« ՈՉ ՈՔ ՉԻ ՃԱՆԱՉՈՒՄ ՆՐԱՆ ԱՅՆՊԵՍ, ԻՆՉՊԻՍԻՆ ՈՐ ՆԱ Է »

 

 

Մենք, հետևաբար, ասում ենք, որ համընդհանուր Պատճառը, լինելով ամբողջ տիեզերքից անդին, ո՛չ մատերիա է, [...] ո՛չ մարմին. որ չունի ո՛չ կերպ, ո՛չ կերպարանք, ո՛չ որակ, ո՛չ զանգված. որ ինչ որ մի վայրում չէ, որ ենթակա չէ զգայարանների կողմից որևէ կերպ ընկալման: [...] Բարձրանալով ավելի վեր, այժմ ասում ենք, որ այդ Պատճառը ո՛չ հոգի է, ո՛չ միտք, [...] որ հնարավոր չէ Նրան ո՛չ արտահայտել, ո՛չ էլ մտքով ընկալել. որ Նա չունի ո՛չ թիվ, ո՛չ կարգ, ո՛չ մեծություն, ո՛չ փոքրություն, ո՛չ հավասարություն, ո՛չ անհավասարություն, ո՛չ նմանություն, ո՛չ աննմանություն. որ Նա չի մնում անշարժ, ո՛չ էլ շարժվում է. [...] որ ո՛չ զորություն է, ո՛չ էլ լույս. որ չի ապրում և կյանք չէ. որ ո՛չ էություն է, ո՛չ մշտնջենավորություն, ո՛չ ժամանակ. որ անհնարին է մտովին ընկալել Նրան. որ ո՛չ գիտություն է, ո՛չ ճշմարտություն, ո՛չ արքայություն, ո՛չ իմաստություն, ո՛չ մեկ, ո՛չ միություն, ո՛չ աստվածություն, ո՛չ բարիք. ո՛չ հոգի, ո՛չ որդիություն, ո՛չ հայրություն, այն իմաստով, որով մենք կարող ենք հասկանալ այդ խոսքերը. ո՛չ էլ որևիցէ մեկն այն բաներից, որոնք հասանելի են մեր ճանաչողությանը կամ ուրիշ որևիցէ մի ա՛յլ էակի ճանաչողությանը. որ ոչ մեկը չէ այն բաներից, որոնք պատկանում են անգոյությանը, բայց ո՛չ էլ որևիցէ մեկն այն բաներից, որոնք պատկանում են գոյությանը. որ ոչ ոք չի ճանաչում Նրան այնպես, ինչպիսին որ Նա է. [...] որ նա ենթակա չէ ոչ մի մտածումի, ոչ մի անվանակարգման, ոչ մի իմացության. որ ո՛չ խավար է, ո՛չ լույս, ո՛չ սխալ է, ո՛չ ճշմարտություն. որ Նրա վերաբերյալ հնարավոր չէ հաստատել բացարձակապես ոչինչ, և ոչինչ՝ ժխտել. որ երբ կատարում ենք հաստատումներ կամ ժխտումներ, որոնք վերաբերվում են Նրանից ցածրակարգ իրականությունների, անձամբ Նրա վերաբերյալ չենք հաստատում և չենք ժխտում ոչ մի բան. որովհետև որևէ հաստատում մնում է բոլոր գոյակների միակ ու կատարյալ Պատճառից ասդին. որովհետև որևէ ժխտում մնում է վերանցականությունից ասդին Նրա, ով ամեն ինչից զատ ու անջատ է և մնում է ամեն ինչից անդին: