Քառասնորդացի Առաջին Քարոզ, « Դարձի եկեք և հավատացեք Ավետարանին », 26.02.2021 – Գրադարան – Mashtoz.org

Քառասնորդացի Առաջին Քարոզ, « Դարձի եկեք և հավատացեք Ավետարանին », 26.02.2021

Ծնթ. – Այս խորհրդածությունը Կարդինալ Ռանիեռո Կանտալամեսսան կատարել է ուղիղ եթերում։ Այստեղ ներկայացնում ենք տեսագրությունից քաղված շարադրանքը։ Տեսագրությունը հնարավոր է դիտել և ունկնդրել էջի ներքևում դրված հղումով։
 
Կարդինալ
Ռանիեռո Կանտալամեսսա
 
Քառասնորդացի Առաջին Քարոզ
Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապին
և Պապական Տան անդամներին
 
Վատիկան, Պողոս Վեցերորդի անվան դահլիճ
26 Փետրվար 2021
 
« Դարձի եկեք և հավատացեք Ավետարանին »
(Մրկ 1, 15)
 
Ինչպես սովորաբար, այս առաջին խորհրդածությունը կնվիրենք Քառասնորդաց ժամանակվա մի ընդհանուր ներածության, ծրագրված մասնակի թեմայի մեջ մտնելուց առաջ, հազիվ կվերջանան Սուրբ Աթոռի Վարչակազմի անդամների համար կազմակերպված հոգևոր մտորումների հանդիպումները։ Քառասնորդաց Առաջին Կիրակի օրվա Ավետարանում լսեցինք Հիսուսի խոսքը, որով Նա սկսեց Իր հանրային գործունեությունը. «Ժամանակը լրացել է և Աստծո Արքայությունը մոտ է. դարձի եկեք և հավատացեք Ավետարանին» (Մրկ 1, 15)։ Մեր նպատակն է խորհրդածել Քրիստոսի այս մշտավավեր կոչի շուրջ։
Դարձի մասին Նոր Կտակարանում խոսվում է երեք տարբեր պահերի կամ կոնտեքսների մեջ։ Դրանցից յուրաքանչյուրի ժամանակ լուսարձակի տակ է դրվում դարձի մի նոր բաղադրամաս։ Միասին, երեք հանգրվանները տալիս են մեզ մի ամբողջական հասկացողություն, թե ի՛նչ է նշանակում ավետարանական դարձը (μετάνοια - մետանոյա)։ Սա չի նշանակում, որ պետք է այդ երեքի փորձառությունն ունենանք միասին, միևնույն ուժգնությամբ։ Կա դարձ կյանքի յուրաքանչյուր եղանակի համար։ Կարևորն այն է, որ մեզնից յուրաքանչյուրը բացահայտի, թե ո՛րն է իրենը տվյալ պահին։
 
Դարձի եկեք, այսինքն՝ հավատացեք
 
Առաջին դարձն այն է, որն հնչում է Հիսուսի քարոզչության սկզբում և որն ամփոփված է այս խոսքերում. «Դարձի եկեք և հավատացեք Ավետարանին» (Մրկ 1, 15)։ Փորձենք հասկանալ, թե ի՛նչ է նշանակում այստեղ «դարձ» բառը։ Հիսուսից առաջ, դարձի գալ միշտ նշանակում էր «ետ վերադառնալ» (եբրայեցերեն եզրը՝ « שׁוּב - շուբ », նշանակում է ընթացքի մեջ շրջադարձ կատարել, ետ վերադառնալ սեփական քայլերիդ վրա)։ Մատնանշում էր գործողությունը նրա, ով իր կյանքի որոշակի պահի նկատում է, որ «դուրս է եկել ճանապարհից»։ Ուստի կանգ է առնում, մտքափոխվում է, որոշում է վերադառնալ Օրենքի պահպանմանը և կրկին դաշինքի մեջ մտնել Աստծո հետ։ Դարձը, այս դեպքում, հիմնովին բարոյական նշանակություն ունի և հուշում է գաղափարը ինչ որ մի տաժանակիր բանի, որ հարկավոր է կատարել. վարք փոխել, այլևս չանել այս ու այս բաները, և այլն։
Հիսուսի շուրթերի վրա այս նշանակությունը փոխվում է։ Ո՛չ այն պատճառով, որ Նրան հաճելի էր բառերի իմաստը փոխելը, այլ՝ որովհետև, Իր գալստյամբ, փոխվել են իրողությունները։ «Ժամանակը լրացել է և Աստծո Արքայությունը եկել է»։ Դարձի գալ՝ չի նշանակում այլևս ետ վերադառնալ, Հին Ուխտին և Օրենքի պահպանմանը, այլ՝ նշանակում է, ընդհակառակը, ոստում կատարել դեպի առաջ և մտնել Արքայություն, ձեռքդ վերցնել, բռնել փրկությունը, որ մարդկանց տրվել է ձրիորեն, Աստծո ազատակամ ու ինքնիշխան նախաձեռնությամբ։
«Դարձի եկեք և հավատացեք» չի նշանակում երկու տարբեր ու հաջորդական բաներ, այլ՝ միևնույն հիմնական գործողությունը. դարձի եկեք, այսինքն՝ հավատացեք։ «Առաջին դարձը կայանում է հավատալու մեջ», գրում է Սբ. Թովմա Աքվինացին («Prima conversio fit per fidem»)(1)։ Այս ամենը պահանջում է մի ճշմարիտ «շրջադարձ», մի խորը փոփոխությունը՝ Աստծո հետ մեր հարաբերություններն ընկալելու հարցում։ Պահանջում է անցում կատարել պահանջող, հրամայող, սպառնացող Աստծո գաղափարից գաղափարին Աստծո, որ գալիս է լիուլի ձեռքերով՝ տալու համար մեզ ամեն ինչ։ Դարձն է «օրենքից» «շնորհին», որ շա՜տ հոգեհարազատ էր Պողոս Առաքյալին։ Հենց սրա համար էլ կոչվում է Ավետարան, սրա՛ համար Հիսուսն ասում է. «Հավատացեք Ավետարանին», այսինքն՝ Ուրախ Լուրին։ Եթե դարձը նշանակեր այն, ինչ նշանակում էր առաջ, մի ժամանակ, այսինքն՝ փոխել վարքը, կատարել որոշակի գործեր, կլիներ անկասկած մի խստապահանջ լուր, բայց ո՛չ Ուրախ Լուր։ ... Ուրախ Լուր է, Ավետարան է հե՛նց այս պատճառով. որ Աստված է գալիս՝ ձրիորեն տալու Իր Արքայությունը, Իր շնորհը։
 
«Եթե դարձի չգաք ու մանուկների նման չդառնաք ... »
 
Լսենք այժմ երկրորդ հատվածը, ուր, Ավետարանում, կրկին խոսք է բացվում դարձի մասին. «Այդ պահին աշակերտները մոտեցան Հիսուսին, ասելով. ''Ո՞վ է, ուրեմն, մեծագույնը Արքայության մեջ''։ Եվ Նա Իր մոտ կանչեց մի մանուկ, նրան կանգնեցրեց նրանց մեջտեղում, ու ասաց. ''Ճշմարիտ եմ ասում ձեզ. եթե դարձի չգաք ու մանուկների նման չդառնաք, Երկնքի Արքայություն չեք մտնի''» (Մտթ 18, 1-3)։
Ահա՛, այս անգամին այո՛, դարձի գալ նշանակում է ետ վերադառնալ, մինչև իսկ՝ մինչև մանկության ժամանակները։ Գործածված բայն ինքնին (« στρέφω - ստռեֆո ») մատնանշում է շրջադարձ, ուղղության փոփոխություն։ Սա դարձն է նրա, ով արդեն մտել է Արքայության մեջ, հավատացել է Ավետարանին, ժամանակից ի վեր Քրիստոսի ծառայության մեջ է։ Սա մե՛ր դարձն է։
Ի՞նչ է ենթադրում վիճաբանությունն այն մասին, թե ո՛վ է ավելի մեծը։ Որ մեծագույն մտահոգությունն այլևս Արքայությունը չէ, այլ՝ սեփական դիրքը նրանում, սեփական եսը։ Առաքյալներից յուրաքանչյուրն ինչ որ մի տիտղոս ուներ՝ ամենամեծը լինելուն ձգտելու համար. Պետրոսը ստացել էր գերագահության խոստումը, Հուդան՝ գանձանակը, Մատթեոսը կարող էր ասել, որ մյուսներից ավելի մեծ զոհողություններ էր արել, Անդրեասն առաջինն էր հետևել Հիսուսին, Հակոբոսն ու Հովհաննեսը Նրա հետ եղել էին Թաբոր լեռան վրա, և այլն։ Այսպիսի իրավիճակի պտուղներն ակնհայտ են. մրցակցություն, կասկածներ, բախումներ, հուսախաբություն։
Հիսուսը կացնի հարվածով լուծում է խնդիրը։ Ի՜նչ առաջիններ, ի՜նչ մեծագույններ. նման վարքով Արքայություն մտնել անգամ չես կարող։ Դարմա՞նը։ Դարձի գալ, ամբողջովին փոխել հեռանկարներդ և ուղղությունդ։ Հիսուսի առաջարկածը մի իրական կոպեռնիկյան հեղափոխություն է։ Հարկավոր է «ապակենտրոնանալ սեփական անձից և կրկին կենտրոնանալ Քրիստոսի վրա»։
Հիսուսն առավել պարզությամբ խոսում է մանուկներ դառնալու մասին։ Կրկին մանուկ դառնալ՝ Առաքյալների համար նշանակում էր վերադառնալ այն պահին, երբ առաջին անգամ կանչվեցին լճափին կամ մաքսատան աշխատասեղանի մոտ. այդ ժամանակ հավակնություններ չունեին, տիտղոսներ չունեին, միմյանց նկատմամբ բախումներ, նախանձներ, մրցակցություն չունեին։ Հարուստ էին միայն մի խոստմամբ («Ձեզ մարդկանց որսորդներ կդարձնեմ»), ու մի ներկայությամբ՝ Հիսուսի ներկայությամբ։ Այն ժամանակ դեռ ճանապարհորդակից ընկերներ էին, ո՛չ թե առաջին տեղի համար մրցողներ։ Մեր համար նույնպես, մանուկ դառնալ՝ նշանակում է վերադառնալ այն պահին, երբ հասկացանք, որ կանչված ենք, քահանայական ձեռնադրության պահին, վանական ուխտադրության պահին, կամ անձնական առաջին իրական հանդիպման պահին Հիսուսի հետ։ Երբ ասում էինք. «Միայն Աստված բավական է», և դա ասում էինք համոզված։
 
«Դու ո՛չ սառն ես, ո՛չ տաք»
 
Երրորդ կոնտեքստը, ուր մուրճի հարվածի նման գործածվում է դարձի գալու կոչը, գտնվում է Հովհաննու Հայտնության Եկեղեցիներին ուղղված յոթ նամակներում, որ ուղղված են անձերի ու համայնքների, որոնք, մեր նման, վաղուց արդեն ապրում են քրիստոնեական կյանքը և, մանավանդ թե, այդ համայնքներում զբաղեցնում են առաջնորդի դեր։ Նամակներն, արդարև, հասցեագրված են տարբեր Եկեղեցիների հրեշտակներին. «Եփեսոսի Եկեղեցու հրեշտակին գրի՛ր»։ Այս տիտղոսն ա՛յլ կերպ չի հասկացվում, եթե ո՛չ՝ որ, ուղղակի կամ անուղղակի կերպով, վերաբերվում է համայնքի հովվին։ Չենք կարող մտածել, որ Սուրբ Հոգին հրեշտակների է վերագրում պատասխանատվությունն այն հանցանքների ու շեղումների, որոնց համար այդ Եկեղեցիները հանդիմանվում են, ինչպես նաև՝ չենք կարող կարծել, թե դարձի գալու կոչն ուղղված է հրեշտակների, մարդկանց փոխարեն։
Հովհաննու Հայտնության յոթը նամակներից այն մեկը, որ պետք է մյուսներից ավելի խորհելու առիթ հանդիսանա մեր համար, անկասկած Լաոդիկեայի Եկեղեցուն ուղղված նամակն է։ Մեզ հայտնի է նրա խիստ ձայներանգը. «Գիտեմ քո գործերը. դու ո՛չ սառն ես, ո՛չ տաք ... ։ Քանի որ գաղջ ես, այսինքն՝ ո՛չ սառն ես, ո՛չ տաք, ահա՛ փսխելու եմ քեզ իմ բերանից դուրս ... ։ Եռանդուն եղիր և դարձի եկ» (Հյտ 3, 14-22)։
Այստեղ խոսքը վերաբերվում է դարձին՝ միջակությունից ու գաղջությունից հոգու եռանդին։ Քրիստոնեական սրբության պատմության մեջ առաջին տեսակի դարձի՝ մեղքից շնորհին դարձի ամենահռչակավոր օրինակը Սուրբ Օգոստինոսն է. երկրորդ տեսակի դարձի՝ գաղջությունից եռանդին դարձի ամենահոգեշահ օրինակը – ո՜վ կասեր բնավ – Սրբուհի Թերեզա Ավիլացին է։ Այն, ինչը նա իր մասին ասում է իր Ինքնակենսագրության մեջ, վստահաբար չափազանցված է և թելադրված է իր խղճի նրբությունից, բայց, համենայն դեպս, կարող է օգտակար լինել մեզ բոլորիս՝ խղճի մի լավ քննություն կատարելու համար։
«Ժամանցից ժամանց, ունայնությունից ունայնություն, առիթից առիթ, սկսեցի կրկին վտանգի ենթարկել հոգիս։ [...] Աստծուն վերաբերվող բաներն ինձ հաճելի էին, բայց չէի կարողանում խզել կապերս աշխարհի հետ։ Ուզում էի հաշտեցնել իմ մեջ այս երկու թշնամիներին, որ իրար այսքա՜ն հակառակ են. հոգու կյանքը զգայարանների ճաշակներով ու ժամանցներով»։ Այս իրավիճակի արդյունքը խորը ապերջանկությունն էր. «Ընկնում էի ու կրկին ոտքի կանգնում, բայց կրկին ոտքի էի կանգնում այնքան անհարմար ձևով, որ կրկին ընկնում էի։ Կատարելության հարցում այնքան ցածր դիրքում էի, որ գրեթե այլևս հաշվի չէի առնում թեթև մեղանչումները, և չէի վախենում մահացու մեղքերից, ինչպես որ պարտավոր էի, որովհետև չէի խուսափում դրանց վտանգավոր առիթներից։ Կարող եմ ասել, որ իմ կյանքն ամենացավալիներից էր, որ հնարավոր է երևակայել, քանի որ չէի վայելում Աստծուն, ո՛չ էլ ինձ գոհացնում էր աշխարհը։ Երբ գտնվում էի աշխարհային ժամանցներում, միտքն այն բանի, որ պետք է անեի Աստծո համար, իմ համար դառնացնում էր ամեն բան. իսկ երբ Աստծո հետ էի, ինձ խանգարելու էին գալիս աշխարհային կապվածությունները»(2)։
Մեզնից շատերն այս վերլուծության մեջ կարող են գտնել իրենց հոգևոր անգոհունակության ու անբավարարվածության իրական պատճառը – այս կամ այն կերպ – ։ Խոսենք, ուրեմն, գաղջությունից դարձի գալու մասին։ Պողոս Առաքյալը Հռոմի քրիստոնյաներին հորդորում էր այս խոսքերով. «Բարին գործելու մեջ ծույլ մի՛ եղեք, փոխարենը՝ եռանդուն եղեք Հոգու մեջ» (Հռմ 12, 11)։ Ցանկությունը կարող ենք ունենալ առարկելու. «Բայց, սիրելիդ իմ Պողոս, հենց այստեղ է խնդիրը։ Ինչպե՞ս անցնել գաղջությունից եռանդին, եթե մեկը դժբախտաբար սահել, ընկել է դրա մեջ»։ Մենք կարող ենք քիչ քիչ ընկնել գաղջության մեջ, ինչպես մեկն ընկնում է սորուն ավազների մեջ, բայց չենք կարող ինքներս մեզ դուրս քաշել այդտեղից, կարծես ինքներս մեր մազերից քաշելով։
Մեր այս առարկությունը ծնվում է այն բանից, որ ի նկատի չի առնվում կամ սխալ է մեկնաբանվում «Հոգու մեջ» հավելումը («πνεύματι - պնեումատի»), որն Առաքյալն ավելացնում է «Եռանդուն եղեք» հորդորին. – եռանդուն եղեք ... Հոգո՛ւ մեջ – ։ Պողոս Առաքյալի մոտ «Հոգի» բառը գրեթե միշտ – և վստահաբար՝ այս ներկա հատվածում – մատնանշում է Սուրբ Հոգուն։ Խոսքը երբեք չի վերաբերվում բացառապես մեր հոգուն կամ մեր կամքին, բացառությամբ Առաջին Թեսաղոնիկեցիների 5, 23 տողի, ուր մատնանշում է մարդու բաղադրամասերից մեկը, մարմնի ու հոգու կողքին։
Մենք ժառանգորդներն ենք մի հոգեկանության, որը կատարելության ընթացքն ընկալում էր դասական երեք հանգրվանների համաձայն. քավության ուղին, լուսավորության ուղին և միության ուղին։ Ա՛յլ խոսքերով, հարկավոր է երկար ժամանակ գործադրել հրաժարումն ու մահացումը, եռանդը զգալ կարողանալուց առաջ։ Մեծ իմաստություն և դարավոր փորձառություն կա այս ամենի հիմքում, և վա՜յ նրան, ով կկարծի, թե դրանք այլևս գերազանցված են։ Ո՛չ, գերազանցված չեն, բայց միակ ճանապարհը չեն, որին հետևում է Աստծո շնորհը։ Նման կուռ սխեման ուրվագծում է շեշտի մի դանդաղ ու հարաճուն տեղափոխում շնորհից դեպի մարդկային ջանքը։ Նոր Կտակարանի համաձայն, կա մի շրջանառություն ու մի միաժամանակություն, որի արդյունքում, մի կողմից ճիշտ է, որ զգայարանների սանձումն անհրաժեշտ է Հոգու եռանդին հասնելու համար, բայց մյուս կողմից նաև ճիշտ է, որ Հոգու եռանդն անհրաժեշտ է զգայարանների սանձումը գործադրել կարողանալու համար։ Պողոս Առաքյալը դա ասում է հստակ կերպով. «Եթե Հոգու – այսինքն՝ Սուրբ Հոգու – միջոցով մահացնեք մարմնի գործերը, կապրեք» (Հռմ 8, 13)։
Առանց Հոգու սկզբնական մղման ձեռնարկված ճգնողությունը մեռած ջանք է, և ա՛յլ բան չի ծնում, քան միայն «մարմնի գոռոզությունը», ասում է Պողոս Առաքյալը։ Հոգին մեզ տրվում է, որպեսզի ի վիճակի լինենք սանձելու զգայարանները, այլ ո՛չ թե՝ որպես ճգնողության պարգև։ Այս երկրորդ ճանապարհը, որ գնում է եռանդից դեպի ճգնություն և առաքինությունների գործադրում, ճանապարհն է, որով Հիսուսն ընթանալ տվեց Իր առաքյալներին։ Բյուզանդացի մեծ աստվածաբան Քաբասիլասը գրում է – լսենք նրա խոսքերը, դրանք խիստ հետաքրքրական են – .
«Առաքյալներն ու մեր հավատքի հայրերը նպաստավոր առավելությունն ունեցան որևէ ուսմունքի ու է՛լ ավելիի մեջ կրթվելու անձամբ Փրկչից – հաճախեցին լավագույն ճեմարանը, հնարավոր լավագույն վերակացուի առաջնորդությամբ, ասում եմ ես – ։ [...] Եվ սակայն, այդ ամենը ճանաչած լինելով հանդերձ, մինչև որ չմկրտվեցին [հոգեգալստյան օրը, Հոգիով], նրանց վարքում չերևաց ոչ մի նոր, ոչ մի ազնիվ, ոչ մի հոգևոր, ոչ մի լավագույն բան, քան հնում էր։ Բայց երբ հասավ նրանց համար մկրտությունը և Մխիթարիչը ողողեց նրանց հոգիները, այնժամ դարձան նոր անձեր և փարվեցին նոր կյանքի, դարձան այլոց առաջնորդներ և Քրիստոսի սիրո հուրը բոցավառեցին իրենց և ուրիշների մեջ։ [...] Այդ նույն ձևով է Աստված կատարելության հասցնում բոլոր սրբերին, որ եկան ու գալիս են նրանցից հետո»(3)։
Եկեղեցու Հայրերն այս ամենն արտահայտում էին «սթափ արբեցածություն» տպավորիչ պատկերով – հունարեն «նեֆալիոս մեթե» – ։ Այն, ինչը որ նրանցից շատերին մղեց վերարծարծելու այս թեման, որն արդեն զարգացվել էր Ֆիլոն Ալեքսանդրացու կողմից(4), Պողոս Առաքյալի կողմից Եփեսացիներին ուղղված խոսքերն էին. «Մի՛ հարբեք գինով, որը սանձարձակության է հանգեցնում, այլ՝ լցվեցեք Հոգով – այսինքն՝ արբեցեք Հոգիով – , ժամանակը միասին սաղմոսներով, շարականներով ու հոգևոր երգերով անցկացնելով, երգելով և տաղեր ասելով Տիրոջը ձեր ողջ սրտով» (Եփս 5, 18-19)։
Որոգինեսից սկսած, անթիվ են Հայրերի գրությունները, որ լուսաբանում են այս թեման, գործածելով մերթ նմանաբանությունը, մերթ հակադիր պատկերները նյութական հարբածության և հոգևոր արբածության – օրինակ ասում էին. և՛ գինու, թմրանյութերի, ալկոհոլի կողմից պատճառված հարբածությունը, և՛ հոգևոր արբեցածությունը, մարդուն տանում են ինքն իրենից դուրս, առաջ են բերում հափշտակությունը (էքստազին), չէ՞ ... այո՛, բայց մինչ գինու հարբածությունը քեզ ինքդ քեզնից դուրս է հանում՝ նետելով մարդկային մակարդակից ցած, հոգևոր արբեցածությունը քեզ ինքդ քեզնից դուրս է հանում՝ ապրելու ավելի բարձր մակարդակի վրա ... մինչ նյութական հարբածությունը օրորվել է տալիս, քայլերդ դարձնելով անհաստատ, Հոգու արբեցածությունը դարձնում է հաստատուն, ամրապնդում է ողջ էությունդ – ։ Նրանք, ովքեր Հոգեգալստյան օրը կարծեցին, թե Առաքյալները հարբած էին, իրավացի էին, – գրում է Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացին, – սխալվում էին միայն այն հարցում, որ կարծում էին, թե այդ արբեցածությունը սովորական գինու պատճառով էր, մինչդեռ նրանք արբած էին «նոր գինիով», ճզմված «ճշմարիտ որթատունկից», որ Քրիստոսն է. Առաքյալներն, այո՛, արբած էին, բայց այն սթափ արբեցածությամբ, որը մահացնում է մեղքը և կյանք է տալիս սրտին(5)։
Ինչպե՞ս կարող ենք վերարծարծել սթափ արբեցածության այս գաղափարականը և այն մարմնացնել պատմական ու եկեղեցային ներկա իրավիճակում։ Այդ որտե՞ղ է գրված, թե Հոգու փորձառությունն ունենալու այդքան «ուժգին» եղանակը բացառիկ առանձնաշնորհությունն էր Հայրերի և Եկեղեցու առաջին ժամանակների, բայց որ այլևս մեր համար չէ։ Քրիստոսի պարգևը սահմանափակված չէ մի մասնակի դարաշրջանով, այլ՝ ընծայված է դարաշրջաններից յուրաքանչյուրին։ Հենց Հոգու պաշտոնն է տիեզերական դարձնել Քրիստոսի կողմից իրականացված փրկությունը, տրամադրելի՝ յուրաքանչյուր անձի, ժամանակի ու տարածքի յուրաքանչյուր կետում։ – Սուրբ Հոգին նոր բաներ չի անում, այլ՝ նորոգում է ամեն բան ... նոր բան չի անում, նոր է դարձնում ամեն բան ... –
Քրիստոնեական մի կյանք, որ լի է ճգնողական ու սանձողական ջանքով, բայց զուրկ է Հոգու կենարար հպումից, նման է – ասում էր հին Հայրերից մեկը – մի Պատարագի, որի ժամանակ կատարվում են բազմաթիվ ընթերցումներ, կատարվում են բոլոր ծիսակատարություններն ու բերվում են բազմաթիվ ընծաներ, բայց չի կատարվում ընծաների սրբագործումը քահանայի կողմից։ Ամեն ինչ մնում է այն, ինչ առաջ էր, հաց և գինի։
«Այսպես է – եզրակացնում էր այդ Հայրը – նաև քրիստոնյայի համար։ Նույնիսկ եթե նա կատարյալ կերպով պահել է ծոմն ու հսկումը, սաղմոսերգությունն ու ողջ ճգնակեցությունն ու բոլոր առաքինությունները, բայց իր սրտի խորանի վրա, շնորհի զորությամբ, չի կատարվել Հոգու միստիկ գործողությունը, ճգնողական այդ ողջ գործընթացը թերի է ու գրեթե ունայն, քանի որ նա չունի Հոգու ցնծությունը, որ միստիկ եղանակով գործում է սրտի մեջ»(6)։
Որո՞նք են «վայրերը», ուր Հոգին այսօր գործում է այս հոգեգալստական եղանակով։ Լսենք Սուրբ Ամբրոսիոսի ձայնը, որը Լատին Հայրերի մեջ գերագույն օրհներգողն է եղել Հոգու այս սթափ արբեցածության։ Հիշատակելուց հետո երկու դասական «վայրերը», ուր կարող ենք հաղորդակցվել Հոգու հետ – Ամենասուրբ Հաղորդությունն ու Աստվածաշունչ Մատյանը – , նա ակնարկում է նաև մի երրորդ հնարավորության։ Ասում է.
«Կա մի ա՛յլ արբեցածություն ևս, որ իրականանում է Սուրբ Հոգու ներթափանցող անձրևի միջոցով։ Այսպես եղավ, որ Գործք Առաքելոցում նրանք, որ խոսում էին տարբեր լեզուներով, իրենց լսողներին թվում էին գինով հարբած»(7)։ «Սովորական» միջոցները հիշատակելուց հետո Սուրբ Ամբրոսիոսն այս խոսքերով ակնարկում է մի ա՛յլ միջոցի, «արտասովոր» միջոցի, արտասովոր այն իմաստով, որ նախապես սահմանված չէ, նախապես որոշված բան չէ, այլ՝ կախում ունի միայն Աստծո ազատ ու ինքնիշխան կամքից։ Այն կայանում է վերապրելու մեջ այն փորձառությունը, որն Առաքյալներն ունեցան Հոգեգալստյան օրը։ Ամբրոսիոսն անշուշտ մտադիր չէր մատնանշելու այս երրորդ հնարավորությունը սոսկ ասելու համար իրեն ունկնդրողներին, թե այն իրենց համար չէր, այլ՝ վերապահված էր միայն Առաքյալներին ու քրիստոնյաների առաջին սերնդին։ Ընդհակառակը, նրա նպատակն էր ոգևորել իր թեմի քրիստոնյաներին՝ բաղձալու այդ «Հոգու ներթափանցող անձրևը», ինչպես որ կատարվել էր Հոգեգալստյան օրը։ Այն է, ինչ Սբ. Հովհաննես Քսաներեքերորդ Պապը մաղթում էր Եկեղեցուն Վատիկանյան Երկրորդ Տիեզերական Ժողովի միջոցով. մի «Նոր Հոգեգալուստ»։
Կա, ուրեմն, նաև մեր համար հնարավորություն՝ ստանալու Հոգին այս նոր ճանապարհով, որը միայն ու միայն Աստծո ինքնիշխան ու ազատակամ նախաձեռնությունից է, որ կախում ունի։ Կերպերից մեկը, որով մեր օրերում հայտնի է դառնում Հոգու այս գործելակերպը, շնորհի ինստիտուցիոնալ խողովակներից դուրս, այսպես կոչված «Հոգու մեջ մկրտությունն» է։ Այս իրականությանն այստեղ ակնարկում եմ առանց հոգեորսության որևէ նպատակ ունենալու, այլ՝ միայն համապատասխանելու համար հորդորին, որը Սրբազան Քահանայապետը հաճախ է ուղղում Կաթոլիկ Խարիզմատիկ Վերանորոգման շարժման անդամներին, Աստծո ողջ ժողովրդի հետ կիսելու այս «շնորհի հոսանքը», որի փորձառությունը նրանք ունենում են Հոգու մկրտության մեջ։
«Հոգու մեջ մկրտություն» արտահայտությունը նոր չէ։ Քաբասիլասը, լսեցինք, այն արդեն իսկ գործածում էր բյուզանդական ավանդության համայնքներում, մատնանշելու համար Հոգեգալստյան դեպքը։ Այն գալիս է անձամբ Հիսուսից։ Ակնարկելով մոտակա Հոգեգալստին, երկինք համբարձվելուց առաջ, Նա Իր Առաքյալներին ասաց. «Հովհաննեսը մկրտեց ջրով, դուք մինչդեռ, քիչ օրեր անց, կմկրտվեք Սուրբ Հոգու մեջ» (Գրծ 1, 5)։ – Դրանից մի քանի օր անց Հոգեգալուստն էր, ուստի «Հոգու մեջ մկրտություն» արտահայտությամբ Հիսուսը մատնանշում էր Հոգեգալուստը։ – Խոսքը վերաբերվում է մի ծիսակատարության, որն էզոտերիկ ոչ մի բան չունի, այլ ավելի շուտ՝ բաղկացած է մեծապես պարզունակ ժեստերից, հանդարտությունից ու բերկրանքից, որոնց ընկերակցում են դիրքորոշումները խոնարհության, զղջման, պատրաստակամության՝ դառնալու մանուկներ։
Վերանորոգումն ու այժմեականացումն է ո՛չ միայն մկրտության ու դրոշմի, այլ՝ քրիստոնեական ողջ կյանքի. ամուսնացածների դեպքում ՝ ամուսնության խորհրդի, քահանաների դեպքում ՝ իրենց ձեռնադրության, վանականների դեպքում ՝ իրենց վանական ուխտադրության։ Թեկնածուն դրան պատրաստվում է, լավ կատարված խոստովանանքից բացի,  մասնակցելով նաև քրիստոնեական ուսուցման հանդիպումների, որոնց ընթացքում կենդանի և ուրախարար շփման մեջ է դրվում Հավատքի գլխավոր ճշմարտությունների ու իրականությունների հետ. Աստծո սերը, մեղքը, փրկությունը, նոր կյանքը, Քրիստոսի մեջ փոխակերպումը, Հոգու պարգևաշնորհները, պտուղները։ Ամենահաճախակի ու ամենակարևոր արդյունքը բացահայտումն է, թե ի՛նչ է նշանակում «անձնական հարաբերություն» ունենալ հարություն առած և կենդանի Հիսուսի հետ։ Կաթոլիկ ընկալման մեջ «Հոգու մեջ մկրտությունը» ժամանման նպատակակետը չէ, այլ՝ մեկնակետը դեպի քրիստոնեական հասունությունն ու եկեղեցային կյանքում հանձնառությունը։
Արդարացի՞ է ակնկալելը, որ բոլորն անցնեն այս փորձառության միջով։ Սա միա՞կ հնարավոր միջոցն է՝ շնորհի փորձառությունն ունենալու այն նորոգ Հոգեգալստի, որի իրականացումը մաղթում էր Տիեզերական Ժողովը։ Եթե «Հոգու մեջ մկրտություն» ասելով հասկանում ենք մի ծիսակատարություն, մի որոշակի կոնտեքստում, պետք է պատասխանենք՝ ո՛չ. անկասկած, սա միակ միջոցը չէ՝ Հոգու մի ուժգին փորձառություն ունենալու համար։ Եղել են և կան անթիվ քրիստոնյաներ, որ ունեցել են համանման փորձառություններ, առանց որևէ բան իմանալու «Հոգու մեջ մկրտության» մասին, ստանալով ակնհայտ աճ շնորհի մեջ և Հոգու մի նոր օծում, որ տեղի է ունեցել մի հոգևոր առանձնության օրերի, կամ մի հանդիպման, կամ մի ընթերցանության արդյունքում։ Հոգևոր առանձնության ու մտորումների օրերն էլ կարող են հիանալի կերպով ավարտվել Սուրբ Հոգուն ուղղված հատուկ աղերսանքով, եթե դրանք առաջնորդողը ունեցել է այդ փորձառությունը և մասնակիցները փափաքում են դա։ – Այլապես, հոգևոր ամփոփման օրերը վերջանում են թղթի վրա գրված որոշումներով, որոնք գիտենք, թե ի՛նչ ճակատագրի են արժանանում։ ... Պատահում է այն, ինչ պատահեց Կարմեղոս լեռան վրա Եղիա մարգարեի մատուցելիք զոհաբերության հետ։ ... Եղիան պատրաստեց ցախը, վրան ջուր լցրեց, ... ապա սկսեց աղերսել կրակն ի վերուստ, որովհետև եթե կրակը վերևից չիջներ, ամբողջը կմնար իբրև թաց ցախ։ ... Հոգևոր ամփոփման օրերի ժամանակ կայացրած մեր որոշումներն ու առաջադրանքները այդ թաց ցախն են, որոնց վրա եթե ի վերուստ չիջնի Սուրբ Հոգու հուրը, կմնան իբրև թաց ցախ, և ուրիշ ոչինչ ... ։ – Եթե ինչ որ մեկը չի սիրում «Հոգու մեջ մկրտություն» արտահայտությունը – ես ինքս էլ, մի ժամանակ, վերապահությամբ էի այն գործածում – , կարող է հանգիստ կերպով մի կողմ թողնել այն, և «Հոգու մեջ մկրտության» փոխարեն հայցել «Մկրտության Հոգին», այսինքն՝ որ վերստին բորբոքվի իր մեջ Սուրբ Հոգին, որ ստացել է մկրտությամբ։
Գաղտնիքը կայանում է մի անգամ ասելու մեջ «Ե՜կ, Սուրբ Հոգի», բայց ասել դա ողջ սրտով, ազատ թողնելով Հոգուն ՝ գալու այն կերպ, որ Ինքն է կամենում, ո՛չ այնպես, ինչպես մենք կցանկանայինք, այսինքն՝ առանց որևիցէ մի բան փոխելու ապրելու և աղոթելու մեր ձևերում։ – Չասել. «Ե՜կ, Սուրբ Հոգի, բայց ... խնդրեմ հա՜, առանց տարօրինակ բաների, ... իմ տարիքում, ... իմ դիրքի մարդուն ... »։ – Հիշենք Հիսուսի հանդիսավոր խոստումը երեկվա Սուրբ Պատարագի ժամանակ ընթերցված Ավետարանի հատվածում. «Ուրեմն, եթե դուք, որ չար եք, գիտեք բարի բաներ տալ ձեր որդիներին, որքա՜ն ևս առավել ձեր Հայրը, որ երկնքում է, բարի բաներ կտա [Ղուկասն ասում է. «Սուրբ Հոգին կտա»] նրանց, ովքեր Իրենից խնդրում են» (Մտթ 7, 11; Ղկս 11, 13)։
«Հոգու մեջ մկրտությունը» ներկայանում է որպես պարզ ու զորավոր միջոց, որով միլիոնավոր հավատացյալների կյանքը նորոգվել է քրիստոնեական բոլոր Եկեղեցիներում։ Տասնյակ միլիոնավոր, անթիվ անհամար են անձինք, ովքեր քրիստոնյաներ էին միայն անունով, և այս փորձառության շնորհիվ դարձել են իրական, փաստացի քրիստոնյաներ, նվիրված գովաբանական աղոթքների և խորհուրդներին, ավետարանացման մեջ գործուն և պատրաստակամ ստանձնելու հովվական ծառայություններ համայնքներում։ Մի իրական դարձ՝ գաղջությունից եռանդի։ Կարող ենք ասել ինքներս մեզ այն, ինչ Օգոստինոսը կրկնում էր, գրեթե բարկացած, ինքն իրեն, երբ լսում էր պատմությունները արանց և կանանց, ովքեր իր ժամանակ թողնում էին աշխարհը՝ Աստծուն նվիրվելու համար. «Եթե սա և նա, ինչո՞ւ ո՛չ նաև ես» («Si isti et istae, cur non ego?»)(8)։
Խնդրենք Աստվածամորից, որ մեր համար ստանա այն շնորհը, որը Որդուց ստացավ Գալիլեայի Կանայում։ Իր աղոթքի շնորհիվ, այնտեղ, ջուրը վերածվեց գինու։ Խնդրենք, որ իր բարեխոսությամբ՝ մեր գաղջության ջուրը վերածվի վերանորոգ եռանդի գինու, և հետևաբար՝ մի վերանորոգ բերկրանքի։ Գինին, որն Հոգեգալստի օրը Առաքյալների անձերը լցրեց Հոգու արբեցածությամբ և նրանց դարձրեց «Հոգու մեջ եռանդուն»։
1. Սբ. Թովմա Աքվինացի, Համընդհանուր Աստվածաբանություն, I-IIae, q. 113, a. 4.
2. Սբ. Թերեզա Ավիլացի, Ինքնակենսագրություն, գլ. 7-8.
3. Նիկոլա Քաբասիլաս, Կյանքը Քրիստոսի մեջ, II, 8.
4. Ֆիլոն Ալեքսանդրացի, Օրենքների այլաբանություններ, I, 84.
5. Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացի, Քրիստոնեական ուսուցումներ, XVII, 18-19.
6. Սբ. Մակար Եգիպտացի, Ապոֆտեգմաներ, in Filocalia, 3, Torino 1985, p. 325.
7. Սբ. Ամբրոսիոս Միլանցի, Սաղմոսների մեկնություն, 35, 19.
8. Սբ. Օգոստինոս Հիպպոնացի, Խոստովանություններ, VIII, 8, 19.
Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։