ԳԼՈՒԽ Ա. – Ո՞Վ Է ԱՍՏՎԱԾ
- 01
- 02
- 03
- 04
- 05
-
06
-
-
07
-
- 1) Նախագիտելիք
- 2) Երկրի վրա պատահական էակներ կան
- 3) Պատահական էակներն իրենք իրենց մեջ չունեն իրենց գոյության պատճառը
- 4) Պատահական էակների գոյության պատճառը հարկավոր է փնտրել որևէ անհրաժեշտ էակի մեջ, որն ինքն իր մեջ կունենա իր գոյության պատճառը: Այդ անհրաժեշտ էակն Աստված է
- 5) Մի հարց
- 6) Հավելված. – ՄԱՐԴԿԱՅԻՆ ՀՈԳՈՒ ԾԱԳՈՒՄԸ
-
- 1) Նախագիտելիք
- 2) Տիեզերքում զմայլելի կարգուկանոն կա, որ մի նպատակի է ձգտում
- 2.1) Կարգուկանոնը նյութական աշխարհում
- 2.2) Նպատակային կարգուկանոնը բուսական աշխարհում
- 2.3) Նպատակային կարգուկանոնը կենդանական աշխարհում
- 2.4) Նպատակային կարգուկանոնը մեր հինգ զգայարաններում և մարմնի տարբեր օրգաններում
- 3) Այս կարգուկանոնը ենթադրում է բարձրագույն իմացականությամբ օժտված Հեղինակի գոյությունը
- 4) Այդ Հեղինակն Աստված է
-
08
- 09
- 10
Գիրք Ելից 3, 14
Հիմա հասել ենք երկնքի դռան դիմաց. ներսում Աստված է՝ խորհուրդների մշուշի մեջ պարուրված:
Մեր առաջին հարցը եղավ. «Աստված կա՞»: – Այո՛, – պատասխանեցին բոլոր արարածները միաբերան:
Այժմ հարցնում ենք. «Ո՞վ է Աստված. ի՞նչ բնություն և ի՞նչ հատկություններ ունի Նա», Ում գործերը գիտենք, բայց Իր ի՛նչ լինելուց տեղյակ չենք:
Բոլոր փիլիսոփաների՝ այս երկրորդ հարցմանը պատասխանող ուսմունքները բաժանվում են երեք գլխավոր խմբերի:
Ա. – Աստված կա, բայց անճանաչելի է:
Այդ կարծիքին էին Ուիլիամ Համիլթընը, Հենրի Լոնգվիլ Մանսելը և հատկապես անգլիացի փիլիսոփա Հերբերթ Սփենսերը, համաձայն որի՝ Աստծո մասին մեր մտածած ոչ մի բան չի համապատասխանում իրականությանը: «Այն զորությունը [Աստված], որ աշխարհը մեզ ի ցույց է դնում, անքննելի է»[1]:
Բ. – Աստված ամբողջովին ճանաչելի է:
Մենք Աստծո էությունը ճանաչում ենք այնպես՝ ինչպես որ է, անմիջական ճանաչողությամբ, ասում են Ն. Մալբրանշը և իր համախոհները:
Մեր միտքն ամեն ինչ կարող է ճանաչել, ասում են Իդեալիստներն ու Ռացիոնալիստները: Սպինոզան ասում է. «Մարդկային միտքը Աստծո հավերժական և անհուն էության ամենակատարյալ ճանաչողությունն ունի»[2]: Իսկ Էռնեստ Ռենանը, փառաբանելով մարդկային միտքը (բանականությունը), ավելացնում է. «Անվիճելի է, որ մարդկային բանականությունը, մարդկությունը կազմավորելուց հետո՝ պետք է կազմավորի նաև Աստծուն»[3]:
Այս երկու ծայրահեղ կարծիքներն էլ սխալ են: Երրորդ կարծիքը, որի պաշտպանն ենք հանդիսանում, միջին ճանապարհ է ընտրել և ասում է.
Գ. – Աստծո էությունը և հատկանիշները կարող ենք ճանաչել միայն անուղղակի և անկատար ճանաչողությամբ:
Առաջին աստղագնաց Գագարինը, որ մեր երկրի մթնոլորտից դուրս ելնելով՝ պտույտ տվեց մոլորակի շուրջը, վերադարձին ասաց, թե երկնքում պտտվելիս Աստծուն չի հանդիպել[4]:
Պ. Դյուբարլեն, նրան պատասխանելով՝ ասում է. «Ի՞նչ է, Աստծուն մթնոլորտային ողնաշարավոր էակ էիր կարծո՞ւմ, որ քեզ հանդիպեր»:
Աստված աննյութ էակ է, որ մեր զգայարաններին չի տրվում:
Գիտությունն իր կատարելագործված հեռադիտակներով և մանրադիտակներով չի կարող մեզ ցույց տալ Աստծո էությունը:
Աստված իր ստեղծած տիեզերքում «ուղղակիորեն» տեսանելի չէ, այլ՝ «անուղղակի», ինչպես ճարտարապետն իր կառուցած շենքում կամ քանդակագործն իր ատեղծած արձանում:
«Երբ արևի ճառագայթն ընկնում է սենյակ, ինքը ճառագայթը չի երևում: Մեր տեսածը ո՛չ այլ ինչ է, եթե ո՛չ միայն՝ օդում գտնվող փոշու հատիկների պար, [...] որը մեզ ցույց է տալիս լույսի ճառագայթը: Այդպես էլ Ստեղծագործ Մտքի [այսինքն՝ Աստծո] ջինջ պայծառությունն անուղղակիորեն երևում է էակների պարի մեջ»[5]:
Ուստի, դարձյալ արարածներն են, որ մեզ տալիս են Աստծո «էությունը» ճանաչելու հնարավորությունը: Նրանցից յուրաքանչյուրը մեկական հայելի է, որի մեջ փայլում են Աստծո էությունը և հատկությունները թույլ անդրադարձումներով: Ահա՛ մեր ասածի փաստարկումը:
