4) Առարկություններ
- 01
- 02
- 03
- 04
- 05
-
06
-
-
07
-
- 1) Նախագիտելիք
- 2) Երկրի վրա պատահական էակներ կան
- 3) Պատահական էակներն իրենք իրենց մեջ չունեն իրենց գոյության պատճառը
- 4) Պատահական էակների գոյության պատճառը հարկավոր է փնտրել որևէ անհրաժեշտ էակի մեջ, որն ինքն իր մեջ կունենա իր գոյության պատճառը: Այդ անհրաժեշտ էակն Աստված է
- 5) Մի հարց
- 6) Հավելված. – ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ՀՈԳՈՒ ԾԱԳՈՒՄԸ
-
- 1) Նախագիտելիք
- 2) Տիեզերքում զմայլելի կարգուկանոն կա, որ մի նպատակի է ձգտում
- 2.1) Կարգուկանոնը նյութական աշխարհում
- 2.2) Նպատակային կարգուկանոնը բուսական աշխարհում
- 2.3) Նպատակային կարգուկանոնը կենդանական աշխարհում
- 2.4) Նպատակային կարգուկանոնը մեր հինգ զգայարաններում և մարմնի տարբեր օրգաններում
- 3) Այս կարգուկանոնը ենթադրում է բարձրագույն իմացականությամբ օժտված Հեղինակի գոյությունը
- 4) Այդ Հեղինակն Աստված է
-
08
- 09
- 10
ԱՍՏՎԱԾ ԵՎ ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆԸ
Եվ ուրեմն, եթե յուրաքանչյուր էակ առանց Աստծո ուժի անկարող է շարժվել կամ որևէ գործ կատարել, այդ դեպքում մարդն էլ ազատ կամքով չի կարող որևէ բան ուզենալ կամ փափագել առանց Աստծո օժանդակության: Նախ հարկավոր է Աստծո ուժը, հետո՝ կամքի ուզենալը:
Ուրեմն մարդը որևէ բան ուզենալու մեջ կախում ունի Աստծուց:
Առանց Աստծո կանխահաս ուժի կամքը ո՛չ կարող է շարժվել, ո՛չ էլ՝ այս կամ այն բանն ուզենալ: Բայց այս դեպքում ո՞ւր մնաց մարդու ազատությունը:
Ահա՛ երկու բացահայտ ճշմարտություն, որոնք կարծես թե անհաշտելի են իրար հետ:
Աստծո բացարձակ գերիշխանությունը և մարդկային ազատ գործունեությունը իրարամերժ, իրար հակասող ճշմարտություններ են թվում:
Եղան փիլիսոփաներ, ովքեր Աստծո գերիշխանությունը փրկելու համար ժխտեցին մարդկային ազատությունը: Իսկ ուրիշներն էլ՝ մարդու ազատությունը փրկելու համար, ժխտեցին Աստծո գերիշխանությունը:
Փիլիսոփաներից ոմանք կարծեցին, որ Աստված մարդու ազատ կամքը գործի է դնում անուղղակի կերպով՝ բարոյական ազդեցությամբ:
Սա սխալ կարծիք է: Անուղղակի և բարոյական որևէ ազդեցություն չի կարող փրկել Աստծո բացարձակ իշխանությունը, որ ունի մեր վրա: Մարդկային կամքի բոլոր շարժումները ֆիզիկապես կախված են Աստծուց: Բարոյական միջոցներով տրված ազդեցությունը միայն բարոյական կախվածություն է ենթադրում:
Մյուսները հույս ունեն հաշտեցնել Աստծո գերիշխանությունը և մեր ազատությունը՝ մի գծի վրա դնելով Աստծո օժանդակությունը և մարդկային կամքը: Ազատ որևէ գործ կատարելու համար՝ Աստծո օժանդակությունը և մեր կամքը զուգահեռաբար իրար հետ համագործակցում են, ինչպես երկու ձիերն են հավասարապես քաշում կառքը:
Սխալ է նաև այս մտածելակերպը, որովհետև որևէ ազատ գործ կատարելու համար նախ հարկավոր է Աստծո ուժը, հետո, այդ ուժի միջոցով, կամքի շարժումը:
Սույն բարդ խնդրին լավագույն և տրամաբանական լուծումը տվել է Սբ. Թովմա Աքուինացին: Նա ասում է. «Աստված առաջին պատճառն է, որ շարժում է թե՛ բնական և թե՛ ազատ պատճառները: Եվ ինչպես բնական պատճառները գործի դնելով՝ նրանց գործի բնականությունը չի վերացնում, այնպես էլ ազատ պատճառները գործի դնելով՝ նրանց ազատությունը չի վերացնում»[1]:
Սրով մարդ սպանելը ամեն անգամ մեղք չէ: Դահիճները կամ պատերազմի ժամանակ զինվորները, մարդ սպանելով, մեղք չեն գործում, այլ՝ կատարում են իրենց պարտականությունը:
Մեղքը կայանում է օրենքի համաձայն չգործելու մեջ: Անձը մեղանչում է՝ օրենքի մեջ թերանալով: Այսպիսով, բուն մեղքը ժխտական բան է, և ո՛չ թե՝ դրական և գոյացական:
Եվ ուրեմն, ինչը որ մեղքի մեջ դրական է ու գոյացական, պատկանում է նաև Աստծուն: Իսկ ինչը որ ժխտական է, այսինքն՝ օրենքում թերանալը, Աստծուն չի կարող պատկանել, քանի որ դրական, գոյացական մի բան չէ: Այսպիսով, ինչ ժխտական անկատարություն կա մեղքի մեջ, արդյունք է միմիայն մարդկային ազատ կամքի, որն օրենքի համաձայն չի գործել: Օրինակ՝ անմեղ մարդու սպանության պարագայում ինչ դրական բան կա այդ գործողության մեջ պատկանում է նաև Աստծուն, իսկ բուն մեղքը, որը օրենքի մեջ թերանալն է, պատկանում է միմիայն մարդկային ազատությանը:
Դիպվածը կամ բախտը կույր է համարվում, որովհետև որևէ օրենքի չի ենթարկվում և հնարավոր չէ այն որոշակիորեն նախատեսել: Օրինակ՝ կարող է պատահել, որ որևէ մեկը փողոցում երկու օր իրար ետևից փող գտնի, կամ տարիներով որևէ բան չգտնի: Նմանապես կարող է պատահել, որ ինչ-որ բախտավորի երկու վիճակահանության տոմսերն իրար ետևից շահեն, իսկ մեկ ուրիշի հարյուրավոր տոմսերը մնան ապարդյուն:
Բնության մեջ բազմաթիվ պատահական դեպքեր են տեղի ունենում: Բայց քանի որ ամեն ինչ Աստծո կողմից կառավարվում է, քանի որ ամեն ինչ կարգուկանոն ունի, կարծես թե երկրի վրա դիպվածի գոյության կարիքը չպետք է լիներ:
Անմիջապես պատասխանենք, որ Աստծո համար դիպված գոյություն չունի: Նա Իր ամենատես աչքով տեղյակ է ներկա և ապագա բոլոր դեպքերին: Ոչինչ խույս չի տալիս Իր իշխանությունից, ամեն ինչ Նրա գիտությամբ և արտոնությամբ է տեղի ունենում:
Դիպվածը գոյություն ունի միայն սահմանափակ կարողությամբ օժտված էակների համար, ինչպիսիք են մարդիկ և անասունները: Նրանք, իրենց չափավոր գիտելիքներով, չկարողանալով ընդգրկել ամեն բան, շատ դեպքեր բաց են թողնում իրենց ուշադրությունից և հայտնվում են անակնկալների առաջ, որոնց դիպված կամ բախտ անունն են տալիս:
Ուրեմն, դիպվածն արդյունքն է մեր տգիտության և անկարողության: Ամենագետ և ամենակարող Աստծո համար դիպված գոյություն չունի:
Իսկ թե ինչո՞ւ է մեկը բախտավոր, իսկ մեկ ուրիշը՝ դժբախտ, դրա պատճառը պետք է փնտրել Աստծո անիմանալի որոշումների ու նպատակների մեջ:
[1] S. THOMAS, Summa Theologica, I. q. 83, a 1. ad 3.