6. Հաղորդվելու կերպեր – Գրադարան – Mashtoz.org

6. Հաղորդվելու կերպեր

Ամենասուրբ Հաղորդությունը, որ Եկեղեցու հիմքն է, առաջին դարերի քրիստոնյաների համար անհրաժեշտորեն ուներ միահոգի միասնականության, հասարակայնության նկարագիր: Ո՛չ թե իմաստի այնպիսի շեղումով, որ կարծես անանուն, «ամբոխային», զանգվածային դարձնող իրականություն լիներ. ընդհակառակն, միասնականության նկարագիր ունենալով հանդերձ, այն միաժամանակ նաև բացարձակապես անձնական իրականություն էր (ինչի համար էլ շատ հաճախ կատարվում էր քահանայի կողմից գործածվող հետևյալ բանաձևով. «Աստծո ծառա Ա.Ա.-ն հաղորդվում է»), այն իրողությունն էր, որի շնորհիվ անձը ներմիանում էր հասարակությանը, որի շնորհիվ անձը դառնում էր հաղորդության մեջ գտնվող գոյություն, Ամենասուրբ Երրորդության պատկերով: Շաբաթվա խորհրդաբանության մեջ, որն առավել ինքնատիպ է՝ քան տարվա խորհրդաբանությունը, յուրաքանչյուր Կիրակի դա Զատիկ է, և հետևաբար՝ Գոհաբանական Պատարագի մատուցման գերագույն օրն է, որի ընթացքում քրիստոնյաները փոխանակվում են խաղաղության համբույրով և հաստատվում են Եկեղեցու մեջ, միասին մասնակցելով գոհաբանական խնջույքին: Քրիստոսը հարություն է առել Շաբաթ օրվա հաջորդ օրը, «Միաշաբաթին», ասում է Նոր Կտակարանը, այսինքն՝ շաբաթվա առաջին օրը. առաջին օրը, որը, հետևաբար, նաև ութերորդ օրն է, վերջինը: «Օր մի», ժամանակի ժայթքման կետը, ասում է Սբ. Բարսեղ Կեսարացին[1]. արարչագործության սկզբնածին օրը, «անմայրամուտ օրվա» զատկական արշալույսը, որի մեջ ստանում ենք գերեզմանից ծաղկած Կյանքը:
 
Մենք հավաքվում ենք յուրաքանչյուր Արևի օրը [Կիրակի], որովհետև դա առաջին օրն է, որում Աստված խավարից նյութը դուրս հանելով՝ ստեղծեց աշխարհը: Ինչպես նաև, որովհետև դա այն օրն է, որում մեր Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսը հարություն առավ մեռելներից:
ՀՈՒՍՏԻՆՈՍ, Առաջին ջատագովություն, LXVII, 8 (PG 6, 429C-431A; SC 507, pp. 310-312).
 
Եկեղեցու Հայրերից ոմանց, հատկապես Սբ. Կղեմես Աղեքսանդրացու համաձայն, այդ սկզբնածին և վերջին օրը, որը քրիստոնյաներին դարձնում է «Լույսի որդիներ» (1Թղ 5, 5), իրենում հայելացնում է հավիտենական ծնունդը Բանի, «որի միջոցով արարածներից յուրաքանչյուրը մերձենում է լույսին և գոյությանը»[2]: Որովհետև Բանը այն «սկիզբն» է (Ծնդ 1, 1), իսկ մարդացյալ Բանը՝ այն «նոր սկիզբը», որոնց մեջ Աստված արարում և վերաարարում է «երկինքն ու երկիրը». հարությունը վերսկսում է արարչագործությունը, մարդկանց մասնակից դարձնելու համար ութերորդ օրվա գալստյանը, դարձնելու համար նրանց որդիներ Որդու մեջ: Այդուամենայնիվ, ավելի հաճախակի, հաճախ մինչև իսկ ամենօրյա հաղորդությունը նույնպես ուժգին կերպով վկայված է առաքելական և հայրախոսական դարաշրջանում, որի հիմքի գաղափարն այն է, որ քրիստոնյայի կյանքի յուրաքանչյուր օրը պետք է տոն լինի և մասնակցի «Տիրոջ օրվա» շնորհին (աստվածաշնչյան այդ արտահայտությունը մատնանշում է Արքայության գալուստը): Հանապազօրյա հացը, որն ամեն օր հայցում ենք տերունական «Հայր մեր» աղոթքում, ամեն օր կանխելու համար վերջին Այսօրը, այդ հացը, որ նորկտակարանյան տեքստում անվանվում է «epiousios», այսինքն՝ «ապագա աշխարհի հաց», «գերգոյացական» հաց, մեծապես ակնհայտ է, որ խոսքը վերաբերվում է Ամենասուրբ Հաղորդությանը: Բացարձակապես խոսք չի գնում Հաղորդությանը «արժանանալու» մասին, ինչպես հեշտորեն կտեսնենք ընթերցելով հայրախոսական այն հատվածները, որոնք մեջբերելու ենք վստահությանն ու խոնարհությանը նվիրված գլխում: «Ով իրեն անարժան է նկատում ստանալու ամենօրյա Հաղորդությունը, անարժան կլինի նաև տարին մեկ անգամ», ասում է Սբ. Ամբրոսիոս Միլանցին[3]: Խոսքը մինչդեռ վերաբերվում է սեփական անարժանությունը գիտակցելուն և սեփական տեղը զբաղեցնելուն այն «հիվանդների» շարքում, որոնց համար է Հիսուսը եկել և որոնք, իրենց գոյապահպանման համար, կարիքն ունեն «կյանքի հացի», «հանապազօրյա հացի», «անմահության դեղի»: Հատուկենտ ճգնավորներ միայն, անապատի խորքում, կարող էին Հաղորդությունը ստանալ միայն մեկ անգամ, իրենց երկրային կյանքի ավարտին, բայց նրանց պարագան պատկանում է հարգելի բացառությունների շարքին. իրենց մաքրափայլ գոյության ավարտին, նրանք մտքի, սրտի, հոգու և մարմնի ջինջ պայծառությամբ ընդունում էին Հաղորդությունը որպես աստվածացնող շանթ: Քրիստոնյա ժողովուրդը, մինչդեռ, որը մաքրափայլ վարքի տեր միայնակյացների ժողովուրդ չէ, պետք է ապրի Գոհաբանական Պատարագի և Ամենասուրբ Հաղորդության առանցքի շուրջը, իրեն որպես գոյության նեցուկ ունենալով Ուրիշ Մեկի կյանքը: Առաջին դարերի քրիստոնյաները,և Եկեղեցու Հայրերն ինքնին, չէին վախենում ամենօրյա Հաղորդությամբ խորհուրդը «սովորական, հասարակ բան» դարձնելուց, որովհետև գիտեին, որ Քրիստոնեության խորհուրդը, նրա պարադոքսը հենց դա է. Աստծո գալուստը մեր ամենօրյա կյանքի սովորական, հասարակ առօրյայի մեջ:
Այս հիմնական հարցի շուրջ բացարձակապես տարբերություն չկա Լատին Հայրերի և Արևելյան Հայրերի միջև: Սբ. Ամբրոսիոս Միլանցին խոսում է ամենօրյա Հաղորդության մասին, որպեսզի քրիստոնյայի կյանքի օրերից յուրաքանչյուրին տրվի Արքայության Այսօրվա հոգևոր համը:
 
Դու, ուրեմն, լսում ես, որ ամեն անգամ, որ մատուցվում է զոհը, ներկա է դառնում Տիրոջ մահը, Նրա հարությունը, Նրա համբարձումը, տրվում է մեղքերի թողությունը. և [այս ամենը լսելով հանդերձ] դու ամեն օր չե՞ս ընդունում կյանքի այս հացը: Ով վիրավոր է, դեղ ու դարման է փնտրում: Մեր համար վերք է մեղքի հարվածներին ենթակա լինելը: Դեղը այս պատվական ու երկնային խորհուրդն է: [...]
Եթե դու այն ընդունում ես ամեն օր, օրերից յուրաքանչյուրը քո համար դառնում է Այսօրը:
Եթե Քրիստոսն այսօր քոնն է, այսօր քո համար հարություն է առնում: Այսօրը եկել է:
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ ՄԻԼԱՆՑԻ, Խորհուրդների մասին, V, 4, 25-26 (PL 16, 452C-453A; SC 25 bis, pp. 132-134).
 
Սբ. Բարսեղ Կեսարացին միևնույն միտքն է արտահայտում: Եվ կարևոր է նկատել, որ իր նամակը փաստում է, որ Չորրորդ դարում, արդեն «կոստանդինյան» դարաշրջանում, երբ ամբոխները զանգվածաբար դարձի էին գալիս Քրիստոնեության, տակավին գոյություն ուներ Եկեղեցու վաղ շրջանի սովորությունը (որի վերաբերյալ մեզ վկայություններ են թողել Առաքելաշավիղ Հայրերը և, բոլորից առաջ, Դիդախեն), որի համաձայն՝ թույլատրված էր եկեղեցուց Կիրակի օրը վերցնել սրբագործված հացից և գինուց, տանել դրանք և պահել սեփական տանը, պատվական մի վայրում, այնպես՝ որ ամեն ոք հնարավորությունն ունենար հաղորդվելու ամեն օր, այսինքն՝ ընտանիքի հայրը կարող էր Հաղորդությունը տալ իր ընտանիքի անդամներին:
 
Հաղորդվել նաև ամեն օր, ստանալ Քրիստոսի սրբազնասուրբ մարմնի և թանկարժեք արյան սեփական մասը. սա բարի բան է, նպաստավոր ու շահավետ, որովհետև Տերն Ինքն ասում է հստակորեն. «Ով ուտում է իմ մարմինը և խմում է իմ արյունը, ունի հավիտենական կյանքը»: Արդարև, ո՞վ կարող է կասկածել այն բանին, որ անդադար մասնակցել կյանքին՝ նշանակում է ապրել լիովին: Ինչ վերաբերվում է մեզ, մենք հաղորդվում ենք շաբաթը չորս անգամ. Կիրակի, չորեքշաբթի, ուրբաթ և շաբաթ օրերին. բայց նաև ուրիշ օրերի ևս, եթե կատարվում է Սրբերից որևէ մեկի հիշատակը: Իսկ ինչ վերաբերվում է հարկավորությանը – որին ենթակա ենք լինում հալածանքի ժամանակ, քահանայի կամ սարկավագի բացակայության դեպքում – վերցնելու Հաղորդությունը սեփական ձեռքերով, անգամ ավելորդ է փաստելը, որ դրանում չկա ոչինչ, որ կարող է հակառակ լինել կանոնին, որովհետև դա հաստատված է անհիշելի ժամանակներից կատարվող գործադրմամբ, որին վկայում է պատմությունը: [...] Աղեքսանդրիայում և ամբողջ Եգիպտոսում յուրաքանչյուր հավատացյալ կարող է իր մոտ պահել Հաղորդությունը և, երբ կամենում է, հաղորդվել ինքնուրույն: Հիրավի, այն պահից ի վեր, ինչ քահանան մատուցել է պատարագը և բաշխել է խորհուրդը, ով դրանից ստացել է մի բաժին, երբ հետո ամեն օր վերցնում է իր մասը, իրավացիորեն հավատում է, որ շարունակում է մասնակցել պատարագին և ստանալ Հաղորդությունը նրա ձեռքերից, ով այն տվել է: Արդարև, քահանան եկեղեցում տալիս է այնքան, որքան իրենից խնդրում են: Ով այն ստանում է, պահպանում է ամենայն ազատությամբ և հաղորդվում է սեփական ձեռամբ:
ԲԱՐՍԵՂ ԿԵՍԱՐԱՑԻ, Նամակ ՂԳ. (PG 32, 484B-485B).
 
Թվում է, որ Վեցերորդ կամ Յոթներորդ դարերում է, – անկասկած եկեղեցային գիտակցության տկարացման պատճառով, ինչը բարբարոսների արշավանքների ստեղծած քաոսի հետևանքն էր, կամ էլ՝ գիտակից աշխարհականների վերացման կամ քանակի նվազման պատճառով, – որ Հաղորդությունը դարձավ մի բացառիկ երևույթ, որին քրիստոնյան – ինչպես Արևելքում, այնպես էլ Արևմուտքում – մերձենում էր տարին մեկ կամ երեք անգամ: Այդ ժամանակ է, որ Գոհաբանական Պատարագի ծիսակատարումը վերածվեց սրբազան ներկայացման, որը «տգետ» ժողովրդի առաջ հանդիսակատարվում էր կղերի կողմից, որը գործնականում իրեն էր վերապահում Հաղորդությունը: Գոհաբանական Պատարագը «նվիրականացվեց», հասնելով ծայրահեղությունների, հարգալիր մեծարանքի ահի ու սարսափի մթնոլորտում, և նրան մերձենալը դարձավ ո՛չ այլևս հասարակաց, ընդհանրական, այլ՝ անհատական արարք:
Միաժամանակ, հաղորդվելու ավանդական կերպը – որին է վկայում, օրինակի համար, Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացու հատվածը, որը կընթերցենք քիչ հետո – այլևս վերապահվել էր կղերին, մինչ աշխարհական հավատացյալներն արժանանում էին մի տեսակ երեխայավայել վերաբերմունքի. Արևմուտքում նրանք Հաղորդությունը ստանում էին միայն քահանայի ձեռքից, այն էլ՝ միայն սրբագործված հացի տեսքով, իսկ Արևելքում Հաղորդությունը նրանց տրվում էր մի գդալիկով, քանի որ այնտեղ պահպանվում էր հացով և գինիով հաղորդվելու սովորույթը:
Հարկավոր է ընդունել, որ Սբ. Կյուրեղ Երուսաղեմացու նկարագրած կերպը շա՜տ ավելի համահունչ է Ավետարանի ոգուն. այն մի կողմից վկայում է Հաղորդության սրբացնող զորության նկատմամբ մի անմնացորդ մեծարանքի գոյությանը, իսկ մյուս կողմից՝ վստահությանը, որ տրվում է հասուն անձանց, որոնք գիտակցում են, որ գործուն կերպով մաս են կազմում ծիսակատարությանը:
 
Երբ մոտենում ես [հաղորդվելու], հառաջ մի՛ գնա պարզած ձեռքերով, ո՛չ էլ՝ միմյանցից բաժանված մատներով: Այլ՝ ձախ ձեռքդ գահ դարձրու աջ ձեռքիդ համար, որովհետև աջն է, որ ստանալու է Թագավորին, և ձեռքիդ ափի մեջ ստացիր Քրիստոսի մարմինը, ասելով. «Ամեն»: Հոգատարությունն ունեցիր այդ պահին սրբացնելու աչքերդ սուրբ մարմնի հետ հպմամբ, ապա ճաշակիր այն և ուշադիր եղիր, որ ոչ մի մաս չկորչի: [...]
Ապա, Քրիստոսի մարմնին հաղորդվելուցդ հետո, մոտեցիր նաև Նրա արյան գավաթին: Մի՛ պարզիր ձեռքերդ, այլ՝ հարգանքի ու պաշտամունքի դիրքորոշմամբ խոնարհվելով և ասելով. «Ամեն», սրբվիր, խմելով նաև Քրիստոսի արյունը: Եվ մինչ շուրթերդ դեռ թաց են, ձեռքերդ քսիր շուրթերիդ և սրբացրու նաև աչքերդ, ճակատդ և մյուս զգայարաններդ:
ԿՅՈՒՐԵՂ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄԱՑԻ, Խորհրդագիտական ուսուցումներ, V, 21-22 (PG 33, 1124B-1125B; SC 126, pp. 170-172).
 
Ծոմը և ապաշխարության կանոնավոր կարգապահությունը անհրաժեշտ են Հաղորդությանը նախապատրաստվելու համար: Առաջին դարերի Եկեղեցում ծոմը սկսվում էր մայրամուտին, որովհետև այդ պահից սկսվում էր ծիսական հաջորդ օրը, և ավարտվում էր Հաղորդությամբ, հաջորդ օրվա վաղ առավոտյան: Որպես նպատակ ուներ և մինչև այսօր էլ որպես նպատակ ունի հասունացնելը մարդու մեջ քաղց Աստծո հանդեպ, որը նվիրվում է մեզ որպես սնունդ: Հնարավոր չէ հաղորդվել առանց Աստծո քաղցն ունենալու:
 
Միստիկ խնջույքը նախապատրաստվում է ծոմապահությամբ: [...] Գնվում է քաղցի գնով, իսկ ժուժկալ արբեցության գավաթը ձեռք է բերվում երկնային խորհուրդների ծարավով:
ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ ՄԻԼԱՆՑԻ, Եղիան և պահքը, X, 33 (PL 14, 708B).
 
Առաջին դարերում տիրող կարգը դա անբաժան Եկեղեցու Ավանդությունն է, մի ավանդություն, որը մեր հոգևոր վիճակին համապատասխանում է շա՜տ ավելի լավ, քան Քրիստոնեության հետագա դարերի ընթացքում ձևավորված սովորույթները, որքան էլ որ դրանք կարող են հուզիչ լինել կամ հարգանքի արժանի: Եկեղեցու առաջին դարերի Ավանդությունն այսօր կարող է որպես փարոս առաջնորդել բարենորոգումների այն ընթացքը, որը ներկայանում, մանավանդ թե՝ պարտադրում է իրեն որպես անհրաժեշտություն: Քրիստոնեական աշխարհում սկսվելիք կամ արդեն իսկ սկսված բարենորոգումի նման շարժումները պետք է առաջնորդվեն Եկեղեցու առաջին դարերում տիրող Ավանդության կողմից, որպեսզի խուսափեն մի կողմից չափազանց նվիրականացնող առարկայականացումից, որը տարօրինակ կերպով անհատապաշտական է, իսկ մյուս կողմից՝ հապճեպությամբ, աճապարանքով, առանց նախապատրաստության և առանց խորհրդազգացության կատարված Հաղորդությունից, որի մեջ վտանգը կա, որ արտահայտվեն ո՛չ թե անձը և Եկեղեցին, այլ մանավանդ՝ ինչ որ մի փակ խմբավորման ներսում տիրող էուֆորիան:
[1] Սուրբ Հոգու մասին, XXVII, 66 (PG 32, 192A-C; SC 17 bis, pp. 484-486).
[2] Հաճախապատում, VI, 16, 145, 6 (PG 9, 376C-377A; SC 446, p. 350).
[3] Խորհուրդների մասին, V, 4, 25 (PL 16, 452B; SC 25 bis, p. 132).
Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։