Քրիստոսի ծննդաբանությունը. Մատթեոս 1, 1-16

 

 

Մատթեոսը ներկայացնում է մի ծննդաբանություն, որը գիտակցաբար արվեստակյալ է. նախահայրերի երեք խումբ, որոնցից յուրաքանչյուրը կազմված է տասնչորս սերունդներից (յոթ գումարած յոթ), որոնք բոլորն էլ խորհրդանշական թվեր են և այլաբանորեն մատնանշում են կատարելությունն ու լիությունը: Միապաղաղ բովանդակություն ունեցող մի էջ, անունների երկարաշունչ ու գրեթե անվերջանալի ցանկով, որոնք միմյանց կապակցվում են մեկ միակ բայով. «ծնել»: Գիշերն է, որ առաջ է ընթանում դանդաղ, շա՜տ դանդաղ, ռիթմերով, որոնք թվում են անշարժ: Եվ ապա, հանկարծակի, հասնում է Աստծո կողմից կամեցված ժամը, ժամանակի լրումը, լույսի սկիզբը, արևի արգանդը. «Հակոբը ծնեց Հովսեփին՝ փեսացուին Մարիամի, որից ծնվեց Հիսուսը, որ կոչվեց Քրիստոս»:

« ... Որից ... », ո՛չ թե՝ « ... որոնցից ... »: Խզվում է պատմության ռիթմը. մարդկային կյանքի անցուդարձերը, որոնց գագաթնակետն է հանդիսանում նոր կյանք ծնելու ակտը, արգելակվում են: Գալիս է այն ավելին, որը պատմությունը միայն իր ուժերով չի կարող հայթայթել. գալիս է այն, ինչը որ մարդկությունը չի կարող ծնել: Մարիամի կուսությունը վերադարձնում է պատմությունն ինքն իրենից դուրս, սկզբին: Ադամից էր ծնվել Եվան, Աստծո միջամտությամբ: Ապա Աստված մի կողմ էր քաշվել Իր արարչությունից: Այժմ Մարիամից ծնվում է Նոր Մարդը՝ Քրիստոսը, որովհետև Աստված կրկին վերսկսում է Իր արարչագործությունը, վերադառնում է պատմությունից ներս, և նոր Ադամին՝ Հոր կատարյալ պատկերին ու նմանությանը ծնունդ է տալիս Մարիամից, առանց տղամարդու միջամտության: Ծննդոցի լիությունն է ու ամբողջացումը. յուրաքանչյուր ոք ծնվում է ուրիշ մեկից, և միաժամանակ՝ յուրաքանչյուր ոք ծնվում է Աստծուց: Բոլորը, ծնված լինելով կնոջից, տղամարդու միջամտությամբ, և ծնված լինելով ի վերուստ, բոլորն էլ իրենց գոյության համար պարտական են ուրիշ մեկին և Աստծուն: Պարտք, որի վճարման համար միայն մի ճանապարհ կա. մենք էլ մեր հերթին հանձն առնենք կյանքը փոխանցելու, գոյությունն ավանդելու պարտականությունը:

Հիսուսը «կնոջից ծնված» Աստված է, ինչպես որ մենք Աստծուց ծնված մարդիկ ենք: Մեծ շրջանակը փակվում է. ինչպես որ Ադամից ծնվել էր Եվան, աստվածային միջամտությամբ, այնպես էլ նոր Եվայից ծնվեց նոր Ադամը, աստվածային միջամտությամբ: Եվ կրկին ընթացք առավ ամենահին և սոսկ ընդմիջված պատմությունը: Եդեմը միայն կարոտ չէ, այլ՝ ծրագիր. ո՛չ թե ողբ է անվերականգնելի կերպով կորցված բանի համար, այլ՝ սպասում է, որ դառնում է ներկայություն: Այսուհետև յուրաքանչյուր Ադամ ծնվելու է ա՛յս կերպ. կնոջից և ի վերուստ: «Նույնպես է և ամեն ոք, որ ծնվել է ի վերուստ» (հմմտ. Հվհ 3, 8), ասում է Հիսուսը Նիկոդեմոսին. մենք նրանք ենք, ովքեր «ո՛չ թե մարմնից, այլ՝ Աստծուց են ծնվել» (հմմտ. Հվհ 1, 13): Ծնվել ի վերուստ՝ նշանակում է ծնվել կրելով ներսումդ ո՛չ թե մի լռություն, այլ՝ Խոսքը. ո՛չ թե մի բավիղ ներսումդ, այլ՝ մի հորիզոն: Նշանակում է ծնվել մի սրտով, որն արդեն իսկ բռնվել է բարձունքների կարոտով. որն անհանգիստ է, քանի դեռ չի հանգչում Աստծո մեջ:

Քրիստոնեական առաջին համայնքի համար Մարիամի ունեցած կարևորությունը հայտնի է դառնում այս պատմական ցատկից, որն իրականանում է նրա մեջ: Մարիամն իսկապես պատմության հափշտակությունն է: Մարդկությունն իր անցուդարձերով բավական չէ ինքն իրեն, կարիքն ունի հափշտակության, ինքն իրենից դուրս գալու, ավելի անդին գնալու: Ապրելը «ստատիկ», այսինքն՝ անշարժ իրականություն չէ, այլ՝ «էքստատիկ» է, այսինքն՝ հափշտակություն: Աշխարհ է գալիս այն, ինչը որ մարդկությունը չի կարող հայթայթել ինքն իր համար: Հիսուս Մարդու արմատները երկնքում են: Երկրի ամենաբարձրակարգ արտադրանքը չէ, ո՛չ էլ լավագույն մարդկանց զավակը: Սուրբ Հոգու և Կույսի Որդին է: Մեր պատմության պտուղը չէ. մանավանդ թե, հենց այս պատմությունն է, որ Նա գալիս է փոխելու: Սա հնարավոր է, որովհետև Մարիամն ամբողջովին Աստծուն տրամադիր կույս է: Սուրբ Հոգին Նա է, ով միավորում է կուսությունն ու մայրությունը: Կուսությունն ինքնըստինքյան փառք ու պարծանք չէ. նվազում է, աղքատություն է, տկարություն: Եվ ո՛չ միայն հին ժամանակներում, Իսրայելում, այլ նաև այսօր: Կուսությունը դրական է միմիայն այն ժամանակ, երբ Սուրբ Հոգին իջնում է նրա մեջ և կյանք ծնում: Իմաստ չկա կուսության մեջ, եթե կուսությունը մայրական չէ: Եվ ճշմարիտ մայրություն չկա առանց կուսության, այսինքն՝ ո՛չ թե աշխարհի, այլ միայն Աստծո սերմերն ընդունելու կամքի:

Մարիամի կուսության իմաստը բացվելն է այն իրականության դիմաց, որը մարդկայինից անդին է, մի քիչ անսահմանություն խառնելու համար մեր սահմանափակ պատմությանը: Կուսությունը սպասելն է այն, ինչը որ գալիս է սեփական անձից անդին գտնվող իրականությունից, մի անծայրածիր ծովի ալիքն ընդունելն է, որը գալիս է ծփալու մեր փոքրիկ օրերի հրվանդանների ափին: Մարիամը դիրք է զբաղեցնում այնտեղ, ուր սահմանափակը անցնում է սահմանից անդին և մտնում է անսահմանափակի մեջ: Կործանում է անհնարինի պարիսպը, հեռացնում է հորիզոնը փակող վարագույրը, տարածք է բացում Սուրբ Հոգու համար, որը քամի է և հուր, և որն Իրենով լցնում է կաղապարներն ու անցնում է անդին: Մարիամի օրինակին հետևելով, մարդկությունն իր երազանքների ներսում տեղ է բացում Աստծո երազանքների համար, և Սուրբ Հոգին տակավին և միշտ ճախրում է աշխարհի վրա, թևածում է ջրերի ու քաոսի վրա (Ծնդ 1, 2), անխոնջ կերպով կյանք ստեղծելու համար:

Մարիամի կարևորությունը հայտնի է դառնում նաև այն փաստի մեջ, որ նա հանդիպման վայրերից մեկն է մեր կյանքի նյութականության և Աստծո միջև: Մեզ մատնացույց է անում փաստը, որ Աստված գալիս է կյանքի մեջ և այն փոխակերպում է: Որ հնարավոր է Աստծո առաջ ներկա լինել մեր անձի ամբողջությամբ՝ հոգով և մարմնով: Ցույց է տալիս մեզ, որ Աստծո խոստումը շատ կոնկրետ է, որ փոխակերպում է մարմինն ու կյանքը, որ ազդում է գոյության վրա: Եվ փոխակերպված կյանքը դառնում է տեսանելի: Մարիամը հեղինակավոր վկան է այն բանի, որ Աստված գտնվում է կյանքի կոնկրետության մեջ և այն փոխակերպում է: Գոյության երջանկության մեջ, նյութի սրբության մեջ է շնչում Հոգին և նորոգում է ամեն բան: Մարիամի մեջ իրագործում է կանացիության լիությունը. կույս, հարս, մայր: Մարդկային կանացի բնության բոլոր պոտենցիալները նրանում գտնվում են ի մի հավաքված, – մի բան, որն ա՛յլ կերպ անհնարին է, – փոխադարձաբար միմյանց լուսավորելով ու զորացնելով: Սա մեզ երաշխավորում է, որ ամեն բան իմաստ ունի, ամեն բան: Եվ կյանքն ունեցողների շնչառության մեջ շնչում է կյանքի Տերը, որպեսզի նրանք կարողանան բնակվել երկրի վրա՝ կրելով իրենց ներսում երկնքի այն մասնիկը, որն է հիմք ու ամրություն պարգևում երկրին: