- 37 -

Մի ընկերուհի ունեի, տարիքով ինձնից բավականին մեծ: Դեռ ամուսնացած չէր: Ես ու ընկերներս նրան վաղուց ճանաչում էինք: Նրան դասակարգել էինք «լուրջ» աղջիկների շարքին, այսինքն՝ այն աղջիկների, որոնք չափազանց լուրջ էին մեր համար: Այո՛, նմանատիպ դասակարգումներ էինք հորինել, որոնց համաձայն պիտակավորում էինք բոլոր աղջիկներին, որոնց հանդիպում էինք մեր ցերեկվա ու գիշերվա ճանապարհներին: Այնուամենայնիվ, մեր այս ընկերուհուն հարգում էինք, իսկ ես նրա հանդեպ յուրահատուկ բարյացակամություն էի զգում, իբրև իմ ավագ քրոջ, թեև չէի համարձակվում ասել նրան այդ մասին, և մանավանդ՝ չէի համարձակվում որոշ չափից ավելի բացահայտել այդ զգացումներս ընկերներիս առաջ: Հաճախ, Իմաստունին ճանաչելուցս առաջ, զրուցում էի նրա հետ: Այնպիսի մտքեր էր արտահայտում, որոնք Իմաստունն ինձ ասելու էր հետագայում: Ընկերական բարեսիրտ կատակներով էի պատասխանում իր գեղեցիկ գաղափարներին: Այն ժամանակ մտածում էի, որ դրանք պատանի աղջնակի երազանքներ էին սոսկ, որը սիրո մասին շնորհալի պատկերացումներ ուներ միայն: Ես, մինչդեռ, գիտեի ... :

Եվ սակայն, նա ինձ մտորելու առիթներ էր տալիս:

 

Հետո ընկերուհիս տեղափոխվել էր և ապրում էր ինձնից շատ հեռու, այնպես՝ որ այլևս չէի կարողանում նրա հետ կիսել ընկերության ուրախությունը: Ցավում էի դրա համար, քանի որ այսօր, կարծում եմ, նրան ավելի լավ կհասկանայի:

Մի օր պատահմամբ հանդիպեցի նրան: Դեռ մենակ էր: Ես ուղղակի երջանիկ էի նրան կրկին տեսնելուս համար: Ուրախ էր, ժպտադեմ, բայց մի քիչ չափազանց վերապահ, մի տեսակ քաշված, և սակայն՝ հարուստ, դրանում կասկած չկար, հարստություններով, որոնք անհասանելի են փոփոխամիտ անցորդի աչքին:

Հանկարծ մտածեցի, որ տղաները հիմար էին եղել, որ նրան լքել էին ճանապարհի եզրին. նրա կողքին քայլել էին առանց նրան նկատելու: Եվ ինքս ինձ ասացի, որ եթե ավելի երիտասարդ լիներ, այսօր նրան գուցե և կսիրեի:

 

Լուռ իրար էինք նայում: Հանկարծ ասաց.

«Շատ ես փոխվել»:

«Ինչի՞ց նկատեցիր դա»:

«Դեմքիցդ, իսկ է՛լ ավելի՝ հայացքիցդ»:

«Ճիշտ է: Մի ուրիշ անգամ կպատմեմ»:

Եվ որոշեցինք կրկին հանդիպել:

Մինչ նա հեռանում էր, ես մտածում էի. «Արդյոք դեռ սպասո՞ւմ է: Համակերպվե՞լ է: Տառապո՞ւմ է»: Ես այդ հարցերին պատասխան չունեի: Նա ժպտում էր:

Տխուր էի նրա համար և մտածում էի. «Այսպես արդարացի չէ»:

Այս հարցի շուրջ կխոսեմ Իմաստունի հետ:

 

 

Իմաստունը լրջորեն հիվանդ էր: Այս անգամ կասկածներ չկային: Երբ նրա մոտ մտա, առաջին իսկ հայացքից զգացի դա: Անկողնու վրա պառկած հանգստանում էր, մի տեսակ լայն վերնազգեստի մեջ փաթաթված, կարծես ցրտից կուչ եկած: Թվում էր ծերացած, նիհարած: Հայացքն, այնուամենայնիվ, պահպանում էր իր ամբողջ ուժգնությունը, իսկ ժպիտն՝ իր բարյացակամ ջերմությունը:

Բավական ճիգ գործադրեց վեր կենալու համար և չնայած ես խնդրում էի, որ պառկած մնար, հազիվ քայլելով հասավ բազկաթոռին:

«Կորցնելիք ժամանակ չկա», ասաց: «Մոտիկ նստիր ինձ: Խոսենք: Հիվանդապահուհիս շուտով կգա: Կբարկանա»: Ապա իր չարաճճի աչքերով ինձ նայելով, հավելեց. «Նա շատ խիստ է: Պետք է հնազանդվեմ նրան»:

 

...

Այդ օրը պատմեցի նրան ընկերուհուս մասին:

«Ես էլ եմ ճանաչում», ասաց, «բազմաթիվ աղջիկների, որոնք իզուր սպասում են, որ մի տղա գա ու իրենց ասի. “Ես քեզ սիրում եմ”: Նրանցից ոմանք շատ են տառապում: Ամեն ոք կարիքն ունի իմանալու սեփական անձի արժեքը, իմանալու մի օր, որ իր կյանքը մի ուրիշ կյանք արժե»:

«Ուրեմն ինչո՞ւ», հարցրեցի, «կան անձինք, որոնք չեն հանդիպում մեկին, որն իրենց դա փաստի: Մի՞թե դա Աստծո կամքն է»:

«Աստծո կամքն այն է», պատասխանեց շեշտված ձայնով, «որ յուրաքանչյուր ոք սիրի: Մնացածը ... »:

«Մնացա՞ծը ... »:

«Մնացածը յուրաքանչյուր անձի կյանքի խորհուրդն է. դեպքերի ու իրադարձությունների խիտ հյուսվածք, մեր և մյուսների ազատության արդյունք, և այս բնության, որ լավ ու վատ եղանակ է անում, որովհետև այդպես պետք է լինի»:

«Ոմանք ինձ ասել են, թե Աստված “մեր կյանքում առաջնորդում, ուղղորդում, կողմնորոշում է ամեն բան” ... »:

«Դա հաստատ ես չեմ ասել», պատասխանեց կրկին ոգևորվելով: «Մենք ինքներս ենք, որ առաջնորդում ենք մեր կյանքերը, բոլորի և յուրաքանչյուրի հաճախ անընթեռնելի որոշումների բավիղում: Եվ մեր կյանքերը կետադրված են “ինչու”ներով, որոնց մեծ մասի համար պատասխան չի լինելու այս երկրում: Հետո միայն, լույսի մեջ, կբացահայտենք յուրաքանչյուր “այո”ն և յուրաքանչյուր “ոչ”ը, և կկարողանանք կշռել նրանց կշիռն ու տարողությունը. սիրո կամ ... մեղքի»:

«Ձեզ այլևս չեմ հասկանում, Բարեկամս: Դուք ինձ այնքա՜ն եք խոսել Աստծո մասին: Բայց ի՞նչ է, այս հարցում Աստված բացակա՞ է»:

«Անսահմանորեն ներկա է, սիրելիս: Թերևս սխալ ես հասկացել: Աստված սիրալիր հայր է, որ քայլ առ քայլ ընկերակցում է իր զավակներին: Բայց թողնում է, որ նրանք մենակ քայլեն, նրանց անդադար պարգևելով Իր Սիրո Լույսը և Ուժը, որպեսզի նրանք Իր հետ ապրեն այն, ինչն իրենք իսկ որոշել են ապրել»:

«Իսկ այն բանե՞րը, որ նրանք չեն որոշել ապրել, բայց որոնք նրանց պարտադրված են. ինչ որ մի նեղություն, տառապանք, վիշտ, ... միայնություն»:

«Եթե իրավիճակը կամ դեպքերի ընթացքն այդպիսին է, նրանց առաջ ներկա, անխուսափելի, մի օր պետք է որոշեն ապրել այն և ո՛չ թե՝ կրել միշտ նեղված սրտով: Ամեն ինչ կարող է “նախախնամական” դառնալ նրա համար, ով սիրո առաջ բացվելով գտնում է ուժը՝ կամենալու ապրել այն, ինչն իր կամքով չի որոշել ապրել»:

«Այս խոսքե՞րն եք ուղղում գեղեցիկ ու ողջամիտ աղջիկներին, որոնք գալիս են Ձեզնից լույս խնդրելու իրենց միայնակ ճանապարհների համար»:

«Նրանց նախևառաջ ասում եմ, որ ընկեր փնտրեն»:

«Իսկ հետո՞»:

«Հետո խոսելու հերթն իրենցն է: Աղջիկն ինքն է, որ որոշում է»:

 

Սպասում ... :

 

Ո՜վ սիրտ իմ, որ բաբախում ես՝ ինչպես միայն կնոջ սիրտը կարող է բաբախել,

որպես տրամադիր քնքշանք, կյանքի որևէ եղանակի բացված ծաղիկ.

արդյոք ո՞վ է գալու՝ քաղելու քեզ, մինչ թաքնված ես թփերի ետևում:

Շուտո՜վ եկ, գեղեցիկ անծանոթ,

որովհետև թեև մի քանի ծաղիկ արդեն նվիրել եմ, որոնք ուրիշները չախորժեցին,

մի մեծ ծաղկեփունջ ես դեռ պահել եմ, բայց ... թառամում է:

 

Ո՜վ մարմին իմ, անբնակ կղզի, որին չայցելեց ոչ մի նավարկող,

այնքա՜ն փափաք ունեմ, ամառնային որոշ երեկոներ, նավակս բաց ծով հանելու,

և դեպի իմ ափ բերելու հարստությունների ինչ որ մի անհագ փնտրող:

Նա կփնտրի, կհայտնաբերի իմ թաղված գանձերը,

իսկ եթե իմ ոսկուց ամուսնական մատանի չձուլի,

ոսկիս գեթ մի գիշեր նրա համար կփայլի:

... Բայց նա չեկավ: ... Ես ծով դուրս չեկա ... :

 

Ո՜վ արգանդ իմ, արտ, որ իզուր սպասում է սիրո սերմին,

ո՜վ ձեռքեր իմ տրամադիր, որ սպասում են երազանքներիս երեխաներին.

ի՞նչ իմաստ ունի հողը, եթե ամուլ է հունձքից,

և փարթամ տարածված ճյուղերը, որոնց վրա պտուղ չկա:

Տե՜ր, ի՞նչ իմաստ ունի կյանքը, եթե ես այն չեմ կարող պարգևել իմ հերթին:

 

Սկզբում անհոգ էի նայում տղաներին, որոնք կողքովս անցնում էին,

և տեսնում էի, թե ինչպես էին բռնում ընկերուհիներիս ձեռքերը,

որովհետև դրան էին հրավիրում ընկերուհիներիս հայացքները.

իսկ հետո տեսա, թե նրանք ինչպես էին դուրս գալիս եկեղեցուց,

որպես նորահռչակ ամուսիններ, միմյանց թևանցուկ.

և երգեցի, ժպտացի, երջանիկ՝ նրանց ուրախության համար ... :

Բայց մեկը մյուսի ետևից հեռանում են նրանք, որոնք քայլում էին զույգ առ զույգ,

քանի որ շատ չանցած նրանց ուշադրությունը սևեռվում է իրենց վարդերանգ միջնորդի վրա,

որը ժպտում է և կամ լալիս, իր կաթը հայցելով,

... իսկ ես, միայնակ, վերադարձա իմ տուն. ... ինձ չէին ընտրել:

 

 

Ինձ ասել են ...

 

Պատուհանից նայող գեղեցիկ, լուրջ աղջիկ, որին ոչ ոք չի մոտենում,

թերևս թաքնվո՞ւմ ես, երբ հուզված սրտով լսում ես տղաների ձայնը, որոնք խոսում են բակում:

Թերևս չափազանց արա՞գ ես աճել, և անցորդի հայացքը չի կարողանում քո հայացքին հանդիպել, քանի որ այն արդեն հորիզոնին ես սևեռել:

Թերևս չափազանց արա՞գ ես ծերացել, աշխատանքով տարված, “պարտականություններդ” կատարելուն ուշադիր,

առանց հաշվի առնելու տարիների արագ սլացքը:

Թերևս սիրո մասին այնքա՜ն գեղեցիկ պատկերացո՞ւմ ունես,

որ տղաները, որոնց հանդիպում ես, մտածում ես, թե ընդունակ չեն լինի կյանքում այն գեղանկարելու:

 

Պատուհանից նայող գեղեցիկ, լուրջ աղջիկ, որին ոչ ոք չի մոտենում,

մի՛ սպասիր երիտասարդների սիրերգին,

որ պատշգամբիդ տակ երգեն երեկոյան կամ արշալույսին,

մի ժամանակ աղջիկները սպասում էին, որ տղաներից բխեր մեղեդին,

բայց այսօր դուք էլ գիտեք նվագել տալ կիթառին:

 

Էլ մի՛ սպասիր, որ գա ու դուռդ բախի աճապարող թեկնածուն,

քանի որ մի ժամանակ ասում էին, թե տղան պետք է բախի, իսկ աղջիկը՝ բացի:

Բայց դա ո՞վ է ասել: Ո՞վ նման բան ասելու իրավունքն ունի:

Քո սիրտն ընդունակ է ուժգին բաբախելու, նույնքան ուժգին, որքան տղաներինը:

Միակ բանը, որի իրավունքը ոչ ոք չունի – ո՛չ տղա, ո՛չ աղջիկ –

դա բռնություն գործադրելն է, երբ մյուսի սրտի դուռը փակ է:

 

Պատուհանից նայող գեղեցիկ, լուրջ աղջիկ, որին ոչ ոք չի մոտենում,

պետք է իջնես փողոց, բայց ո՛չ երբ դատարկ է,

մասնակցելու համար իրար փնտրող երիտասարդների պարին:

Եվ եթե հանդիպես մի երիտասարդի, որը քեզ հաճելի է,

... ասա՛ նրան, էլ ինչո՞ւ սպասել:

Թերևս նա էլ հույսը կորցնելու եզրին է, թե մի օր

մի սիրտ կարող է հանգչել իր շուրթերի սեմին:

 

Եթե չափազանց անտեսված մի ընկերոջ նկատմամբ զգում ես միայն հարգանք կամ ընկերություն,

բայց չես կարողանում վստահությամբ ասել, թե զգացածդ սեր է,

քայլիր նրա հետ, և կբացահայտեք ձեր սրտերը:

Քեզնում մի օր թերևս կթրթռա մի լար, որն մինչ այդ կարծում էիր անձայն,

և կբացահայտես գեղեցկությունն այն դեմքի, որն մինչ այդ քո համար սովորական մի դեմք էր ... :

Հիշի՛ր. մի հայացքն անգամ կարող է այնպիսի հրդեհ առաջացնել,

որը բռնկելու համար սոսկ սպասում էր, թե ով կկարողանա կայծը մոտեցնել:

 

Պատուհանից նայող գեղեցիկ, լուրջ աղջիկ, որին ոչ ոք չի մոտենում,

ամենակարևորն այն է, որ չասես, թե Աստված կհոգա քո խնդիրների լուծումը,

և թե դու պետք է սպասես Նրա տերունական վճիռներին:

Աստված հարսանեկան գործակալության տնօրեն չէ,

իսկ Սրբերն էլ այդ գործակալության աշխատակազմի անդամները չեն, որոնց կարող ենք վճարել մի աղոթքով:

Նա Հայր է, որ սիրում է Իր զավակներին,

իսկ հայրերը չեն սիրում իրենց զավակներին,

եթե առանց նրանց մասնակցության կայացնում են ամուսնական համաձայնություններ:

Իսկ եթե վերջում, երկար ու համբերատար փնտրտուքից հետո,

եթե փնտրել ես առանց ավելորդ ամոթից կարմրելու

և գործի դնելով բոլոր արդարացի միջոցները, որոնք կյանքը քո տրամադրության տակ է դնում,

եթե չես գտնի մի ընկեր քո ճանապարհի համար,

մի՛ համակերպվիր,

քանի որ ոչ ոք չի կարող ապրել լիովին, եթե ապրում է “համակերպված”:

Իմացած եղիր, որ ամուրի վիճակում ապրելը ոչնչով չի նշանակում ձախողել սեփական կյանքը,

այլ՝ ապրել այն ա՛յլ կերպ:

Հարկավոր է մի օր ազատակամ որոշես ընտրել այն, ինչը չես ընտրել,

և կամենալ, որ քո “այո”ն լինի նույնքան ինքնակամ, որքան սիրահարների “այո”ն է:

 

 

Ոտքի կկանգնեմ

ու ես էլ ամուսնական դաշինք կկնքեմ ...

 

Մնաք բարով, իմ կեղծ երազներ, խենթ խոստումներ տվող փոփոխամիտ փեսաներ,

որ գալիս եք ու գնում, կառչելով անցորդների դեմքից,

և անդադար հետապնդում եք ինձ մինչև խոր գիշեր:

Մնաք բարով, օդեղեն սիրեկաններ, որ սահում իջնում եք անկողնուս վրա,

և ինձ գալարվել եք տալիս ձեր քմահաճույքի համաձայն,

բայց ... առավոտյան հեռանում եք:

 

Ես որոշել եմ բաժանվել ձեզնից.

ուզում եմ ազատվել ձեզնից, որպեսզի ազատ՝ կարողանամ սիրել:

Կյանքիս առաջին ճանապարհները, առաջին շրջադարձերն անցել եմ,

հավատարիմ սիրտս ինձ առաջնորդել է և քայլերս ինձ բերել են,

և ահա հասել եմ անհայտ անկյունադարձին:

Ոտքի վրա կանգուն, ամուր ու հաստատուն, ճանապարհի եզրին, մտորելով,

աղոթելով և, թերևս, արտասվելով,

աչքերս վերջապես որոշել են հայել ԱՌԱՋ, կյանքիս տեսարանին:

 

Տեսել եմ ուղին ...

միակ, հստակ կերպով գծված:

Այն նշված չէ քարտեզիս վրա, որի վրա նշել եմ միայն իմ ցանկությունների ճանապարհները,

բայց դիմացս հառնում է որպես պարտադիր, միակ անցում,

որն ինձ հավատարմորեն տանում է այն բազմաթիվ ժամադրություններին,

որոնք առանց ինձ, հազարավոր դեպքեր գրանցել են իմ ճամփորդական թերթիկի վրա:

 

Կպատասխանեմ “կանչ”ին – տարօրինակ “կոչում” – , որին բազմիցս մերժել եմ,

և տրամադիր, հակառակ ամեն ինչի, անակնկալ իրադարձությանը, որն այլևս չեմ փնտրում,

ես կքայլեմ դեպի խորանը, ուր իմ Տերն է ինձ սպասում,

և կարտասանեմ իմ հարսանեկան “այո՛”ն, վստահ ձայնով,

այսքա՜ն երկար ժամանակ որպես նշանված ապրելուց հետո:

 

Այո՛, եկեք բոլորդ, ընկերներս, այս հանդիսավոր հարսանիքին,

բայց չեք տեսնի իմ Փեսային. Նա հազար դեմք ունի:

Միայն ես եմ Նրան ճանաչում. դեպի ինձ է Նա գալիս,

հոգնած քայլերով, արյունաքամ սրտով,

փնտրելով ընկերության և պարգևված կյանքի հացը:

Երկար ժամանակ կարծել եմ – ի՜նչ տխուր պատմություն – , թե ամուսնանալու էի տխուր ու տրտում միայնության հետ,

բայց այսօր ես այն մերժում եմ, ապրելու համար բազմության հետ:

 

 

Զով ջրի կաթիլ կլինեմ

նրանց դեմքին, ովքեր ճանաչել են ինձ, քնքշանքի ցող:

Տարածված ձեռքեր կլինեմ մանուկների համար, որոնք գորովի օթևան են փնտրում:

Մարդկության ալյուրին խառնված թթխմոր կլինեմ:

Կհերկեմ անմշակ հողերը և խիտ կցանեմ

այնտեղ, ուր մշակներից ոչ մեկը չի բաժանում ձրի սերմ,

որովհետև ունեմ, իմ տրամադիր սրտում, մի մեծ լի տոպրակ,

բաշխելու համար սերմնացուն:

 

Կյանքիս ավազին անդադար կխառնեմ սիրո շաղախը,

և քաղաքներ կառուցողներին, արդարության համար պայքարողներին միանալով,

տներ ու տաճարներ կկառուցեմ աշխարհի մանուկների համար:

Եվ քանի որ ոչ ոք ինձ չի սպասի իմ անկողնում, կյանքի հաղորդության համար,

կհսկեմ ու կպայքարեմ, մինչ ուրիշները հանգստանում են:

 

Քո առաջ, իմ Տեր, ես կկանգնեմ անմնացորդ բացված սրտով,

ամեն օր կրկնելով իմ “ԱՅՈ՛”յի “այո՛”ները,

ինչպես այն կրկնում են հավատարիմ ամուսինները:

Եվ Դու ինձ կասես, որ ինձ սիրում ես, ինչպես սիրում ես նրանց,

և որ ես պետք է սիրեմ, ինչպես և նրանք պետք է սիրեն:

 

Այսպիսով, Քո հետ, ես կպարգևեմ իմ կյանքը,

ես կտամ “Կյանք”ը,

քանի որ կլինեմ անհամար երեխաների մայրը,

որոնք հետո կգան ընդունելու ինձ, հայտնելով իրենց անունները,

Քո Հոր լույսի մեջ, որ Հայրն է բոլոր Կյանքն ունեցողների:

 

Բայց ես կին եմ, Տեր իմ, և միշտ էլ տառապելու եմ այր չճանաչելուս համար:

Դու ինձ հասկանում ես, Տեր,

որովհետև Դու այր ես, և տառապել ես – այնպես չէ՞ – , որ կին չես ճանաչել,

քանի որ Սիրտդ ու Մարմինդ տրամադիր կերպով վերապահել ես

Հաղորդության տալու համար քաղցած ամբոխներին:

 

Երբ կհանդիպեմ խաչին, որի վրա բարձրանալու եմ,

ես միայնակ, լքված չեմ լինի,

որովհետև գիտեմ, վաղո՜ւց, որ ինձնից առաջ Դու ես նրա վրա բարձրացել:

Ես կհասնեմ Քեզ, Տեր իմ, և նրանից միասին վար կիջնենք.

Քո շնորհիվ, խաչն այլևս մահվան գործիք չէ,

այլ՝ արահետ ԿՅԱՆՔԻ:

 

...

Եվ իմ կյանքը ԲԵՐԿՐԱՆՔ կլինի,

այսօր և ի հավիտյան»:

 

 

 

Իմաստունն ինձ դեռ մի քանի խոսք էլ ասաց: Մի տեսակ աճապարանքով: Շարունակ դռան կողմն էր նայում: Ակնհայտ կերպով մտահոգվում էր, որ հիվանդապահուհին ուր որ է կգա և մեզ կրկին զրուցելիս կտեսնի:

 

Դուռը բախեցին: Նա էր:

Ազնվորեն բարևեց մեզ, ... բայց ես չէի համարձակվում նայել նրա դեմքին: Ինձ մի քիչ հանցավոր էի զգում: Իմաստունը, ժպիտը դեմքին, մեղսակից հայացքով ինձ աչքով էր անում: Փոքրիկ երեխայի նման ուրախանում էր մեր անհնազանդության համար:

Այժմ հիվանդապահուհին կողքի սենյակում էր գտնվում: Նրան թիկունքից էի միայն տեսնում, մինչ նա, ամենայն հավանականությամբ, ինչ որ մի դեղ էր պատրաստում: Առիթից օգտվեցի Իմաստունին հրաժեշտ տալու համար: Բայց երբ Բարեկամիս գրկելու համար խոնարհվեցի, նա ինձ իրեն ավելի մոտիկ քաշեց ու ականջիս փսփսաց. «Սիրունիկն է, չէ՞»:

Ապշած էի Իմաստունի կողմից արտահայտված այդ գնահատականի համար: Զգացի, որ ամոթից կարմրում էի, ու բավականին անարվեստ կերպով պատասխանեցի. «Վատը չէ»: Ինչ որ մի կերպ պետք է պատասխանեի, բայց տրամադրությանս ներքո միայն այդ հասարակ արտահայտությունը ունեի, որ պատկանում էր մեր տղայական հայտնի “դասակարգումների” շարքին:

Հապճեպ դուրս փախա: Հարցի պատճառով մի քիչ շփոթված էի, իսկ պատասխանիս պատճառով՝ ամոթահար:

 

 

Երբ արդեն դրսում էի, ինքս ինձ ասում էի. «Իրոք, որ գեղեցիկ է ... : Ինչո՞ւ դա չխոստովանեցի»: ... Եվ հանկարծ զգացի, որ ես ուրախ էի, գրեթե՝ երջանիկ, որ նա գեղեցիկ էր: