Ա. - Աստված, Քրիստոսը, Եկեղեցին. արդյո՞ք ճշմարիտ է – Գրադարան – Mashtoz.org

Ա. - Աստված, Քրիստոսը, Եկեղեցին. արդյո՞ք ճշմարիտ է

Միքելե Բրամբիլլա. Ահա՛ և այստեղ ենք, ուրեմն, կիրակնօրյա Պատարագից հազիվ վերադարձած։
 
Վիտտորիո Մեսսորի. Եվ հենց այստեղից էլ կարող ենք սկսել: Կարող ենք, այսինքն, փորձել պարզել մեր համար մի քանի պատճառ, որից մղված՝ կատարել ենք մեր այս փոքրամասնական ընտրությունը. իրոք, վիճակագրական տվյալների համաձայն, այն այլևս բնորոշ է Եվրոպայի քաղաքացիների մեկ քառորդից էլ պակասին: Ընտրությունն, այսինքն, շաբաթական մեկ ժամ տրամադրելու՝ գնալու համար մի մասնահատուկ շենք, որ կոչվում է «եկեղեցի»:
Առաջարկում եմ առաջ գնալ դեդուկտիվ (հետևությունների կայացման) ճանապարհով. մեկնել մեր այս կամովին մասնակցությունից մի ծեսի, որ կատարվում է այն օրվանից սկսած, ինչ գոյություն ունի Քրիստոնեությունը, որն առնվազն 15 դար է արդեն, ինչ անվանվում է «Պատարագ», և որն այժմ, որոշ մասնագիտացածների կողմից, անվանվում է «Գոհաբանական ծիսակատարություն» կամ «Եղբայրական ագապե»: Ճիշտ է, սրանք էլ հնագույն անուններ են, բայց ընդգծում են տեսանկյուններից միայն մեկը՝ «ընթրիքը», բայց չեն հիշում այն մյուսը, որը նույնքան կարևոր է. «զոհը», վերանորոգումը Ինքն Իրեն զոհաբերած Աստծո խորհրդի:
Մեկնել այստեղից, համենայն դեպս, շարժվելու համար հետագնաց ընթացքով: Բացատրելու համար, – նախևառաջ ինքներս մեզ, – թե ի՛նչ պատճառներ կարող ենք սեղանին դնել, որոնք կարող են արդարացնել մեր այս վարմունքը, որը – շատերին – թվում է ժամանակ կորցնելու ժամանակավրեպ մի ձև, կամ էլ՝ մի ֆոլկլորիստական – եթե ոչ՝ սնահավատական – սովորության հանդեպ ցուցաբերվող հարգանք:
Մի խոսքով, թե ինչո՛ւ ենք համառորեն շարունակում հավատալ, որ ո՛չ միայն արժե, այլ նաև էական է (մինչև իսկ ամբողջ հավիտենականության հեռանկարով, որը մեզ բոլորիս սպասում է) հավաքվել հաճախ անծանոթ մարդկանցով, հնացած սրբապատկերների ու ցեցոտած փայտե արձանների ընկերակցությամբ, տարօրինակ զգեստներ հագած մի պարոնի շուրջը, որն ասում և մեզ էլ ասել է տալիս տարօրինակ բաներ:
 
Ես կասեի ավելի, քան «տարօրինակ»։ Պողոս Առաքյալն ինքը չէ՞, որ «գայթակղություն ու խելագարություն» է անվանում այն Հավատքը, որի գագաթնակետն ու կենտրոնը հենց Պատարագն է։
 
Ճիշտ այդպես, Կորնթացիներին ուղղված Առաջին Նամակում. « [...] մենք քարոզում ենք խաչված Քրիստոսին, որը գայթակղություն է հրեաների, և խելագարություն՝ հեթանոսների համար [...] »:
Հենց սրա մասին մտածելով է, որ գրածս առաջին գրքի առաջին տողերից իսկ սկսած խոստովանում էի, որ – մանավանդ նրա համար, ով եկեղեցու դուռը բախում է հեռվից գալով – այն, ինչն ամենից շատն է զարմանք պատճառում, հենց զարմանքի բացակայությունն է վերապրած քրիստոնյաների մոտ: Ինձ թվում է, որ այսօր առավոտյան դրա ականատեսը եղանք ևս մեկ անգամ: Եռանդազուրկ սովորության այդ մթնոլորտը ներկաների մոտ, եկեղեցական բյուրոկրացիայի նմանվող այդ քարոզը, ուր բարոյական հետևություններ էին կատարվում մի հավատքից, որն ընկալվում է իբրև ակնհայտ. մի տեսակ պարտականություն, ակնհայտի մասին տրված մեկնություն: Կարծես թե ակնհայտ է այն, ինչն այնտեղ ներսում ասվում կամ արվում է:
Պարզ է, որ միմիայն Աստված Ինքն է տեսնում այն, ինչ կատարվում է սրտերի գաղտնարանում: Եվ սակայն կարծում եմ, որ կարող է իրավացի լինել Ավետարանով հմայված գրող Ինյացյո Սիլոնեն, որն ասում էր, որ եթե նայում ենք հավատացյալների մի որոշակի հատվածին, այնպիսի տպավորություն ենք ստանում, որ նրանք Քրիստոսի վերադարձին, պատմության ավարտին, հավիտենական կյանքին սպասում են սրտի այն նույն թրթիռով, որով սպասում են այն սովորական տրամվային, որն իրենց տանելու է իրենց սովորական աշխատավայրը:
Այստեղ, սակայն, (պետք է արդար լինենք), նյութ չկա միայն հեշտ, գրեթե բարոյախոսական հանդիմանության համար, որն ուղղված է մեզ՝ քրիստոնյա հավատացյալներիս, որ թվում ենք – ինչպե՞ս ասեմ – «ցրված»: Այստեղ կա նաև, թերևս հատկապես, առիթ և թելադրանք՝ մի խորհրդի մասին մտորելու համար. համոզված ենք, որ Աստված գոյություն ունի, որ հայտնվել է հանձինս Հիսուս Քրիստոսի, որ Եկեղեցին է, որ Նրա գործը շարունակում է պատմության մեջ, և որ հենց Պատարագն է ծեսի ամենաբարձր կետը, մի տեսակ նախաճաշակը հավիտենական կյանքի: Բայց, ուրեմն, իրական հարցը մեր «թմրածության» հարցը չէ, այլ՝ Աստծո, որ թույլատրում է այդ վիճակը. որ չի հայտնվում այնքան ակնհայտ կերպով, որ արթնացնի մեզ. ի՜նչ եմ ասում, ո՛չ թե սոսկ արթնացնի, այլ՝ լիցքավորի, խանդավառի, էլեկտրականացնի, լցնի մեզ մի ուրախությամբ ու բերկրանքով, որից մղված՝ կվազենք դուրս, կկանչենք բոլոր նրանց, ովքեր զբոսնում են հրապարակում կամ զրուցում են սրճարանում, մեր հետ եկեղեցում լինելու փոխարեն ... : Եթե այդպես չենք վարվում, իսկապես մե՞ր «պատասխանատվությունն» է, թե՞ Նրա, ով մեր վրա չի ազդում այն աստիճան, որ մղի մեզ այդպես անելու:
 
Եթե ուզում ենք ավելի խորը գնալ, խնդիրն այս կետում տեղափոխվում է այն «մյուսների» վրա, որոնք դրսում են (և որոնք այսօր, ինչպես ասում էինք, մեծամասնությունն են)։ Ի՞նչ Աստված է սա, որ գոհանում է քչերով, և ավելին՝ թույլ է տալիս, որ այդ քչերն էլ ենթարկվեն «dèja­vu»ի ձանձրույթի փորձությանը։
 
Ճիշտ այդպես. եթե արտաքին երևույթներից մի քիչ ավելի անդին ենք անցնում, նկատում ենք, որ խնդիրն ավելի «Աստծուն» է վերաբերվում, քան թե «Աստծո հավատացյալներին»: Քաղաքական ինչ որ մի առաջնորդ կամ ռոք ինչ որ մի երգիչ կարծես թե ավելի շատ մարդ է հավաքում իր շուրջը և ավելի շատ սրտեր է ջերմացնում, քան Ինքը. չէին սխալվում Բիթըլս խմբի երգիչները, Վաթսունութ թվականին, երբ այս իրականությունը հիշեցնում էին ընդգծված հեգնանքով: Վերջերս կատարված վիճակագրական մի հարցման արդյունքում պարզվել է, որ «Ֆորդ» անունն աշխարհում շատ ավելի հայտնի է, քան «Հիսուս» անունը: Եկեղեցիներից ամենաբազմանդամը՝ Հռոմեական Կաթոլիկ Եկեղեցին, որն հանձինս այդ Հրեայի ճանաչում և ընդունում է – ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս – Աստծո Որդուն, համաշխարհային մակարդակով շատ ավելի նվազ ճյուղավորված «ցանց» ունի, քան Կոկա-Կոլա Ընկերությունը: Միտքս է գալիս այն դառնասիրտ հարցը, որն ինքն իրեն տալիս էր անցյալ դարերում ապրած մի վանական, Երկնքի լռությանն ու Քրիստոնեության կրած պատմական հերթական շախին ի տես. «Si Deus est, ac nobiscum est, ubi sunt mirabilia eius?», «Եթե Աստված կա, և եթե մեր հետ է, ո՞ւր են Իր սքանչելիքները»:
Մի խոսքով, որևէ «Աստվածայինի փնտրտուք» սկսելուց առաջ հարկավոր է հարցնել, թե այդ Աստվածայինն ինչո՞ւ է ընդհանրապես հարկավոր փնտրել, և ոչ թե, մինչդեռ, հավաստել: Ի՞նչ տեսակ Արարիչ է, եթե Իր արարածներն իրենց գլուխները պատեպատ պետք է խփեն նաև սոսկ համոզվելու համար, որ գոյություն ունի, և եթե շատերն այդքանին անգամ չեն կարողանում հասնել. կամ եթե իրենց առաջ և ո՛չ իսկ դնում են խնդիրը՝ իմանալու, թե ո՛րն է ճիշտ, ո՛րը՝ սխալ:
 
Իրավացի ես, բայց չպետք է խախտենք հերթականությունը։ Այստեղ հպվում ենք «Աստծո նրբանկատության» (մանավանդ թե, Պասկալի բառապաշարով ասած, «թաքնվածության») թեմային, որին հասնելու ենք, բայց ավելի ուշ։ Առայժմ չպետք է հեռանանք այս առավոտվա մեր փորձառությունից, որը խորքում յուրաքանչյուր Պատարագի փորձառությունն է և վերաբերվում է բոլոր նրանց, ովքեր եկեղեցում իրենց ներկայությամբ իսկ ցույց են տալիս, որ հավատում են, ա՛յդ Աստծուն։ Ուրեմն այսպես. Ավետարանի ընթերցումից հետո (որը քահանան ավարտում է ասելով. «Տիրոջ Խոսքն է», հետևաբար՝ որպես հաստատ ու ապահով բան հայտարարելով հավատքը, որ այդ նախադասությունների մեջ Աստված Ինքն է խոսում) և «Բուն Պատարագ»ից առաջ (Պատարագի կենտրոնական մասը, որի ժամանակ հացի նշխարներն ու գինին փոխակերպվում են – ո՛չ ավել, ո՛չ պակաս – Աստծո Որդու մարմնին ու արյանը) արտասանվում է «Հավատամք»ը, այսինքն՝ համառոտ ցանկն այն բաների, որոնց մենք հավատում ենք որպես քրիստոնյաներ։
Որը, ճշգրիտ կերպով ասած, հասարակ ու սովորական «politically correct» արտահայտությունների ամբողջություն չէ. դա արտառոց անհեթեթությունների մի կույտ է նրանց համար, ովքեր չեն կիսում այս անհավատալի հավատքը։ Հեռու մնալով հանդերձ չափազանց հավակնություններից, (որոնք ամենայն հավանականությամբ չէին համապատասխանի անձամբ Աստծո ակնկալիքներին. Նա չի ցանկացել ունենալ աստվածաբանների մի ակումբ, այլ՝ մի Եկեղեցի, որ բաղկացած է մի ժողովրդից, որի ներսում բոլորը տեղ ունեն), հարկավոր է ընդունել, որ արդարացված կլիներ ներկայությունը գոնե մի թեթևակի դողի՝ այսքա՜ն «գայթակղության ու խելագարության» դիմաց։
 
Գայթակղություն ու խելագարություն, որոնք այսօր, դժբախտաբար, Եկեղեցու որոշ այրեր ևս կարծես թե – ինչպե՞ս ասեմ – ականազերծել են: Կամ, թերևս, մեջտեղից ուղղակի վերացրել են. գրեթե թվում է, թե վախենում են չափից ավելի խորացնել խնդիրների քննարկումը, ճգնաժամի մեջ չհայտնվելու համար: Չափից ավելի հարցեր տալու դեպքում ենթարկվում ենք միշտ համոզիչ պատասխաններ չգտնելու վտանգին:
 
Դե լա՜վ, չչափազանցնենք հիմա։ Եվ հատկապես չմոռանանք, որ խոստացել ենք հեռու մնալ որևէ քննադատական հակաճառությունից. և՛ նրանց հանդեպ, ովքեր «դրսում» են, և՛ նրանց հանդեպ, ովքեր «ներսում» են։
 
Ո՛չ մի քննադատություն և ո՛չ մի հակաճառություն, բնականաբար: Չհրաժարվելով, սակայն, Ժաք Մարիտենի տված խորհրդից, ով դարձի էր եկել ամենաուղղադավան կաթոլիկության, նա նույնպես սերելով ռացիոնալիստական լաիցիզմից. «Քրիստոնյան պետք է կարողանա նուրբ լինել սրտով, և պինդ՝ գլխով»: Հավատքի վերաբերյալ թեմաներում միշտ վավերական է ծրագիրը, որը Հիսուսյան Ընկերության առաջին Առաջնորդներից մեկը համադրել է իր հայտնի արտահայտությամբ. «suaviter in modo», անշուշտ. բայց, միաժամանակ, «fortiter in re»: Բարեկրթություն խոսքերի ու վարմունքի մեջ, բովանդակության ամրության ու կայունության հետ միասին:
Թող որ մեր համար վավերական լինի մի համընդհանուր սկզբունք. մի ժամանակ կար, երբ Եկեղեցու այրերը գերակշռել էին տալիս ճշմարտությանը՝ սիրո նկատմամբ, ծայրահեղությունների հասնելով՝ դոգման պաշտպանելու գործում: Մի քանի տասնամյակ է, այժմ, ինչ հայտնվել են ոմանք, որոնց թվում է, թե սեր են գործադրում, երբ լռեցնում կամ զեղչում են ճշմարտությունը:
Պողոս Առաքյալն ինքն է, որ քրիստոնյաներիս հիշեցնում է ճիշտ ճանապարհը, որին հարկավոր է հետևել. «Ավետարանեցեք ճշմարտությունը սիրո մեջ»: Ճշմարտությունն առանց սիրո՝ մարդուն դարձնում է ուղեղի լվացման ենթարկված իդեոլոգ, սոսկ «պրոպագանդայով» զբաղվող մեքենա: Բայց սերն էլ առանց ճշմարտության՝ մարդուն դարձնում է դայլայլող աշուղ այնպիսի երգերի, որոնց բովանդակությունն արտահայտվում է «ամեն մարդ թող մտածի այնպես, ինչպես ուզում է, կարևորը միմյանց սիրելն է» և նմանատիպ խոսքերով. վտանգավոր շիլա-փլավներ է եփում, թեև արտաքուստ թվում է շա՜տ «մարդկային» ու «հանդուրժող»:
 
Ա՛յլ խոստումների շարքին կար նաև այս մեկը. որ որպես լավ լրագրողներ, որքան հնարավոր է՝ խոսելու ենք փաստերի հիման վրա։
 
Խոսենք, ուրեմն, փաստերի հիման վրա: Դու ինքդ էլ շատ լավ գիտես, որ Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովի ավարտից հետո՝ մկրտվածները, կրոնական ակտիվ կյանք ապրողները, քահանաները, միանձնուհիները գնալով միշտ ավելի սակավաթիվ են դարձել. պաշտոնական գրությունները, համաժողովները, բանավեճերը՝ միշտ ավելի բազմաթիվ: Եվ սակայն, գրված ու խոսված բառերի այդ հորձանքում, որ դուրս է հոսում Նվիրապետության բոլոր մակարդակներից ու կղերական նոր բյուրոկրացիայի անթիվ ու անհամար գրասենյակներից, ա՛յլ բան չի արվում, քան միայն՝ առաջարկումը վարքի կանոնների, որոնք բխում են Հավատքից, այս վերջինը համարելով որպես ակնհայտ իրականություն: Շատ հաճախ խոսվում է «բարոյականությունից», հաճախ ընկնելով ուղղակի բարոյապաշտության մեջ, փակագծերի մեջ դնելով Հավատքը, կարծես այս վերջինը ներկայացվելու կարիք այլևս չունի:
Խոսվում է «Քրիստոնեության» մասին, բայց հարցադրումներ չեն կատարվում Քրիստոսի մասին: Հենց այժմ, երբ հավատալը – հատկապես մեր համար լիակատար՝ «կաթոլիկ» իմաստով – դարձել է գերագույն աստիճանի հակակոնֆորմիզմը, գրեթե ոչ ոք ընդառաջ չի գալիս՝ ներկայացնելու «մի քանի պատճառ հավատալու համար», նրանց, ովքեր տակավին շարունակում են լրջությամբ մոտենալ Ավետարանին:
Շատ լավ գիտես, որ եկեղեցական վարժարաններում, – այն սակավաթիվների համար, որ դեռևս հաճախում են այդ ուսումնական հաստատությունները, – ուղղակի վերացրել են (կամ, լավագույն դեպքում, ինչ որ անորոշ ու անարդյունավետ բանի են վերածել, ինչպես ցույց են տալիս արդյունքները) այն, ինչը մի ժամանակ կոչվում էր «ջատագովություն»: Այսինքն՝ քրիստոնյայի մտքի ու բանականության արժանապատվության պաշտպանությունը. ջանքը՝ փորձելու փաստել ու ապացուցել, որ «լինել քրիստոնյա» չի նշանակում «լինել կույր սնահավատ»:
Հենց սա՛ է, որ – մի փոքր անգիտակից կերպով և շա՜տ խոնարհությամբ – կարող ենք ուրվագծել մեր այս զրույցներում. քննության առնենք մի քանի պատճառ՝ ինքներս մեզ հաստատելու համար, որ քրիստոնեական հավատքը բանականության գետնի վրա հիմնավոր է:
 
Այո՛, այդպես է։ Եվ դա տեսնում ենք հատկապես մենք, քանի որ ես աշխատում եմ թերթերի խմբագրություններում, իսկ դու աշխատում ես թերթերի համար որպես լրագրող։ Երբ ասվում կամ գրվում է «կաթոլիկ», անշուշտ չի հասկացվում մեկը, ով իր կյանքն ու իր մահը խաղի է դնում Երրորդության, Բանի Մարդեղության, դժոխքի ու դրախտի ճշմարտության վրա, այլ՝ գրեթե միշտ մատնանշելու համար տվյալ անձի պատկանելությունը քաղաքական կամ սոցիոլոգիական մի «տարածք»ի։ Կարճ ասած, իբրև մեկը, որ համակրում է սոցիալ-դեմոկրատական հայացքներին, կամ որ մասնակցում է մշակութային ինչ որ մի ակումբի հավաքներին, կամ որ – ի՞նչ իմանամ – անդամակցում է նկարչական ինչ որ մի դպրոցից ներշնչված արվեստագետների շարժմանը, և այլն։ Եվ սակայն, դա ընդամենը չափանիշ է (կամ մի ժամանակ չափանիշ էր, երբ ''կաթոլիկները'' որոշակի ուժ էին ներկայացնում քաղաքական դաշտում) իշխանության և ենթաիշխանական օղակների տորթը բաժանելու համար. հեռուստատեսության ալիքներից մեկը «կաթոլիկներ»ին, պետական հիմնարկներում աշխատատեղերի մի մասը «կաթոլիկներ»ին, և այլն։
 
Հարկավոր է ասել, սակայն, որ դա տձևացնող խաղ է, որին բազմաթիվ «կաթոլիկներ», – այն իմաստով, որ ասում էիր, – կուլ են գնացել: Մոռանալով (և մոռանալ տալով), որ «կաթոլիկը» նախևառաջ մեկն է, ով համոզված է, որ ամբողջ հավիտենականության համար գործ է ունենալու ոմն Հիսուս Քրիստոսի հետ. ով համոզված է, որ ամեն օր, յուրաքանչյուր Սուրբ Պատարագի ժամանակ, վերանորոգվում է հացի և գինու ապշեցուցիչ հրաշքը, որոնք դառնում են – նյութապե՛ս, ֆիզիկապե՛ս – նույն Ինքն Քրիստոսի մարմինն ու արյունը. ով համոզված է, որ «Վատիկանը» սոսկ ինստիտուցիոնալ հանդերձավորումն է մի կենդանի Ներկայության խորհրդի, որ շարունակում է իր քայլքը պատմության մեջ, մինչև որ Հարուցյալը կվերադառնա վերջ դնելու այս ամենին:
Չմոռանանք նաև, որ մարդկային աչքով դիտված սկանդալային, աբսուրդային տեսանկյունների գռեհկացումը (որոնք անհրաժեշտորեն պետք է «կաթոլիկի», – յուրաքանչյո՛ւր «կաթոլիկի», – բնորոշ հատկանիշները լինեին) սովորական մի բան է, որ պատմական տևական իրականության է վերածվել: Իրականությունն, այսինքն, որի համաձայն՝ «աշխարհը», Ավետարանի հանդեպ հավատքի դիմաց, փոխնիփոխ գործի է դնում երկու մարտավարություն. կա՛մ հալածանքը, կա՛մ ձուլումը:
Վերջին տասնամյակներում մեր աչքերով տեսանք, թե ինչպես էին գործի անցել այս երկու մարտավարությունները միասին (որոնք, կրկնում եմ, նորություն չեն). Արևելքում բռնի փորձը՝ արմատախիլ անելու Քրիստոնեությունը. իսկ Արևմուտքում այն անվնաս դարձնելու ջանքը, կտրելով նրա եղունգները, ձուլելով համընդհանուր մտածելակերպի մեջ: Մտածելակերպի, որի համաձայն՝ քրիստոնյան, հատկապես «կաթոլիկը», մեկն է, ով որոշակի դիրքորոշումներ ունի քաղաքական-հասարակական ոլորտում, կամ մեկն է, ով տրվում է «վերջինների» նկատմամբ սենտիմենտալիզմների, կամ զբաղվում է «աղքատների» մասին առաջ տարվող դեմագոգիայով:
Կամ էլ անվնաս ու մի քիչ լացկան բարոյախոս է, պոռնոգրաֆիայի դեմ խաչակրաց արշավանքների հորդորող մեկը, ընտանիքի և երեխաների մասին խոսելիս միշտ ու ամեն դեպքում հուզվող մեկը. մեկը, ով հանձնարարում է չլքել ծերերին (pardon, տարեցներին ... ), ո՛չ էլ շներին ու կատուներին, երբ ընտանիքը մեկնում է արձակուրդի. ով զայրանում է ի տես հեռուստաեթերում հայտնվող բռնությունների տեսարանների. ով հալածում է ծխողներին և գթության զգացումներ է ունենում թմրամոլների հանդեպ. ով քարոզում է սպառողական մշակույթի դեմ. ով յուրաքանչյուր խնդրի դիմաց հորդորում է «երկխոսության» ու «համերաշխության», կամ մաղթում է «բարենորոգումներ» և «օրենսդրական միջամտություններ». ով իր պարտականությունն է համարում մարդկանց տրամադրությունը փչացնել՝ միշտ ու ամեն դեպքում խոսելով «Երրորդ Աշխարհի» ու «ճարտարապետական պատնեշների» մասին. ով հարմարվում է մեղմաբանության կեղծավորությանը՝ փորձելու համար հեռացնել աշխարհից չարի ողբերգությունը՝ պարզապես փոխելով բառերը (խեղանդամներ, գժեր, թերակազմներ, որ դառնում են «տարբեր կերպով օժտված անձինք» ... ). ով թուղթ է հավաքում վերաօգտագործման համար և պիցցա-ընթրիք է կազմակերպում նորահայտ հիվանդությունների հետազոտմանը նվիրաբերվելիք գումար հավաքելու համար. և այլն, և այլն:
 
Որոնք բոլորն էլ կարևոր բաներ են անշուշտ, բայց որոնք – համենայն դեպս – Հավատքի սոսկ հետևանքներն են, Հավատքից բխող գործեր են։ Մենք, մինչդեռ, Հավատքի – և միմիայն Հավատքի – մասին է, որ այստեղ ցանկանում ենք խոսել։
 
Ժամանակներն, այսօր, այնպիսին են, որ հարմար եղանակը չէ քրիստոնեական ծառի ծաղիկների ու պտուղների որակի մասին մանրակրկիտ քննարկումներ անցկացնելու, ինչպես կարծես թե վարվում է – այդքանով միայն սահմանափակվելով – «փաստաթղթերի» այն զանգվածը, որով վարակված է այն, ինչ մնացել է եկեղեցական աշխարհից: Առավել քան երբեք ժամանակն է ստուգելու ինքնին արմատները, տեսնելու համար, թե ծառը տակավին ավիշ ունի՞:
Եպիսկոպոսական սրահների վերանորոգումը սկսելուց առաջ – ինչը որ, համենայն դեպս, հարկավոր գործ է – ժամանակն է նկուղ իջնելու և հիմքերի ամրությունը ստուգելու: Որոշ քրիստոնյաների արդի շատախոսության ետևում կարծես թե թաքնված է մի մտատանջող, բայց չարտահայտված կասկածի հոգեկան տագնապը. «Բայց այս Հավատքը, որ կղերական “պահպանողականներն” ու “առաջադիմականները” քաշքշում են այս ու այն կողմ. այս Հավատքը, որի հնարավոր հասարակական-մշակութային-տնտեսական-բարոյական հետևանքների մասին հատորներով բերնեբերան լի են քրիստոնեական գրադարանները, պարբերականներն ու գրախանութները. այս Հավատքը – ուրեմն – “ճշմարի՞տ” է: Դեռևս իրոք հավատո՞ւմ ենք, լրջորե՛ն: Թե՞, գուցե, մի պատրանք է, մի ուտոպիա, այնքան գեղեցիկ, որքան անիրական»: Արդյո՞ք պահակ ենք կանգնել մի դատարկ գերեզմանի, որը սակայն դատարկ է ո՛չ թե այն պատճառով, որ տեղի է ունեցել պատմության մեջ միակ ու եզակի հարության դեպքը, այլ պարզապես՝ որովհետև դրանում ոչ ոք երբևէ չի էլ դրվե՞լ:
Խնդիրներն ա՛յս տեսանկյունից դիտելու անհետաձգելիության հարցում ինքներս մեզ ամրապնդելու համար, իսկույն հաստատում ենք արժեքների մի աստիճանակարգ, որն հիմնական կարևորություն ունի, բայց որն ինձ թվում է, թե տակնուվրա է արված որոշ քարոզիչների կողմից, որոնց պատգամների բովանդակությունը միայն «բարոյականության» ու «հասարակական խնդիրների» շուրջն է պտտվում. այն, որով մի մարդ «բնորոշվում է» որպես քրիստոնյա, Հավատքն է, ո՛չ թե բարոյականությունը կամ հասարակական հանձնառությունները, որոնք ա՛յլ բան չեն, քան միայն՝ այդ պատճառի հետևանքները: Քո ծխական քահանան չէր դադարի լինել քրիստոնյա, կաթոլիկ, եթե ապրեր նվազ բարոյական կամ նվազ «engagé» կերպով. կդադարեր, մինչդեռ, այդպիսին լինել, եթե այլևս չքարոզեր Ավետարանը Եկեղեցու դոգմաների ու Ավանդության համաձայն: Սուրբ Հոգին հանձինս «Քրիստոսի Փոխանորդի», հանձինս Հռոմի Սրբազան Քահանայապետի երաշխավորում է ուսմունքի ուղղադավանությունը, ո՛չ թե վարքի ու բարոյականության անբծությունը: Ալեքսանդր Վեցերորդը՝ վատահամբավ «Բորջա Պապը», որի մասին անթիվ անհամար սև առասպելներ են հորինվել, թվում է, թե իսկապես այնքան էլ փայլուն բարոյականության տեր անձնավորություն չի եղել. այդուհանդերձ, սակայն, եղել է փայլուն քարոզիչ: Ուսմունքի ու իր անձնական վարքի միջև անհամապատասխանության համար պատասխան տված կլինի ինքը: Ինչ վերաբերվում է մեզ, – որոնց, բարեբախտաբար, դատելու պաշտոն չի տրվել, – բավական է, որ ապահովել է ուսմունքի հաստատությունն ու ջինջ մաքրությունը: Չմոռանանք, որ նման իրավիճակների մասին Հիսուսն Ինքը արդեն զգուշացրել է մեզ. «Մի՛ արեք այն, ինչ նրանք են անում», բայց, միաժամանակ, «այն, ինչ ասում են ձեզ, արեք և պահեցեք» (Մտթ 23, 3):
Ճիշտ չէ, որ «բավական է լավ վարք ունենալ» քրիստոնյա լինելու համար. եթե «լավ չենք հավատում», և ո՛չ իսկ ընդունակ ենք լինում բարին չարից զանազանելու: Քանի՜ քանի՜«ֆիլանտրոպներ» նվիրվում են – վեհանձնորեն, բարի դիտավորությամբ – այնպիսի գործերի, որոնք մարդկանց առաջ գերազանց են, և սակայն, սխալ ու վնասակար են՝ ավետարանական տեսանկյունից դիտված: Քանի՜ քանի՜«կամավորներ» ավելի վնասակար, քան թե օգտակար են լինում նրանց, որոնց – «ալտրուիստական» եռանդագին խոյանքով հանդերձ – ցանկանում էին օգնել:
«Bien penser pour bien agir» – «Լավ մտածել՝ լավ գործելու համար», ասում էր Պասկալը: Կա՛մ հավատքը գալիս է գործերից առաջ, կա՛մ այդտեղ այլևս Քրիստոնեություն գոյություն չունի: Դժվար եզրեր գործածելու համար, ասենք. չկա «օրթոպրաքսիս» (ուղիղ վարք) առանց «օրթոդոքսիա»յի (ուղիղ դավանանք). միտքն է, որ պետք է առաջնորդի կյանքին: Այս իսկ պատճառով է, որ Ավետարանում գերագույն և առաջնահերթ սերը դա ճշմարտությունն ավետելն է:
Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։