Երկխոսությունը

 

Մարիամի կոչման – մանավանդ թե՝ կոչումների – պատմությունն է: Մարիամն այս պահի տեսարանից ներս մուտք է գործում որպես կույս և որպես հարս: Մարիամի կյանքի առաջին դրվագը, որ ներկայացվում է Ավետարանում, նրա նշանադրությունն է Հովսեփի հետ: Հունարեն բնագրում գործածված եզրը («emnēsteuménē») մատնանշում է ամուսնության առաջին մասը, համաձայնությունը, դաշինքը, ո՛չ տակավին՝ կենակցությունը, որով ամուսնությունն ամբողջանում է նշանադրությունից առավել կամ նվազ ժամանակ անց: Ամուսնությունը Պաղեստինում կատարվում էր երկու փուլով. համաձայնությունը և ապա կենակցությունը:

Մարիամն «այո՛»յի կինն է. բայց իր առաջին «այո՛»ն նա ասել է Հովսեփին: Մի երկրորդ հանգրվանում է միայն, որ արտասանում է իր «այո՛»ն Աստծուն: Ամեն ինչից առաջ Մարիամը կին է և մարմնեղեն սրտով սիրել է մի տղամարդու: Հետո է, որ իր փեսայի հետ միասին հայտնվել է – անակնկալ կերպով – մի ա՛յլ կոչման դիմաց, բռնվել է Աստծո անակնկալի գրկում: Մարիամն ու Հովսեփը իրենց ողջ ներաշխարհը տակնուվրա անող փորձառությունն են ունենում այն բանի, որ կատարվում է բացարձակապես նոր, ո՛չ մարդկային, չմտածված ու անմտածելի մի բան: Մարիամը բացահայտում է, որ հղի է առանց սեռային հարաբերություններ ունեցած լինելու: Հովսեփը անտարակույս գիտի, որ դա իր զավակը չէ: Տեսնում են Մարիամի արգանդը լի Աստծով, մի բանով, որ մարդուց չի սերում, և այս իրադարձությունը տակնուվրա է անում նրանց սիրտն ու միտքը: «Բարձրյալի աջն է», ասում են. այստեղ ներկա ու զգալի է Աստծո միջամտությունը, և կուսության ընտրությունը այս անակնկալի հետևանքն է. իրենց կյանքից ներս աստվածայինի ներխուժումը սղել, կրճատել է նրանց հարաբերության հանգրվանները. գերազանցել է տալիս սեռային տեսանկյունը, նրանք անցնում են դրանից անդին, հասնում են մի սիրո, որն այլևս կարիքը չունի վճարելու սեռային հարաբերության տուրքը: Լինելու են գորովալիորեն միասին, սիրելով միմյանց կուսությամբ ու փոխադարձ քնքշանքով: Բայց Աստծուն ''ֆիզիկապես'' գործի անցած տեսնելուց հետո այլևս հնարավոր չի լինի անցնել բնականոն մյուս զույգերի ճանապարհով: Համենայն դեպս, պատվիրանը մեկ և միակ է նաև նրանց դեպքում. սիրել, և՛ ամուսնության մեջ, և՛ կուսության: Կոչումը միշտ, բոլորի համար, որևէ վիճակում միայն մեկն է. սիրել:

Մատթեոսն ասում է, որ Հովսեփը մտածում էր մի կողմ քաշվել, լուծարել ամուսնության համաձայնագիրը (հմմտ. Մտթ 1, 19): Արդյո՞ք այդպես վարվել էր ցանկանում, որովհետև կասկածում էր Մարիամին անհավատարմության մեջ, թե՞ ավելի հավանական է այն, որ տեսել էր Աստծո ներկայությունը, մոտիկ, գրեթե շոշափելի, գրեթե փաղաքշելի: Հովսեփը զգում էր խորհրդի ներկայությունը: Ցանկանում էր մի կողմ քաշվել, որովհետև չէր ուզում իրեն վերագրել այդ հայրությունը, կամ էլ՝ իր ներկայությամբ բարդացնել հարցերը: Ցանկանում էր մի կողմ քաշվել, որպեսզի մանուկը չթվար իրենը, բայց հետո ընդունում է իր արտասովոր, ո՛չ հեշտ կոչումը: Ընդունում է լինել հայր առանց լինելու ծնող: Մի վճռական տարբերություն գոյություն ունի ծնող և հայր, ծնող և մայր լինելու միջև: Հովսեփը Հիսուսի ճշմարիտ հայրն է, թեև Նրա ծնողը չէ: Զավակ ծնելը հեշտ է, իսկ հայր և մայր լինելը, նրա աճին հոգատարությամբ հետևելը, նրան սիրելը, երջանկացնելը, մարդ լինելու արհեստը, ապրելու արվեստը ուսուցանելը, ահա սա՛ է իսկապես դժվարին աշխատանքը: Սակավաթիվ րոպեներ բավական են ծնող դառնալու համար, բայց հայր լինելը մի արկածախնդրություն է, որ տևում է մի ամբողջ կյանք: Եվ Աստվածաշունչը, ինչպես նաև մեր փորձառությունը, ասում են, որ կենսաբանական ծնունդը նվազ կարևոր է, քան իրական հայրությունը: Հայր և մայր դառնում ենք մեր ամբողջ կյանքի ընթացքում:

Հովսեփը՝ արդար մարդը, օգնում է մեզ հասկանալու, որ «հավատացյալի կյանքը հասկանալի է միայն այն դեպքում, երբ անհասկանալի ինչ որ մի բան կա նրանում» (Սիմոն Վեյլ): Առօրյա կյանքի իմաստը գտնվում է իմ առօրյայից դուրս, մինչև իսկ աշխարհի իմաստը գտնվում է աշխարհից դուրս, Աստծո մեջ: Մարդն ու պատմությունը բավական չեն իրենք իրենց, ինքնաբավ չեն, կարիքն ունեն հափշտակության, ավետումների և ա՛յլ տեղից եկող կյանքի:

 

 

Բերկրանքը առաջին խոսքն է. «Ուրախ եղիր, երջանիկ եղիր, Մարիամ»:

Հարգալիր ողջույնի խոսք չէ, այլ՝ մի հրավեր, գրեթե մի հրաման, մի հրամայական. «Ուրախացի՛ր: Ցնծա՛, խնդա՛. լի ես շնորհով: Աստված խոնարհվել է քո վրա, քո վրա է Իր սերը: Երջանիկ եղիր, Մարիամ, Աստված քո մեջ է հաստատել Իր սիրտը, դու հաճելի ես Աստծուն»: Բերկրանքի հրավերով է սկսվում քրիստոնեությունը, բերկրանքի հրավերն է նախապատրաստում քրիստոնեական հավատքի առաջին դավանումը, կրկնում է, որ Աստծուն հավատալ՝ քրիստոնյայի համար նշանակում է և միշտ նշանակելու է երջանկության առաջին խոսքը մարդկության համար, որ երջանկություն կա հավատքի մեջ, մի «հավատալու հաճույք»:

Առաջին Ավետարանը դա մի ուրախ լուր է: Մի բան, որ նախորդում է քո պատասխանին: Հրեշտակը չի ասում. այս կամ այն գործն արա, լսիր, աղոթիր, գնա: Պարզապես. «Ուրախ եղիր»:

«Երջանիկ եղիր, Մարիամ», երջանիկ եղիր, որովհետև – դու գիտես դա – երջանկությունը գալիս է անձանց դեմքերից: Դու գիտես դա. Հովսեփը նույնպես, և իր միտքը, և իր դեմքը երջանկացնում են քեզ, բայց արդ այստեղ է Նա, ով դեմքերի Դեմքն է, քո հետ է, քո մեջ է հաստատել Իր սիրտը: Մյուսները սոսկ բեկորներն են այդ Դեմքի, լուսեղեն կաթիլներն են այդ Լույսի: Աստված քո հետ է այն գրկախառնումով, որի մասին երկրային գրկախառնումները սոսկ առակ են ու այլաբանություն, սոսկ կարոտն են այդ ողջագուրումի: «Երջանիկ եղիր», որովհետև Աստծո հետ սիրո հանդիպումից ավելի կարևոր ոչինչ չկա, ոչի՛նչ: «Ուրախ եղիր, Աստված քո հետ է սիրով», և հուզում է էության ամենախորին խորքերը:

Միևնույն «châire» (բերկրանք) արմատը վերադառնում է նաև «cháris» (շնորհ) և «makários» (երանելի) եզրերում: Միևնույն արմատը՝ ասելու համար, որ Աստված տակավին ձեր հետ է, աղքատներ: Աստված ձեր հետ է, հեզեր: Աստված ձեր հետ է, արդարության քաղցն ունեցողներ: Ձեր հետ է, սիրո՛վ, և հուզում է պատմության խորքերը, այն փոխակերպելու համար: Եվ ձեր համար կպատրաստի արմատական փոփոխություններով լի մի պատմություն, ինչպես արեց Հոբի, Հովնանի, աքսորված Իսրայելի համար, և որոնք Մարիամը պատմելու է իր «Մեծացուսցէ»ում, երգելով մյուս պատմությունը, որ լի է Աստծո ներկայությամբ: Բերկրանք, շնորհ, երախտագիտություն. երեք բառեր են, որ բողբոջում են միևնույն արմատից:

Երկնքի ու երկրի միջև երկխոսության մեջ առաջին նոտան բերկրանքն է, իբրև սիրո անցումից մնացած հետք, Աստծո մոտիկության նշան:

 

 

Եզր, որին հակված ենք վերագրելու էթիկական կամ բարոյական նշանակություն. սուրբ, անմեղ: Շնորհը, մինչդեռ, վերջին վերլուծմամբ մատնանշում է ինքնին Աստծո կյանքը: Գոյությանդ սափորը լցվել է Աստծով: Աստված չի կարող պարգևել Իրենից նվազ ոչինչ (Հ. Ռիզբրուկ): Շնորհ. այս եզրը, որ թանաքի գետեր է հոսեցնել տվել, սերում է հունարեն «charitóō» բայից, որով մատնանշվում է Աստծո սիրալիր խոնարհվելը, Աստծո գալուստը, որ բերում է լիություն: Շնորհի լիությունը, մոտենալը, որ բերում է կյանք, արտահայտվում են կրավորական բայով:

Հրեշտակը խոսում է պարգևված սիրո մասին, և հետևաբար՝ Մարիամի կողմից կրավորական կերպով ընդունված սիրո մասին, և ասում է. «Դու սիրված ես քնքշորեն, ձրիբար, ընդմիշտ»: Մարիամի անունն է. «սիրված ընդմիշտ»: Եվ Եկեղեցում իր դերը իր անունով իսկ միշտ հիշեցնելն է բերկրանք բերող այս սերը:

Կա սիրո մի շնորհ, մի պարգև, և հետևաբար՝ սիրո մի պարտք: Մենք հավակնողներ, պահանջողներ չենք, նրանք չենք, որոնց ասես ամեն ոք ամեն ինչ պարտական է, և կրկնում են, թե ուրիշներն իրենց պարտական են հարգանք, պատիվ, ծառայություն, գորով: Մենք հավակնողներ չենք, այլ՝ երախտագետ պարտականներ: Սա հաղորդության առաջին անհրաժեշտ տարրն է որևիցէ հարաբերության ներսում, այն ուղղված լինի դեպի երկինք, թե դեպի եղբայրները: Ինչ որ մի բան հասել է քեզ որպես պարգև, դու երախտագետ պարտական ես: Եվ այդ ժամանակ է միայն, որ ծնվում է «Մեծացուսցէ»ն: Մանավանդ թե, սրա համար է միայն, որ հրեշտակը կարող է ասել. «Châire, երջանիկ եղիր»: Երջանիկ եղիր, որովհետև սիրված ես, որովհետև Աստված նայեց քեզ և քեզ գեղեցիկ տեսավ, և Աստծո ողջ համակրանքը ծածկում է քեզ, պատում է քեզ, ողողում է ողջ էությունդ: Կարևորությունն ու գերագահությունն է կրավորական սիրո, թույլ տալու, որ սիրեն քեզ, և այս թույլտվությունը լի է հայտնություններով, որովհետև Աստված Ինքն է, որ քո մեջ արտահայտվում է: Նա է, որ խոսում է բառերով, որոնք հպվում են սրտին, Նա է, որ գալիս և բերում է հաղորդության քաղցրությունը, տոնական խնջույքի գինին:

Քրիստոնյան մի սիրված, սիրող անձ է: Աստծուն չենք արժանանում, Աստծուն ընդունում ենք:

 

 

Սա Աստծո Անունն է: Տեր Հիսուսի վերջին խոսքը արձագանքում է հրեշտակի առաջին խոսքին. «Ես ձեր հետ եմ լինելու մինչև ժամանակների վախճանը» (Մտթ 28, 20): Աստծո անունն է. «Ես քո հետ եմ»: Մարդու անունն է. «Ահա՛ ես», ինչպես ասելու է Սրբուհի Մարիամը:

«Տերը քո հետ է». այս հավաստումը, բայաձևի մի թեթևակի փոխմամբ, Ծեսի մեջ դառնում է. «Տերը թող ձեր հետ լինի». – մի մաղթանք: Երկու բայերի միջև գտնվում է քրիստոնեական կյանքի ողջ ընթացքը, մեր ուխտագնացության ողջ առակը, մինչև այն օրը, երբ մաղթանքը կդառնա իրականություն:

Միևնույն խոսքերով էր կնքվել դաշինքը Իսրայելի ու Յահվեի միջև (Ղևտ 26, 12), և հռչակվել Հայտնության գրքի վերջին ավետիսներից մեկում. «Տերը կլինի նրանց հետ» (21, 3): Մեսիայի՝ Փրկչի անունն իսկ, Մարգարեների համաձայն, «Աստված-մեր-հետ, Էմանուել» է: Դաշինքի սկիզբը, դաշինքի եզրահանգումը: Վճռական իրադարձություն, որի խորին իմաստն իր հետ բերում է երկու տարր. պարգևն ու երկխոսությունը: Փրկությունը մեզնից կախում չունի, բայց առանց մեզ, առանց հաղորդության, չի իրականանում:

 

 

Մարիամն, արդարև, ծանոթ էր իր ժողովրդի Սուրբ Գրքերին, բայց այդ խոսքը – «շնորհներով լի» – դրանից առաջ երբեք չէր հնչել ժողովարանում և Աստծո հետ ապրված Իսրայելի պատմության մեջ: Խոսքը վերաբերվում է տակավին չլսված, եզակի, սրբազան գրքերում բացակայող արտահայտության: Այս պատճառով է Մարիամը խռովվել և այդ արտահայտության իմաստը փնտրում է հիշողության ու հավատքի մեջ:

 

 

Աստվածաշնչում երեք հարյուր վաթսունհինգ անգամ կրկնվում է այս խոսքը, կարծես մի հրավեր, մի կոչ լինի տարվա յուրաքանչյուր օրվա համար, գրեթե հանապազօրյա հաց՝ սրտի քայլքի համար:

«Մի՛ վախեցիր», եթե Աստված չի բռնում ակնհայտության, արդյունավետության, մեծության ճանապարհը: «Մի՛ վախեցիր», եթե Աստված՝ Բարձրյալը, թաքնվում է մարդկային մի փոքրիկ սաղմի ներսում: «Մի՛ վախեցիր» Աստծո նոր ուղիներից, որոնք այսքա՜ն հեռու են բեմերից, լուսարձակներից, քաղաքի պալատներից, ժամանակի հանդիսավոր զգացմունքներից: «Մի՛ վախեցիր» այս մանուկ Աստծուց, որը կապրի միմիայն այն դեպքում, եթե դու սիրես Իրեն:

Աստված կապրի քո սիրո շնորհիվ: Մանուկը երջանիկ կլինի, եթե դու կերջանկացնես Նրան: Աստված, ուստի, գալիս է պարզության, աղքատության, ոչ-ակնհայտության այն կերպարանքով, որն ունեն ամենաանհրաժեշտ բաները, ինչպիսիք են ջուրը, օդը, լույսը: Աստված գալիս է առանց միջոցների, առանց ինչքերի, որպեսզի միջոցները չքողարկեն սերը, որպեսզի չպարտադրեն Իրեն, որպեսզի ուշադրությունը չհեռացնեն միակ կարևոր բանից:

 

 

Առաջին խոսքը, որ Մարիամն արտասանում է, Աստծուն ընծայված «այո՛»ն չէ, հարումը չէ, այլ՝ մի հարց. «Ինչպե՞ս է դա հնարավոր»: Մե՜ծ հարց: Հայր Դավիդ Մ. Թուրոլդոն իր օրհներգներից մեկում երգում է.

Քո առաջին խոսքը, Մարիամ,

խնդրում ենք, որ օգնես մեզ՝ ընդունել այն մեր սրտում,

թե ինչպե՛ս է տակավին հնարավոր,

որ մենք ևս հղանանք Իր Խոսքը:

 

Կարող ենք վերընթերցել ողջ Ավետարանը, նրա ամենաուժգին պատգամները պարունակող էջերը կարող ենք վերաբացահայտել միայն այն դեպքում, եթե հետևենք հարցադրումների կարմիր թելին. Մարիամի առաջին խոսքից մինչև Քրիստոսի առաջին խոսքը («Ի՞նչ եք փնտրում». Հվհ 1, 38), և վերջին հարցը Խաչի վրա («Աստված իմ, Աստված իմ, ինչո՞ւ լքեցիր ինձ». Սղմ 22, 2): Աստծո Խոսքը արծարծում է հարցեր, քրիստոնեական հավատքի տրամաբանությունն է: Հարցերը, այսքա՜ն մարդկային, մանկական թոթովանքներ, առաջինները, հաճախ. մարդկային իրական խոսք: Հարցը դա ծարաված ու քաղցած բերանն է, որի միջոցով մեր հոգին և մեր կյանքը արտահայտում են փափաքները, շնչում են, խմում, ուտում, համբուրում:

Մարիամը չի հարցնում. «Ի՞նչ նշան կլինի, որից կիմանամ, որ դա կատարվելու է», ինչպես վարվել էր Զաքարիան (հմմտ. Ղկս 1, 18), այլ միայն. «Ինչպե՞ս է դա կատարվելու»: Զաքարիան ցանկանում է մի նշան, որ ստացած ավետիսը ճշմարիտ է, ուզում է մի երաշխիք, մի հաստատում. Մարիամի մոտ իմաստի փնտրտուքն է, ո՛չ թե նշանի: Եվ սակայն, մի նշան իրեն տրվելու է, առանց պահանջված լինելու. « ... Եղիսաբեթն էլ ... »: Մարիամը ցանկանում է իմանալ կերպերն ու հանգամանքները, թե ինչպե՛ս են համատեղվելու երկու հակադիր իրականություններ. զավակ ունենալն ու տղամարդ չճանաչելը: Նա հարցեր է առաջադրում, Աստված կգտնի «ինչպես»ը: Նման իրավիճակում էր ժամանակին հայտնվել Աբրահամը. «Որդի ունես. արդ, զոհաբերիր նրան» (հմմտ. Ծնդ 22, 1-19 հատվածը): Եվ Աստված կգտնի միաժամանակ և՛ որդուն, և՛ Իր խոստումը փրկելու ձևը: Վարանումներ ունենալը, հարցադրումներ կատարելը Տիրոջ առաջ մարդկային ողջ արժանապատվությամբ կանգնելու մի կերպ է. ընդունում եմ խորհուրդը, բայց միաժամանակ գործածում եմ իմ ողջ իմացականությունը: Ասում եմ, թե որո՛նք են իմ ճանապարհները, և ապա ընդունում եմ ինձնից վեր, իմ գլխավերևով անցնող ճանապարհները: Անքննադատ ընդունելությունն իսկապես արժանի չէ մարդուն, և ավելին՝ կարող է ծանրագույն վնասների պատճառ հանդիսանալ, որովհետև այդպիսի մարդիկ Աստծուն ասել են տալիս այն, ինչն Աստված չի ասում:

Եթե Աստված ինձ ընծայեր Իր մի ձեռքում ողջ ճշմարտությունը, իսկ մյուս ձեռքում՝ ճշմարտության փնտրտուքը, ես կընտրեի այն ձեռքը, որի մեջ ճշմարտության փնտրտուքն է, ուր կան հարցեր ու ձեռքբերումներ, ուր կան սքանչացումներ ու ընդունումներ, ուր պարփակված են տակավին իմ բոլոր ավետումները: Կազդուրիչ է նկատել աշխարհը, կյանքը, մարդուն, մինչև իսկ Ինքնին Աստծուն, որպես բաց համակարգեր, որպես մի զարգացում:

 

 

Արդ Մարիամը, ներկայանալով որպես կոնկրետ, հասուն աղջիկ, ո՛չ դատարկամիտ կամ երազող, ասում է. «Ես սեռային հարաբերություններ չեմ ունեցել, ուրեմն ինչպե՞ս է դա հնարավոր»: Խոսքեր, որոնք ցույց են տալիս նրա լրջությունը, նրա հարմար և ընդունակ լինելը այդ պահին, և կուսության գիտակցությունը: Մարիամի կուսության մասին չխոսելը – կամ ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ կուսական մայրության մասին չխոսելը – ցույց է տալիս, թե որքան սահմանափակ է Հիսուսի վերաբերյալ ըմբռնումը տվյալ անձի մոտ: Դա քրիստոսաբանական խնդիր է: Եվ թերևս կորսվում է այսպես նաև Մարիամի ըմբռնումը, որովհետև կորսվում է հավատքի ամբողջականությունը Հիսուսի հանդեպ, «Աստծո, որ գալիս է»:

Եվ հրեշտակը պատասխանում է, թե ինչպե՛ս է Աստված գալու: Պատասխանում է, գործածելով մի դժվարին արտահայտություն.

 

 

Միևնույն խոսքերն են գործածվում Ելից 40, 34 հատվածում, ուր պատմվում է, թե ինչպես է Աստված գալիս նորակառույց տապանակի մեջ: Վերընթերցենք երկու հատվածները միասին.

 

«Ամպն իր հովանիով ծածկեց տապանակը» (Ել 40, 34):

«Բարձրյալի ամպն իր հովանիով կծածկի քեզ, որ նոր տապանակն ես» (հմմտ. Ղկս 1, 35):

«Եվ Տիրոջ սրբությամբ լցվեց խորանը» (Ել 40, 34):

«Նա, ով բնակվելու է քո արգանդում, սուրբ է և Աստծո Որդի է կոչվելու» (հմմտ. Ղկս 1, 35):

 

Միմյանց զուգահեռ դնելով – փաստացի միևնույն բառերը գործածելով – Աստծո փառքի էջքը տապանակի վրանի վրա և Սուրբ Հոգու էջքը Սրբուհի Մարիամի վրա, Ղուկասը կամենում է ասել այս պարզ իրողությունը. «Աստված վերադառնում է աշխարհ, և դու օթևան ես լինելու Աստծո Սրբի համար, լցվելու ես Տիրոջ սրբությամբ. Աստված վերադառնում է մեր մեջ»: Եվ սա ասում է այն միակ եղանակով, որին ծանոթ էր՝ ներկայացնելու համար Աստծո գալուստը. հղում է կատարում Իրենների մեջ Աստծո այն մյուս էջքին, անապատում կնքված այն մեծ ուխտին: Աստված կամենում է բնակվել մի տան մեջ, որի կենդանի քարերը լինեն իրենք՝ անձինք. «Դու ես Աստծո վրանը»: Նաթան Մարգարեն արդեն ասում էր, որ Աստված տաճարից ավելի նախընտրում է ժամանակն ու պատմությունը (2Թագ 7, 11):

Եվ Սրբուհի Մարիամը, որի սիրտն ու հոգին ամբողջովին ներծծված էին Սրբազան Գրություններով, ըմբռնում է, և ասում.

 

 

«Աղախին» բառն ընթերցողի մոտ չպետք է խոնարհության կամ ազատությունից հրաժարվելու տպավորություն թողնի, այլ առաջին հերթին՝ համագործակցության: Աստվածաշնչում «թագավորի ծառան» դա թագավորից անմիջապես հետո կանգնած անձնավորությունն էր, փոխարքան. իսկ թագուհին անվանվում է «թագավորի աղախին»: Ծառան ընտանի ու համանման է դառնում իր տիրոջը: «Տիրոջ ծառա» անվանվելը անարժանության հաստատում չէ, այլ՝ հայտարարություն, որ ապրելն այսուհետև նշանակելու է նվիրվել Նրա ծառայությանը, մասնակցել Նրա ծրագրերին, լինել Նրա հետ համագործակից, մանավանդ թե՝ համա-արարիչ մի նոր պատմության:

«Ծառա»ն անունն է նրանց, ովքեր ասում են. իմ կոչումն ավելի արժե, քան իմ կյանքը. դատը, որի համար կարող եմ զոհել կյանքս, ավելի արժե, քան ինքնին կյանքը: «Եթե մեկն իր կյանքը կկորցնի իմ համար, կգտնի այն» (Մտթ 10, 39): Կա մի դատ, որ ավելի արժե, քան իմ գոյությունը: Սերը, որ մղում է ինձ, ավելի արժե, քան իմ կյանքը: «Ծառա լինել» նշանակում է սեփական եսը չդարձնել աշխարհի կենտրոնը. սեփական հաջողությունը, սեփական ինքնաիրագործումը կյանքի գաղափարական չդարձնելը: Նշանակում է ունակ լինել արտասանելու տիեզերքի հիմնական բառը, որ «ԵՍ»ը չէ, այլ՝ «ԴՈՒ»ն:

«Ծառա»ն անունն է նրանց, ովքեր քաջությունն ունեն չպատկանելու իրենք իրենց, և ծառայությունն այդժամ դառնում է ազատության գերագույն դրսևորումը: Սուրբ Օգոստինոսն այս միտքն արտահայտում է մի գեղեցկագույն նախադասությամբ. «Ծառա թող դարձնի քեզ սերը, ինչպես որ ազատ դարձրեց քեզ ճշմարտությունը» («Servum te faciat charitas, quia liberum te fecit veritas»): Կամ ինչպես աշուղներն էին երգում Միջնադարում. «Սիրո ուժն ինձ հպատակեցնում է»: Մեր այժմյան խոսքերով ասված. «Քո հանդեպ տածածս սերն է, որ ինձ մղում է քեզ ծառայելու»: Տասներեքերորդ դարի բոլոր բանաստեղծներն այս եզրն են գործածել, – «ծառա», – ասելու համար, որ սիրահարված են: Ծառայությունը դա սիրո մյուս անունն է: Այն անդադար հայտարարում է. «Իմ սիրո առարկան ավելի արժե, քան իմ կյանքը»:

Մարիամի «այո՛»յի մեջ ողջ մարդկությունը ծառայական վիճակից անցնում է սրտանց ծառայության: Իբրև քաջության հրաշալիք, ո՛չ իբրև վախի պայման: Այստեղ է բովանդակված պատմության ողջ իմաստը. այնպես անել, որ ծառայությունը լինի քաղաքակրթության նոր անունը, գաղտնի անունը: Ծառայություն անբաժանելի կերպով Աստծուն և մարդուն ուղղված, իր զմայլելի երկզորությամբ:

 

 

Ղուկասի գործածած բնագրային եզրն է «ghenóito», ըղձական եղանակով դրված մի բայ, որի ձայներանգն, այսինքն, բերկրալի է, տոնական, խանդավառ, սրտանց հարում արտահայտող. «Մեծապես ուրախ եմ այն բանի համար, որ ասացիր, և ուզում եմ, որ կատարվի»: Բերկրանքի մի արտահայտություն սկզբում («châire»), տակավին բերկրանքի մի արտահայտություն նաև վերջում («թող շուտով կատարվի այն, ինչ ասացիր»). Ավետումն արդարև, իսկապե՛ս պատմության երջանիկ, ցնծալի պահն է:

Այդ խոսքերի հրաշալիքը. «Թող լինի ինձ», թող լինի իմ մարմնին, իմ ապագային, թող լինի իմ սրտին այն, ինչ Աստված կամենում է: Խոսքեր, որոնք մեզ սարսափեցնում են, որովհետև չգիտենք, թե Աստված ի՛նչ կարող է ուզենալ մեզնից, և սակայն՝ դրանք խոսքեր են ծնելու համար, խոսքեր են՝ մեր ներսում երկինքը հղանալու համար: «Թող լինի՛ ինձ»: Մարդկության վճռական խոսք, բացարձակ խոսք, որին այլևս պատասխանում է Աստծո ուրախությունը միայն, երկնքի պարը: Եվ ասելիք այլևս ոչինչ չկա, որովհետև խոսքը չի վերաբերվում կրավորական հարումի, գռեհիկ հպատակության, այլ՝ ըղձալի փափաքի. թող վերջապե՛ս լինի, շուտո՛վ լինի, իսկապե՛ս լինի այն, ինչ ասացիր: