4. Գոհութենական Պատարագը որպես աստվածացման զորություն
- 01
- 02
- 03
- 04
-
05
-
- 06
-
07
Մենք աղոթում ենք միասին, մեր և բոլորի համար, [...] ստանալու համար ճշմարտության ճանաչողությունը և [...] պատվիրանները պահելու շնորհը: [...] Երբ աղոթքներն ավարտում ենք, միմյանց տալիս ենք խաղաղության համբույրը: Ապա նրան, ով նախագահում է եղբայրների հավաքին, տրվում է հաց և [...] գինու մի գավաթ: Նա վերցնում է դրանք և գովաբանում ու փառավորում է տիեզերքի Հորը հԱնուն Որդու և Սուրբ Հոգու, ապա կատարում է մի երկար Գոհություն («eucharistía»), որպես երախտագիտության հայտնում այն բանի համար, որ արժանի ենք համարվել այս բարիքներին: Երբ նա ավարտում է աղոթքներն ու Գոհությունը («eucharistía»), ներկա ամբողջ ժողովուրդը բացականչում է. Ամեն: – Ամենը եբրայեցերեն մի բառ է, որ նշանակում է Եղիցի՛: – Երբ նա, ով նախագահում է, ավարտում է Գոհության մատուցման աղոթքը («eucharistésas») և ժողովուրդը պատասխանում է, սպասավորները, որոնց մենք անվանում ենք սարկավագներ, բոլոր ներկաներին բաժանում են սրբագործված հացն ու գինին, և դրանցից տանում են բացականերին:
ՀՈՒՍՏԻՆՈՍ, Առաջին ջատագովություն, LXV, 1-5 (PG 6, 728A-B; SC 507, pp. 302-304).
«Ես եմ կենդանի հացը, որ իջնում է երկնքից: Ով կուտի այս հացից, կապրի հավիտյան: Եվ հացը, որ ես տալու եմ, իմ մարմինն է, աշխարհի կյանքի համար: [...] Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում ձեզ, եթե չուտեք մարդու Որդու մարմինը և չըմպեք նրա արյունը, ձեր մեջ կյանք չեք ունենա» (Հվհ 6, 51-54):
Եկեղեցու Հայրերը երբեք չեն դադարել մտորել Հիսուսի այս զարմանահրաշ խոսքերի շուրջ. – Հիսուսն է «երկնքից իջնող հացը», «կյանքի հացը». – Հարուցյալն անմնացորդ կերպով նվիրվում է մեզ ընդմեջ Ամենասուրբ Հաղորդության, որը, հետևաբար, հարության սնունդ է: Հիսուսը հաց է, որովհետև Իր մարմինը բաղկացած է տիեզերական ամբողջ կյանքից, որը վերամշակվել է մարդու աշխատանքով. միաժամանակ, «կենդանի հաց» է, կենդանարար, որովհետև հանձինս Նրա՝ աստվածային կյանքը պարուրում է երկիրն ու մարդկությունը: Ամենասուրբ Հաղորդությունն, այսպիսով, հարության իրական զորություն է, «անմահության դեղ», ասում է Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացին[1]: «Առարկայական» զորություն է, որն անշուշտ պահանջում է ընդունել իրեն հավատքով, դառնալ աստվածային էներգիայի փոխներարկում մի հանդիպման ընթացքում, բայց որը կախումնավոր չէ մեր դիրքորոշումից: Մեր դիրքորոշումը կարող է միջամտել միայն նպաստելու (կամ սահմանափակելու) համար Ամենասուրբ Հաղորդության կրակի տարածմանը մեր հոգում և մեր մարմնում:
Երկնքի հացը ի Քրիստոս Հիսուս:
ՀԻՊՈՂԻՏՈՍ ՀՌՈՄԱՅԵՑԻ, Առաքելական Ավանդությունը, 21 (SC 11 bis, p. 92; ed. Aschendorff, p. 56).
Նա կյանքի հացն է: Ով ուտում է կյանքը, չի կարող մեռնել: [...] Գնացեք Նրա մոտ և հագեցեք, որովհետև Նա կյանքի հացն է: Գնացեք Նրա մոտ և խմեցեք, որովհետև Նա աղբյուրն է: Գնացեք Նրա մոտ և լուսավորվեցեք, որովհետև Նա լույսն է: Գնացեք Նրա մոտ և դարձեք ազատ, որովհետև ուր Տիրոջ Հոգին է, այնտեղ է ազատությունը: [...] «Ես եմ կյանքի հացը: Ով գա իմ մոտ, այլևս քաղց չի զգա: Ով հավատա ինձ, չի ծարավի երբեք» (Հվհ 6, 35):
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ ՄԻԼԱՆՑԻ, 118րդ սաղմոսի մեկնություն, XVIII, 28 (PL 15, 1462B-C).
Եկեղեցու Հայրերի խորհրդական ռեալիզմը ամբողջական է: Հացը բացարձակապես փոխակերպվում է Քրիստոսի մարմնին, գինին՝ Նրա արյանը: «Փոխակերպումն» ամբողջական է, և սա քննարկման ենթակա չէ:
Քրիստոսն Ինքը հացի վերաբերյալ հայտարարել և ասել է. «Սա իմ մարմինն է»: Ուրեմն ո՞վ կհանդգնի տարակուսել: Եվ երբ Նա Ինքը վճռական ձայնով հաստատում է ու ասում. «Սա իմ արյունն է», ո՞վ կկասկածի ու կասի, թե Նրա արյունը չէ:
ԿՅՈՒՐԵՂ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄԱՑԻ, Խորհրդագիտական ուսուցումներ, IV, 1 (PG 33, 1097A; SC 126, p. 134).
Ամենասուրբ Հաղորդության միջոցով տրվող մարմինը պատմական Հիսուսի մարմինն է, հարուցյալ Քրիստոսի մարմինը: Մսուրի մեջ պառկած Մանկան մարմինն է, մարմինը, որ կրեց Խաչի չարչարանքները, – որովհետև Իր մարմինը «բեկվել է», արյունը՝ «հեղվել», – հարություն առած և փառավորված մարմինն է: Եվ երբ ասվում է «մարմինը», հարկավոր է հասկանալ Քրիստոսի մարդկային բնությունն ամբողջությամբ: Հարությունից և Համբարձումից հետո, մարմնացյալ Աստծո այդ մարդկային բնությունն ի մի է ժողովում աշխարհն ամբողջ և այն կերպարանափոխում, այլակերպում է ծածուկ կերպով: Արդարև, Հիսուսի պատմական մարմինն արդեն, թեև սիրո խենթությունից մղված՝ կամովին սահմանափակվել էր տարածքի մի կետի, ժամանակի մի կարճ հատվածի ներսում, իրականում Իր մեջ բովանդակում էր տարածքն ու ժամանակը, որովհետև մարմինը չէր մի անկյալ անհատի, որը մարդկային բնությունը մասնատում է, որպեսզի տիրի դրան, յուրացնի այն, այլ՝ մարմինն էր մի Աստվածային Անձի, որն այդ բնությունը – և ամբողջ տիեզերքը – ստանձնում է՝ ընծայելու համար: Մարմնանալով հանդերձ, Բանը շարունակում է փաստացիորեն լինել և մնալ «լոգոսների», հոգևոր էությունների, արարված բոլոր էակների Ենթական:
Միաժամանակ հարկավոր էր, որ Աստված, մարդանալով, Իր մեջ ներառեր մեր ամբողջ սահմանափակությունը, բաժանման ու մահվան մեր ամբողջ վիճակն անմնացորդ կերպով, որպեսզի այդ ամենը լցներ ու լիացներ Իր լույսով:
Այն, ինչը մեզ հաղորդվում է Սուրբ Պատարագի միջոցով, մարդկային այս բնությունն է և այս արարչությունը, փոխակերպված այս հացն ու այս գինին, այս մարմինը, որը փառքով պսակված լինելով հանդերձ, այդուամենայնիվ մշտապես կրում է Չարչարանքների սպիերը:
Մոգերն այս մարմնին երկրպագեցին մսուրի մեջ դրված: [...] Այլևս մսուրի մեջ չէ, որ դու տեսնում ես Նրան, այլ՝ խորանի վրա:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Կորնթացիս Ա. Նամակի մասին, XXIV, 5 (PG 61, 204).
Պետք է հավատաք, որ այսօր էլ խոսքը միևնույն ընթրիքի մասին է, որին նախագահում էր Հիսուսը: Ոչ մի տարբերություն չկա այս ընթրիքի [Սուրբ Պատարագի] և այն ընթրիքի [Վերջին Ընթրիքի] միջև:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Մատթեոսի Ավետարանի մասին, L, 3 (PG 58, 507).
Մարմինն է, որ արյունոտվեց, գեղարդով խոցվեց, որից բխեցին արյան և ջրի փրկարար վտակները, ամբողջ երկրի համար:
Քրիստոսը անդունդներից դուրս ելավ շողարձակ լույսով զգեստավորված և, այստեղ թողնելով Իր ճառագայթները, համբարձավ մինչև երկնային գահը: Արդ, սա՛ է մարմինը, որը Նա մեզ տալիս է մեր ձեռքերում պահելու և ուտելու:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Կորնթացիս Ա. Նամակի մասին, XXIV, 4 (PG 61, 203-204).
Սբ. Գրիգոր Նյուսացին ուրվագրում է մի սկզբնական պարզաբանում, հիշեցնելով՝ թե ինչպես էր մարդացյալ Բանի մարմինը սնվում հացով, այնպես, որ հացը կարող է այժմ էլ միանալ, ձուլվել Բանի մարմնին: Եվ այդ աստվածացած հացը ո՛չ թե յուրացվում է մեր կողմից, այլ ավելի՝ յուրացնում է մեզ, միավորում է մեզ Իրեն: «Ամենասուրբ Հաղորդությունը հավատացյալներին փոխակերպում է Իրեն», ասում է Սբ. Մաքսիմոս Խոստովանողը[2]:
Ո՞րն է, ուրեմն, այդ դարմանը: Ուրիշ ոչ ա՛յլ ինչ, քան միայն՝ փառավոր մարմինը, որն առավել հզոր եղավ՝ քան մահը, և մեր համար դարձավ կյանքի աղբյուր: Ինչպես, Առաքյալի խոսքերի համաձայն, մի քիչ թթխմոր է խառնվում խմորի ամբողջ զանգվածին, նմանապես Աստծո կողմից անմահության բարձրացված մարմինը, երբ ներածվում է մեր մարմնի մեջ, փոխում է այն և այն ամբողջովին փոխակերպում է իր սեփական գոյացությանը: [...]
Աստծո Բանը, [...] երբ մարմնացավ, Իր մարմինն օժտեց գոյապահպանման միջոցներով, շնորհիվ սովորական և մասնահատուկ գործընթացների: Նրա գոյապահպանումն ապահովում էր [...] հացի օգնությամբ: Հաշվի առնելով նման պայմանները, երբ տեսնում ենք հացը, որոշակի առումով տեսնում ենք մարդկային մարմինը, քանի որ հացը, մարմնի կողմից յուրացվելով, ինքն իսկ դառնում է մարմինը: Տվյալ դեպքում խոսքը այն մարմնի մասին է, որի մեջ Աստված մարմնացել էր. քանի որ Նա սնվում էր հացով, որոշակի առումով նույնանում էր հացի հետ, – քանի որ կերակուրը, ինչպես արդեն ասացինք, փոխակերպվում է, ձեռքբերելով մարմնի բնությունը: Հիրավի, այդ փառավոր մարմնի վերաբերյալ գիտենք, որ օժտված էր մարդկային բոլոր էակներին բնորոշ հատկություններով. այդ մարմինը նույնպես իր գոյապահպանումն ապահովում էր հացի օգնությամբ: Բայց այդ մարմինը, Բանի ներբնակության պատճառով, մասնակցում էր աստվածային արժանապատվությանը: Հետևաբար, արդարացի հիմքեր ունենք այժմ հավատալու, որ Աստծո Բանի կողմից սրբագործված հացը փոխակերպվում է, դառնալու համար Բանի մարմինը: [...] Փոխակերպումը, որն աստվածային զորության մակարդակին բարձրացրեց այդ մարմնին փոխակերպված հացը, այստեղ տակավին արդյունավորում է համարժեք մի արդյունք: Առաջին դեպքում, Բանի շնորհը սրբագործում էր մարմինը, որը հացից վերցնում էր իր գոյացությունը, և որը, որոշակի առումով, ինքն իսկ հաց էր: Նմանապես այստեղ հացը սրբագործվում է Աստծո Բանի միջամտությամբ և աղոթքով: [...] Այն անմիջապես փոխակերպվում է Նրա մարմնին, [...] ինչպես ասված է այս խոսքով. «Սա իմ մարմինն է»: [...]
Ահա թե ինչու, շնորհի տնօրինության մեջ, այն պարգևվում է բոլոր հավատացյալներին որպես սերմ. ընդմեջ հացից և գինուց կազմված այս մարմնի՝ խառնվում է նրանց մարմնին, որպեսզի մարդը, շնորհիվ անմահ մարմնի հետ միության, մասնակցի գոյության այն կերպին, որն այլևս չի գտնվում ապականության իշխանության տակ:
ԳՐԻԳՈՐ ՆՅՈՒՍԱՑԻ, Մեծ Քրիստոնեական, XXXVII, 3.8-10.12 (PG 45, 93B.96C-97B; SC 453, pp. 316, 320-324).
Աշխարհը ստեղծվել է որպես ծիսակատարման մի գործընթաց, մասնակցելու համար շնորհին, և մարդկանց ընծայման միջոցով՝ դառնալու Գոհաբանական Պատարագ: Եվ հենց այն է, ինչն իրականացրեց Քրիստոսը՝ վերջնական Ադամը: Իր մահվամբ և Իր հարությամբ Նա տիեզերքն անցկացրեց փառքի մեջ: Ամենասուրբ Հաղորդության մեջ մեզ տրվում է արարչության այս կերպարանափոխված գոյակերպը, որպեսզի մենք նույնպես կարողանանք միանալ հարության այս գործին: «Հաղորդության հացը», ասում է Սբ. Հովհան Դամասկացին, «պարզ հաց չէ, այլ՝ Աստվածությանը միացած հաց»[3], ո՛չ թե շնորհիվ մարմնավորման մի նոր գործընթացի, այլ՝ Քրիստոսի մարմնի հետ ներմիավորման միջոցով: Հացն ու գինին փոխակերպվում են Քրիստոսի մարմնին ու արյանը, և դրանով իսկ «լիանում են», ամբողջանում, հասնում իրենց կատարելությանը, կերպարանափոխվում են իրենց սկզբնական սահմանման համաձայն:
Ինչ վերաբերվում է մեզ, մեր միտքը համաձայնվում է Գոհաբանության հետ, և փոխարենը՝ Գոհաբանությունը հաստատում է մեր միտքը: Մենք Աստծուն ընծայում ենք այն, ինչ Իրենն է, հռչակելով մարմնի և Հոգու հաղորդությունն ու միությունը. քանի որ ինչպես հացը, որ երկրից է, առ Աստված աղոթքը ստանալուց հետո այլևս սովորական հաց չէ, այլ՝ Հաղորդություն, նույնպես մեր մարմինները, որ մասնակցում են Հաղորդությանը, այլևս ապականացու չեն, որովհետև ունեն հարության հույսը:
ԵՐԱՆՈՍ ԼԻՈՆՑԻ, Ընդդեմ հերետիկոսությունների, IV, 18, 5 (SC 100/2, pp. 610-612).
Ովքեր ժխտում են մարմնի փրկությունն ու վերածնունդը, սնոտի են: Եթե մարմնի համար չկա փրկություն, ուրեմն Տերը մեզ չի էլ փրկել Իր արյունով, Հաղորդության գավաթը հաղորդություն չէ Իր արյանը, իսկ հացը, որ մենք բեկում ենք, հաղորդություն չէ Իր մարմնին: Արդարև, արյունը չի կարող բխել, եթե ոչ միայն՝ երակներից, մարմնից, մարդկային ամբողջ գոյացությունից, և Բանը մեզ փրկել է Իր արյամբ, որովհետև իսկապե՛ս դարձել է այս ամենը:
[...] Եվ ճի՛շտ որովհետև մենք Իր անդամներն ենք և սնվում ենք արարչության միջոցով, – արարչություն, որն Ինքն իսկ պարգևում է մեզ, ծագեցնելով արևը և տեղացնելով անձրևը, – [սրա համար է,] որ գավաթը, որն արարչությունից է քաղված, Նա հռչակեց Իր իսկ արյունը, որի շնորհիվ մեր արյունը զորանում է, և հացը, որն արարչությունից է քաղված, Նա հռչակեց Իր իսկ մարմինը, որի շնորհիվ զորանում են մեր մարմինները:
ԵՐԱՆՈՍ ԼԻՈՆՑԻ, Ընդդեմ հերետիկոսությունների, V, 2, 2 (SC 153, pp. 30-32).
Քրիստոսի հետ այս հաղորդությունը – միայն մեկ մարմին, երկու անձանց հանդիպմամբ – արտահայտվում է ամուսնական այլաբանությամբ, որը վավերական է և՛ ամբողջ Եկեղեցու համար, և՛ յուրաքանչյուր հոգու համար, որը «եկեղեցանում է», այսինքն՝ ընդարձակվում է Սրբերի Հաղորդության ամբողջ տարածությամբ մեկ: Կանայի հարսանիքը, Գառան հարսանիքը: Երգ Երգոցի այլաբանությունը, ուր գոհաբանական գինին դառնում է աստվածային էրոսի արբեցություն:
Նրանց համար, ովքեր ծանոթ են Աստվածաշնչի ծածուկ իմաստին, խորհրդին մերձենալու հրավերը, որն ուղղվեց Առաքյալներին, նույնանում է Երգ Երգոցի հրավերի հետ. «Կերե՛ք, ընկերներ, արբեցե՛ք»: Երկու տեղերում էլ, իրոք, ասվում է. «Կերե՛ք և արբեցե՛ք»: [...] Եվ արբեցությունը Ինքը Քրիստոսն է:
ԳՐԻԳՈՐ ՆՅՈՒՍԱՑԻ, Քարոզներ Երգ Երգոցի մասին, 10 (PG 44, 989C).
Գոհաբանությունը կատարելու համար հարկավոր է կատարել Փրկության պատմության Հիշատակումը (հունարեն՝ Անամնեզիս), որն ամփոփված է իր կենտրոնում. կենարար Խաչի, զատկական Խաչի մեջ: Այդ իրադարձությունները, որոնք գրված են Աստծո «հիշողության» մեջ, Եկեղեցին դրանք դարձնում է ներկա, այժմեական, արդյունավետ: Այդ կենդանի «հիշատակության» մեջ քահանան Քրիստոսի պատկերն է, մի «ա՛յլ ոմն Քրիստոս», ասում է Սբ. Հովհան Ոսկեբերանը: Քահանան Եկեղեցու հանդեպ Քրիստոսի անդրդվելի հավատարմության վկան է, որն ի մի է ամփոփում ժողովրդի աղոթքը և ժողովրդի առաջ ներկայանում է որպես Քրիստոսի նշանը, և նրա միջոցով Քրիստոսը՝ մեր միակ Քահանայապետը, կատարում է Գոհաբանական Պատարագը: Եվ ամեն բան կատարվում է Սուրբ Հոգու մեջ: Սուրբ Հոգու մեջ Եկեղեցին Հարուցյալի «խորհուրդն» է, պայծառակերպության ճանապարհին գտնվող աշխարհը: Սուրբ Հոգին «թևածում էր» սկզբնածին ջրերի վրա և դրանք «ջերմացնում էր» թուխս նստած թռչունի նման: Աստված, մարդուն կենդանի էակ դարձնելու համար, Իր Հոգին փչեց հողի վրա: Սուրբ Հոգին իջավ Կույսի վրա, որպեսզի Բանը մարմնանա նրանում: Սուրբ Հոգին իջավ Հիսուսի վրա իբրև մեսիական օծում, և Սուրբ Հոգու մեջ Հիսուսը խայտում էր բերկրանքով և բազմացնում էր Արքայության «նշանները»: Աստծո Հոգու կենարար զորությամբ Հիսուսը հարություն առավ (Հռմ 1, 4): Նմանապես, Սուրբ Հոգին իջնում է Աստծո ժողովրդի վրա, որն հավաքվել է որպես Եկեղեցի և ինքն իրեն ընծայում է՝ ընծայելով հացն ու գինին, հացի և գինու միջոցով «հայտնի դարձնելու» համար Քրիստոսի մարմինն ու արյունը («հայտնի դարձնել», բացահայտ դարձնել եզրը, «anadeîxai», վերցված է Սուրբ Բարսեղի Պատարագամատույցից[4]) և դրանց շնորհիվ միավորելու համար ժողովրդին Տիրոջ փառավորյալ մարդկությանը: Հիշատակությունն, ապա, այժմեանում և իրագործվում է Սուրբ Հոգու գալստյամբ, որին Եկեղեցին կանչում է Վերակոչման աղոթքով (հունարեն՝ Էպիքլեզիս): Բոլոր հավատացյալները վավերացնում են այդ աղոթքն իրենց «Ամեն»ով: Այդպիսով նրանք հանդես են գալիս որպես համապատարագիչներ, բայց միմիայն Եպիսկոպոսի (կամ նրան ներկայացնող քահանայի) առաքելական վկայությունը կարող է երաշխավորել Վերակոչման աղոթքի ընդունումը, Աստծո լիակատար հավատարմությունը:
Քրիստոսը, հանձինս քահանայի, Գոհաբանական Պատարագը կատարում է Հիշատակության միջոցով: Սա այն տեսանկյունն է, որը դարերի ընթացքում առավելագույնս ընդգծվել է Արևմտյան Եկեղեցու կողմից:
Ամեն բան կատարվում է Սուրբ Հոգու մեջ, որի գալուստը քահանան Հորից խնդրում է ամբողջ ժողովրդի հետ սերտ հաղորդությամբ: Սա, մինչդեռ, այն տեսանկյունն է, որը դարերի ընթացքում առավելագույնս ընդգծվել է Արևելյան Եկեղեցու կողմից:
Երկու տեսանկյուններ, որոնք իրականում անբաժանելի են, թեև մարդիկ երկար ժամանակ բաժանել են դրանք մեկը մյուսից, բայց որոնք այսօր կրկին ձգտում են միանալ իրենց բնական ներդաշնակությամբ:
Քահանան ասում է. «Սա իմ մարմինն է», և այս խոսքերը փոխակերպում են ընծայի բնությունը: Այսպիսով, Փրկչի այս խոսքը, երբ արտասանվում է, բավական է եղել և բավական է լինելու՝ կատարելու համար ամենակատարյալ պատարագը բոլոր եկեղեցիների խորանների վրա, Հիսուս Քրիստոսի վերջին Զատիկից մինչև մեր օրերը և մինչև Իր գալուստը:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Հուդայի մատնության մասին, I, 6 (PG 49, 380).
Հացը դառնում է երկնքի հացը, որովհետև նրա վրա գալիս է հանգչելու Հոգին:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Հովհաննեսի Ավետարանի մասին, XLV, 2 (PG 59, 253).
Այն, ինչն այստեղ մեր առաջ է, մարդկային զորության գործը չէ: Նա, ով դա արեց Վերջին Ընթրիքի ժամանակ, նույնը անում է նաև այժմ: Ինչ վերաբերվում է մեզ, մեր պաշտոնը սպասավորելն է, բայց Նա է, որ ընծաները սրբագործում է ու փոխակերպում:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Մատթեոսի Ավետարանի մասին, LXXXII, 5 (PG 58, 744).
Կա [...] միայն մեկ Քրիստոս, կատարյալ ու ամբողջական այստեղ և կատարյալ ու ամբողջական այնտեղ, միայն մեկ մարմին: [...] Մենք մի ուրիշ զոհ չենք մատուցում, ինչպես վարվում էր այն ժամանակների [Հին Կտակարանի] քահանայապետը: Զոհը միշտ նույնն է, կամ ավելի ճիշտ է ասել՝ մենք կատարում ենք զոհաբերման հիշատակությունը:
ՀՈՎՀԱՆ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆ, Քարոզներ Առ Եբրայեցիս Նամակի մասին, XVII, 3 (PG 63, 131).
Մենք աղերսում ենք Աստծուն առաքել Սուրբ Հոգին այստեղ դրված ընծաների վրա, դարձնելու համար հացը Քրիստոսի մարմինը, իսկ գինին՝ Քրիստոսի արյունը, որովհետև Սուրբ Հոգին սրբագործում ու փոխակերպում է այն ամենն, ինչին որ հպվում է:
ԿՅՈՒՐԵՂ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄԱՑԻ, Խորհրդագիտական ուսուցումներ, V, 7 (PG 33, 1113D-1116A; SC 126, p. 154).
Գոհաբանության հացն ու գինին սրբազան աղոթքից առաջ սովորական հաց և գինի են, բայց աղոթքից հետո՝ հացը դառնում է Քրիստոսի մարմինը, իսկ գինին՝ Քրիստոսի արյունը:
ԿՅՈՒՐԵՂ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄԱՑԻ, Խորհրդագիտական ուսուցումներ, I, 7 (PG 33, 1072A-B; SC 126, p. 94).
Հաղորդվել հարուցյալ Քրիստոսի հետ՝ նշանակում է մուտք գործել մի մշտնջենավոր Հոգեգալստյան տարածք: Արդարև, Քրիստոսի մարմինը «հոգևոր» է («πνευματικό»), ասում է Պողոս Առաքյալը, ո՛չ թե աննյութականացածի, այլ՝ Հոգու էներգիաներով լիովին կենագործվածի իմաստով:
Մենք սնվում ենք երկնքից իջած հացով, հագենում ենք խնդության գավաթով, վառ և ջերմ գավաթով, արյունով, որի մեջ ի վերուստ թափանցում է Հոգու ջերմությունը:
Զատկական անանուն ճառ (Հիպողիտոսի «Զատկի մասին» գրությունից ներշնչված), 8 (SC 27, pp. 133-135).
Կրակը և Հոգին մեր Մկրտության մեջ են: Հացի և գավաթի մեջ նույնպես կրակը և Հոգին են:
ԵՓՐԵՄ ԱՍՈՐԻ, Տաղեր հավատքի մասին, X, 17 (CSCO 154, Syr 73, p. 51).
Դուք այսուհետև ուտելու եք մի մաքուր, անարատ Զատիկ. խմորված մի հաց, կատարելության հաց, որը Հոգին շաղել է ու եփել. կրակի և Հոգու հետ խառնված մի գինի. Աստծո իսկ մարմինն ու արյունը, որն ընծայեց Իրեն բոլոր մարդկանց համար:
ԵՓՐԵՄ ԱՍՈՐԻ, Քարոզներ Ավագ Շաբաթվա մասին, II, 10 (Lamy I, col. 389).
Քրիստոսի հետ հաղորդությունը, հետևաբար, հաղորդություն է Հոգու հետ:
Ամեն անգամ, որ խմում ես, ստանում ես մեղքերի թողությունը և արբենում ես Հոգիով: Սրա համար է, որ Առաքյալն ասում է. «Մի՛ արբեցեք գինիով, այլ՝ լցվեցեք Հոգիով»: Հիրավի, ով արբենում է գինիով, երերում է ու վարանում: Իսկ ով արբենում է Հոգիով, արմատավորվում է Քրիստոսի մեջ:
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ ՄԻԼԱՆՑԻ, Խորհուրդների մասին, V, 3, 17 (PL 16, 449C-450A; SC 25 bis, p. 128).
Գոհաբանական Պատարագը կանխում է Քրիստոսի երկրորդ գալուստը, Նրա վերադարձը, կամ ավելի ճիշտ է ասել՝ աշխարհի վերադարձը Քրիստոսի մեջ: Հետևաբար, այն ամբողջովին կողմնորոշված է դեպի վերջնական կատարումը: Սրա համար է, որ արամայերեն «Մարանաթհա», «Ե՛կ, Տէ՜ր» բացականչությունը սկզբնական Եկեղեցում յուրահատուկ կերպով գործածվում էր Գոհաբանական Պատարագի մատուցման ժամանակ: Աշխարհի փոխակերպումը, այլակերպումը, պայծառակերպությունը. առաջին դարերի Եկեղեցին սա աղերսում և սրա հույսն էր հայտնում յուրաքանչյուր Գոհաբանական Պատարագի ընթացքում: «Թող գա Տերը, և թող որ անցնի այս աշխարհը». այսպես է աղոթել սովորեցնում Դիդախեն[5], «աշխարհ» անվան տակ հասկանալով պատրանքներն ու մահը,մինչդեռ «շա՜տ բարի» արարչությունը ևս հասնելու է իր կատարելությանը, երբ Աստված լինելու է «ամեն ինչ ամեն ինչում»: Գոհաբանական Պատարագի մատուցմամբ, ուրեմն, Եկեղեցին դառնում է Ելքի ժողովուրդ, որը ճանապարհ է ընկել դեպի Արքայությունը. ժողովուրդ, որն այդ Արքայության կողմից արդեն իսկ կերակրվում է մի վախճանաբանական «մանանայով», հավիտենական կյանքի ու անմահության «մանանայով»:
Ո՜վ Զատիկ մեր սրբազնասուրբ, Քրիստոս՝ Աստծո Իմաստություն, Բան և Զորություն, այնպես արա՛, որ կարողանանք մասնակցել Քո էությանը է՛լ ավելի բացահայտ կերպով, Քո գալիք Արքայության անմայրամուտ լույսի մեջ:
ԲՅՈՒԶԱՆԴԱԿԱՆ ԾԵՍ, Պատարագամատույց Սուրբ Բարսեղի, Աղոթք հաղորդությունից առաջ:
[1] Նամակ Եփեսոսի քրիստոնյաներին, XX, 2 (PG 5, 661A; SC 10 bis, p. 76). Տե՛ս նաև՝ Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացի, Նամակներ, Երևան 2011, էջ 64.
[2] Խորհրդագիտություն, 21 (PG 91, 697A).
[3] Ուղղափառ հավատքի մասին, IV, 13 (PG 94, 1149B).
[4] Prex eucharistica, p. 236, l. 111.
[5] Դիդախե, X, 6 (SC 248 bis, p. 180).
