիսուսի մկրտության մանրամասնությունների, ինչպես նաև գործածված եզրերի իմաստի ու նշանակության վերաբերյալ՝ տե՛ս Մատթեոս 3, 1-17⁺: ꟷ

- «Եկավ». Հուն. «Ἐγένετο» - «Էգենետո», որ նշանակում է «մեջտեղ եկավ», «ի հայտ եկավ», «գոյության եկավ», և այլն, այսինքն՝ հրապարակ, ասպարեզ իջավ: Կապակցվում է 1, 2 տողի «ուղարկում եմ» խոսքին. Հովհաննեսը սեփական նախաձեռնությամբ չէ, որ սկսեց կրոնական գործունեություն ծավալել. «եկավ», որովհետև Աստված իրեն «ուղարկեց»:

 

1, 5 - «Հուդեա». Տե՛ս Մտթ 2, 1⁺-ի առաջին մասը: ꟷ

- Մարկոսը մեկ տողում ներկայացնում է իր Ավետարանի ողջ թատերաբեմի երեք կարևոր վայրերը: Նախ՝ Հուդեայի երկրամասը, որ հյուսիսից սահմանակցում էր Սամարիային, հարավից՝ Իդումեային (Եդոմ), իսկ արևելքից՝ Պերեային: Հռոմեացիների կողմից 6 թվականին կցվելով Սիրիա (Ասորիք) նահանգին, կառավարվում էր մի տեղական կայսերական կառավարչի կողմից, որոնցից մեկն է եղել Պոնտացի Պիղատոսը (26-36/37թթ.): 70 թվականին դարձել է ինքնավար մարզ: Ապա՝ Երուսաղեմը, որը բացառությամբ այս և 3, 8 տողերի, ուր նկատվում է չեզոք կերպով, Մարկոսի մոտ ընդհանուր առմամբ ներկայացնում է Հիսուսի հանդեպ թշնամանքի ու մերժման վայրը: Վերջում՝ Հորդանանը, Պաղեստինի ամենակարևոր գետը, որ սկիզբ է առնում Հերմոն լեռան լանջերին, սնուցում է Գեննեսարեթի լճի ավազանը և իր ընթացքն ավարտում է՝ թափվելով Մեռյալ Ծով:

 

1, 6 - «մորեխներով». Հուն. «ἀκρίδας» - «ակռիդաս»: Գրաբարում. «մարախ»: Խոսքը վերաբերվում է խոշոր մորեխների այն տեսակին, որ տարածված է Միջին Արևելքի երկրներում և մեծ վնաս է հասցնում բուսականությանը: Գրեթե յուրաքանչյուր գարնան սկզբին, մարախների անթիվ անհամար պարսեր քամու հետ գալիս են Արաբիայից Պաղեստին և ավելի հյուսիս, մինչև որ վերանում են՝ թափվելով Միջերկրական Ծովի մեջ և կեր դառնալով ձկների համար: Արևելքի ժողովուրդները սովոր են սնվել մարախների այս տեսակով, հում կամ կրակի վրա խարկված, աղով համեմված կամ ա՛յլ ձևերով. դրանք իսկապես խիստ սննդարար կերակուր են: Իսրայելացիներին թույլատրված էր ուտել բոլոր տեսակի մարախազգիներին (Ղևտ 11, 22): Այս մարախներն ա՜յն աստիճան կործանարար էին տեղի բնակչության համար, որ Հովհաննու Հայտնության գրքում վերցվել են որպես դժոխային պատժի օրինակ (տե՛ս Հյտ 9, 1-12; հմմտ. նաև Ել 10, 1-20):

 

1, 7 - «Իմ ետևից». Հուն. «ὀπίσω μου» - «օպիսօ մու», որ կարող է թարգմանվել նաև «ինձնից հետո»: Գրաբար. «զկնի իմ»: ꟷ

- «ավելի հզոր մեկը». Մարկոսն ակնհայտ կերպով ակնարկում է Հիսուսին, Ով Իր գործունեությունը սկսում է Հովհաննեսից՝ Հին Կտակարանի վերջին մարգարեից հետո: ꟷ

- «արժանի». Հուն. «ἱκανὸς» - «հիկանոս», որ բառացի նշանակում է «բավական» և այստեղ համապատասխանում է խոսակցական լեզվի «այդքան չկամ» արտահայտությանը: Գրաբար. «չեմ բաւական»: