Ժ. - Մի Հայր: Մանավանդ թե, մի «Հայրիկ» – Գրադարան – Mashtoz.org

Ժ. - Մի Հայր: Մանավանդ թե, մի «Հայրիկ»

Միքելե Բրամբիլլա. Այժմ, երբ արդեն խոսեցինք Երրորդության մասին, հարկավոր է անդրադառնալ նաև այն փաստին, որ քրիստոնեական Հայտնության համաձայն՝ Աստված «Հայր» է։ Այստեղ էլ մի բացարձակ նորության առաջ ենք գտնվում կրոնների պատմության մեջ։ Այստեղ էլ, հետևաբար, կարող ենք հաստատուն պատճառաբանումներ ներկայացնել նրանց, ովքեր մեզ հարցնում են. «Ինչո՞ւ ձեր այս Աստծուն է հարկավոր հետևել, և ո՛չ թե ուրիշ որևիցէ մեկին»։
 
Վիտտորիո Մեսսորի. Իրոք որ, Աստված «Հայր» չէ անգամ այն միակ մյուս միաստվածության համար, հրեա-քրիստոնեական ավանդությունից դուրս, որ մահմեդականությունն է: Բարեպաշտ մուսուլմանը, իր հաշվիչի հատիկները մատների միջով անցկացնելով, կանչում է Ալլահի 101 անունները: «Հզոր, Արդար, Միակ, Գթառատ, Ողորմած, Անհասանելի, Հավիտենական, ... »: Բայց, Աստծուն վերագրվող այդ անունների մեջ, բացակայում է հենց «Հայր» անունը:
Հարյուրավոր ա՛յլ տեքստերի շարքին, այս կետի վերաբերյալ կարող ենք մեջբերել մի հատված հանրահայտ «Հոլանդական Կրոնուսույց»ից: Սա պատահական ընտրություն չէ, քանի որ դրա հեղինակները լուրջ խնդիրներ ունեցան Հռոմի հետ այն լայնախոհության պատճառով, որը Եկեղեցու պաշտոնական կարծիքով որակավորվեց որպես «չափազանց»: Եվ ուրեմն, այդ չափազանց լայնախոհ հատորն անգամ չի տարակուսում՝ հիշեցնելու մի ճշմարտություն. Մահմեդականության մեջ, «թեև անկասկածելիորեն առկա են կրոնական մեծամեծ հարստություններ, մարդը պահվում է իբրև բանտարկյալը մի վարդապետության, որը չի ճանաչում Աստծուն որպես Հայր»:
 
Սա ընդունելով հանդերձ, պետք է սակայն ուշադիր լինենք՝ բումերանգներ չնետելու, որոշ հարցերում «մենաշնորհներ» վերագրելով Քրիստոնեությանը։ Ո՛չ միայն Նոր Կտակարանի, այլ նաև Հին Կտակարանի համար Աստված Հայր է։
 
Եվ սակայն, դա այդպես չէ: Եվ շատ կարևոր է ընդգծել դա, մինչ այստեղ ինքներս մեզ հարցադրումներ ենք անում Հիսուսի Աստծո «տարբերության» վերաբերյալ:
Հարցերն իսկույն հստակեցնելու համար, ահա՛ մի մեջբերում Հովհաննեսի Ավետարանից. «Հենց սրա համար հրեաները է՛լ ավելի էին ուզում սպանել նրան, որովհետև ո՛չ միայն չէր պահում շաբաթը, այլ նաև Աստծուն կոչում էր իր Հայրը ... » (5, 18): Տե՛ս, է՜. հրեա կրոնական իշխանավորների՝ Օրենքն ու Մարգարեներին անգիր իմացող «դպիրների, փարիսեցիների, սադուկեցիների» հետ մահացու թշնամությունը ծնվում է հենց այս կետում: Այն փաստից, այսինքն, որ « ... Աստծուն կոչում էր իր Հայրը ... »:
Չմոռանանք, որ Ավետարանների գլխավոր Դերակատարը Իր հետևորդներին միայն մեկ աղոթք է սովորեցնում, հենց այն աղոթքը, որի անունը հիշատակում ենք առաջին երկու բառերով, որոնցով այն սկսվում է. «Հայր մեր ... »:
 
Յուրաքանչյուր ոք, սակայն, կարող է բացել Աստվածաշնչի որևէ «համաբարբառ», այսինքն՝ Աստվածաշնչում գործածված բառերի ցանկերը, և տեսնել, որ «Հայր» եզրը գործածված է նաև Աստվածաշնչի առաջին՝ հրեական մասում։
 
Համառոտ ասելու համար, իրավիճակն այսպիսին է. հրեական բոլոր գրություններում միասին (որոնց քրիստոնյաները տալիս են Հին Կտակարան անունը), «Հայր» եզրը Աստծո վերաբերյալ գործածվում է ընդամենը 15 անգամ (մինչդեռ Ավետարաններում, որոնք անհամեմատ ավելի համառոտ գրություններ են, գործածվում է ավելի քան 170 անգամ): Սրանից բացի, ինչպես հստակ երևում է համատեքստից, երբ այդ անունը գործածվում է Հին Կտակարանում, խոսքը վերաբերվում է փոխաբերական, այլաբանական «հայրությանը»: Ավելին. այն երբեք անձնական, անհատական չէ, չի վերաբերվում անհատներին, այլ՝ Իսրայելին որպես Աստծուց ընտրված առաջնեկ ժողովրդի: Անհատներն այնքանով են «որդիներ», որքանով որ անդամներն են Ուխտի ժողովրդի: Եթե ինչ որ մեկը հավակներ որդիական ուղղակի, անձնական հարաբերություն ունենալ Աստծո հետ, կենթարկվեր միևնույն ռիսկին, որին ենթարկվեց Հիսուսը, այն նույն հետևանքներով, որոնք բոլորս էլ շատ լավ գիտենք:
Համենայն դեպս, այն հազվադեպ դեպքերում, երբ Հին Կտակարանում հանդիպում է «Հայր» եզրը, սովորաբար ընկերակցվում է այնպիսի ճշգրտումներով, ինչպիսիք են «Տեր», «Բարձրյալ», «Հավիտենական» եզրերը, և նմանատիպ ա՛յլ հավելումներով, որոնք հաստատում ու ընդգծում են Նրա հեռավորությունը մարդուց: Մի հեռավորություն, որն այնքա՜ն անանցանելի է, որ, ինչպես քաջ հայտնի է, բարեպաշտ հրեաները մինչև օրս էլ, ինչպես միշտ, չեն համարձակվում անգամ գրել կամ արտասանել Աստծո Անունը և Նրա մասին խոսելիս դիմում են դարձվածքների գործածմանը:
 
Ոմանք պնդում են, սակայն, որ Քումրանի քարայրում էսսենների գրադարանի հայտնաբերումը ապացուցել է, որ իրավիճակը հրեության մեջ արդեն փոխվել էր Հիսուսի ժամանակ։ Նազովրեցին այլևս միակը չէր, որ Աստծուն դիմում էր որպես Հոր, մյուսներին ևս կոչ անելով վարվել իր նման։
 
Այո՛, ոմանք պնդում են: Բայց նրանց պնդումներն անհիմն են, չասելու համար՝ սուտ: Հավանաբար խոսքը վերաբերվում է այն շշուկներին, որոնք ոմանց կողմից հրապարակ են նետվում այն նպատակով, որ Հիսուսի Աստծուն համապատասխանեցնեն կրոնական «միջին» չափանիշներին. որ անձամբ Հիսուսին էլ դարձնեն մարգարեական ավանդության բազմաթիվ կերպարներից սոսկ մեկը, այդպիսով հերքելով Նրա եզակիությունը և, հետևաբար, Նրա անբացատրելի առեղծվածը, որ Նա ներկայացնում է նաև կրոնների պատմագետների համար:
Հարցը մի ա՛յլ անկասկածելի աղբյուրի հետ համադրելու նպատակով, «Հոլանդական Կրոնուսույց»ից հետո մեջբերենք Հանս Քյունգին, Հռոմի հետ շարունակական վիճաբանությունների մեջ գտնվող աստվածաբանին, ով բառացիորեն մտասևեռված է “մտային բացվածք” դրսևորելու հարցում, այն աստիճան, որ գրեթե հասնում է սինկրետիզմի մակարդակի: Այսպիսով, Հանս Քյունգը գրում է. «Քումրանում, էսսենները կնզովեին ու կարտաքսեին Նազովրեցուն»:
Մեռյալ Ծովի ափին մոտ երկու հազար տարի անց սքանչելի կերպով բացահայտված այդ գրադարանում տեղեկանում ենք, որ էսսեննական սերը սահմանափակվում էր «միայն Սրբերի» խմբի ներսում (թվում է, թե սա է նաև իրենց անվան նշանակությունը), մինչդեռ «դրսինների» համար, որոնք բոլորն անխտիր նկատվում էին իբրև դատապարտության սահմանված մեղավորներ, խորհուրդ էր տրվում կիրառել ո՛չ միայն պարզ անվստահությունը, այլ՝ ուղղակի ատելությունը: Տեղեկանում ենք, որ շաբաթ օրվա պահպանումը էսսենների համար դարձել էր մի այնպիսի մտասևեռում, որ այդ օրն արգելում էին մինչև իսկ քայլել մինչև զուգարան. որ «մաքուր»ի ու «անմաքուր»ի զանազանման մտատանջությունը – ինչպես կերակուրների, այնպես էլ անձերի դեպքում – հասնում էր մի այնպիսի սաստկության, որի համեմատ փարիսեցիները կարող էին չափազանց ազատամիտ թվալ. որ կանանց, երեխաների, մեղավորների, օտարերկրացիների մուտքը խստորեն արգելվում էր էսսենների տարածք. ... ... ... . և այսպես շարունակ:
 
Ուրեմն ճիշտ չէ, – ինչպես բազմաթիվ անգամներ լսել ենք, – թե Քրիստոնեությունն ա՛յլ բան չէ, քան մի տեսակ «էսսենականություն, որ հաջողություն գտավ»։ Եվ որ հաջողություն գտավ ո՛չ թե ինքնատիպ ուսմունքի նորության ու գրավչության շնորհիվ, այլ՝ պարզապես նպաստավոր պարագաների բերմամբ։
 
Ո՛չ, ճիշտ չէ: Այդ գրադարանի բացահայտումից հիսուն տարի անց ուսումնասիրողները հասել են այլևս անկասկածելի եզրակացությունների, թե իրականում իրենից ի՛նչ էր ներկայացնում հրեական արմատականության այդ աղանդը, որի մասին առաջ քիչ բան գիտեինք, ուստի ոմանց բավական ձեռնտու էր նկատել այն իբրև մի տեսակ «նախածին արգանակ», որով կարող էին «բացատրել» Քրիստոնեության ծնունդը: Այդ այլևս անկասկածելի եզրակացությունն այն է, որ էսսենների անտեղիտալի հրեականությունն ու Նոր Կտակարանի ուսմունքը ուղղակի հակադիր բևեռներ են միմյանց նկատմամբ: Սա անշուշտ չի բացառում, որ հնարավոր լինի, որ Հիսուսի աշակերտներից մեկը կամ մի քանիսը, Հիսուսի կողմից կանչվելուց առաջ որոշակի հարաբերություններ կամ որոշակի անդամակցություն ունեցած լինի այդ շարժման հետ, որի ներկայացուցիչները, իմիջիայլոց, Մեսսիայի գալուստը սպասում էին հենց այն ժամանակներում, որոնցում, առնվազն ըստ քրիստոնյաների, այդ Մեսսիան իսկապես եկավ:
Քումրանի վավերագրերը փաստում ու հաստատում են Ավետարաններում գրի առնված տեղեկությունները, ցույց տալով, որ Ավետարանների կողմից ներկայացված հասարակական, աշխարհագրական, Իսրայելում այդ ժամանակ տիրող կրոնական բոլոր տեղեկությունները լիովին ճշգրիտ են. որ Ավետարանական պատմությունները հորինվածք չեն, որոնք շարադրել է ինչ որ մի կեղծարար կամ «նոր կրոն հորինող մի համայնք» հելլենիստական աշխարհի ինչ որ մի անհայտ նրբանցքում, ինչպես որ ոմանք համարձակվել են երևակայել և մինչև իսկ պնդել:
Բայց ինչը որ նույնքան կարևոր է, Քումրանի այդ վավերագրերը, որոնք այդ քարայրից դուրս են բերվել գրեթե անաղարտ վիճակում, Ավետարանների վերաբերյալ փաստում ու ապացուցում են նաև այն, ինչը որ Աստվածաշնչի մասնագետներն անվանում են «ընդհատում», «շարունակականության խզում», «ցատկ», «բեկում» Հիսուսի և Իր ժամանակվա հրեության միջև: Այդպիսով վստահեցնելով հավատացյալներին այն փաստի շուրջ, որ Ավետարանների պատգամը չի կարող «թորված» լինել այդ ժամանակվա կրոնական արդեն գոյություն ունեցող գաղափարներից:
 
Բայց ե՛կ վերադառնանք Աստծո գաղափարին որպես «Հայր»։
 
Քումրանի բոլոր գրություններում գտնվել է միայն մի տող, ուր խոսվում է Աստվածային «հայրության» մասին: Եվս մեկ անգամ, սակայն, խոսքը վերաբերվում է հավաքական «հայրությանը», ու է՛լ ավելի սեղմ իմաստով, քան հրեական կանոնական գրություններում, քանի որ Աստված այդտեղ նկատվում է ո՛չ թե որպես միայն հրեաների Հայրը, այլ՝ մինչև իսկ միայն էսսեններինը, որոնց անունը (չմոռանանք սա) ամենայն հավանականությամբ նշանակում է «միակ Սրբերը» (կամ «միակ Աստվածապաշտները»): Միևնույն լռությունը – և ցեղային ու խմբային միևնույն սահմանափակումները – հանդիպում է նաև պարականոն գրականության մեջ և Հիսուսին ժամանակակից հրեական արտաաստվածաշնչյան գրություններում:
Հիսուսը, համենայն դեպս, հասնում է է՛լ ավելի անդին. և ո՛չ միայն անսովոր, այլ՝ ուղղակի գայթակղեցուցիչ կերպով. ո՛չ միայն իսրայելացիների, այլ՝ կրոնական ուրիշ որևիցէ մտահամակարգի համար:
 
Եվ այստեղ, կարծում եմ, մեր զրույցը հասնում է հանրահայտ «Աբբա» եզրին։ Արամայերեն այն եզրին, այսինքն, որը Մարկոսի Ավետարանը պահպանել է Հիսուսի մայրենի լեզվով, երբ նկարագրել է Հիսուսի հոգևարքը Ձիթենյաց Պարտեզում, Չարչարանքներին ու Խաչելությանը նախորդող գիշերվա ընթացքում. «Եվ ասում էր. ''Աբբա՜, Հա՜յր։ Ամեն ինչ հնարավոր է Քեզ. հեռացրո՜ւ ինձնից այս բաժակը''» (14, 36)։
 
Դու ասում ես «հանրահայտ»: Բայց ես վստահ չեմ, որ այն իրոք հանրահայտ է: Արդարև, այստեղ խոսք է գնում քրիստոնեական նորության կենտրոնի, սրտի մասին: Եվ սակայն, այնպիսի տպավորություն է, որ քրիստոնյաների զգալի մասը քիչ բան գիտի կամ ընդհանրապես ոչինչ չգիտի սրա մասին: Եվ, բնականաբար, սրա մասին ոչինչ չգիտեն նրանք, ովքեր քրիստոնեական միջավայրում ծնված լինելով հանդերձ, իրենց սեփական ջրհորին ծանոթանալու փոխարեն վազում են էզոտիկ վայրեր՝ ա՛յլ ջրափոսեր գտնելու: Ավետարանի ջուրը նրանց չափազանց անհամ, ցածրորակ է թվում:
Կարելի է, համենայն դեպս, հասկանալ նրանց և, եթե հարկավոր է, մինչև իսկ արդարացնել: Ո՞վ է երբևէ խոսում նրանց այս հարցերի մասին, ցույց տալով, որ Ավետարանում գտնվում են հոգևոր եզակի գանձեր, որոնք անհնարին է գտնել ուրիշ որևէ կրոնական ուսուցման մեջ: Ինչպես Պողոս Առաքյալն էր ասում. «Ինչպե՞ս կարող են լսել, եթե ոչ ոք չքարոզի» (Հռմ 10, 14): Եթե նա, ով պետք է քարոզի, հաճախ պարալիզացված է թվում «ջատագովական» կամ «նվազ լայնախոհ» թվալու սարսափից, պարզապես այն պատճառով, որ պետք է ասի ճշմարտությունը, թե ո՛վ ինչի՛ է հավատում, և վերջ:
Համենայն դեպս, առաջ շարժվենք մի քիչ կարգուկանոնով: Ինչպես արդեն ասացինք, Ավետարանները (համառոտ գրություններ լինելով հանդերձ) ավելի քան 170 անգամ Հիսուսի շուրթերին դնում են «Հայր» բառը: Չմոռանանք, որ Հին Կտակարանի անհամեմատելիորեն ավելի ընդարձակ քառասունչորս գրքերում այն գործածվում է ընդամենը 15 անգամ (ազգային հստակ սեղմումներով և հարգանքի զգուշավոր կցորդումներով, որոնց արդեն անդրադարձանք): Գերմանացի աստվածաշնչագետ Յոաքիմ Յերեմիասը, որ ներկա ժամանակների մեծագույն մասնագետներից մեկն է, այս նյութին ընծայել է մի դասական և որոշակի առումով վերջնական աշխատություն, ուր գրել է. «Թվում է, որ ոչ մի կասկած հնարավոր չէ. ''Հայր'' անունը պարզապես այն սովորական կերպն էր, որով Հիսուսը դիմում էր Աստծուն»: Ինչը որ հաստատում է նաև, ինչպես արդեն ասացինք, այն միակ աղոթքը, որ Նա սովորեցրել է Իր աշակերտներին. ''Հայր մեր''ը: Աստծուն դիմելու այս բացառիկ կերպն արդեն մի զարմանալի նորություն կլիներ:
 
Բայց իրական գայթակղությունը (կամ հիացումը, նայած ինչ տեսանկյունից է դիտվում) մնում է այն «Աբբա»ն։
 
Այո՛: Դա արամայերեն եզր է, որն իր մայրենի հնչողությամբ, չթարգմանված կերպարանքով, հանդիպում է միայն Մարկոսի Ավետարանի 14րդ գլխում, որից մեջբերեցիր (և երկու անգամ էլ, ինչպես կտեսնենք, Պողոս Առաքյալի Հռոմեացիներին և Գաղատացիներին ուղղված Նամակներում): Բայց հնարավոր է ենթադրել ու փաստել, որ Ավետարաններում 170 անգամ հունարենի թարգմանված «Հայր» անվան փոխարեն սկզբում գործածվել է հենց արամայերեն «Աբբա» անունը: Կրկին լսենք Յերեմիասին, որն իր աշխատության համար որպես վերնագիր ընտրել է հենց այս նախապես չլսված խոսքը. «Կարող ենք ամենայն վստահությամբ հաստատել, որ հրեական աղոթքների տեքստերի ամբողջությունը – և՛ Աստվածաշնչում ներառվածների, և՛ ավանդության մեջ պահպանվածների – բացարձակ կերպով ոչինչ չի ընծայում, որ կարող է համանման լինել այս “Աբբա” եզրին»:
Հիրավի, հեղինակավոր ուսումնասիրողի կարծիքով, դա մարդկանց մտքով անգամ չէր անցնի կրոնական այդ միջավայրում: Հիսուսի կողմից – միմիայն Իր կողմից – գործածված եզրը «օնոմատոպեյական» (բառաստեղծական) է, ծնվել է մի հնչյունից. երեխայի այն առաջին թոթովանքներից, երբ նա սկսում է արտասանել առաջին բառերը և անվանում է (արամայերենում) «իմմա՛» մորը և «աբբա՛» հորը: Լիովին բացառված է, որ բարեպաշտ իսրայելացու մտքի ծայրով անգամ կկարողանար անցնել նման մոտիկություն դրսևորել Բարձրյալի, Հավիտենականի, Միակի հետ, որի Անունն անգամ չէր համարձակվում արտասանել և որի առաջ միշտ կանգնում էր գլուխը ծածկված (ի նշան ենթակայության):
Անվիճելի է, համենայն դեպս, որ Նոր Կտակարանի «Աբբա» եզրը չպետք է թարգմանվի որպես «հայր», այլ՝ որպես «հայրիկ», որպես «պապա», «պապայիկ» (կամ «պապ ջան»): Մի խոսքով ասած, դա փաղաքշական ձևն է, որով արտահայտվում է գերագույն աստիճանի գորովալի հարազատությունը: Եվս մեկ անգամ լսենք Յոաքիմ Յերեմիասին, որը մեծ համբավ վայելող ակադեմիկոս լինելով՝ սովոր է խոհեմությամբ արտահայտել իր մտքերը, բայց այս հարցում չի վախենում կտրուկ եզրակացություններ կատարել իր երկարամյա ուսումնասիրություններից. «Այն, որ Հիսուսը համարձակվեց նման քայլ կատարել, ահա՛ մի բան, որն արմատականորեն չլսված բան էր: Նա Աստծուն մշտապես դիմում էր այնպես, ինչպես փոքրիկ երեխան դիմում է իր հորը. միևնույն պարզությամբ ու քնքշանքով»:
Խոսքը վերաբերվում է եզակի իրականության (արդեն ասացինք, բայց չենք հոգնի շարունակ կրկնել սա), ո՛չ միայն բոլոր ժամանակների և բոլոր հոգեկանությունների ու դպրոցների հրեականության, այլ՝ բոլոր կրոնների ողջ պատմության մեջ:
Բոլոր հարաբերությունները երկնքի ու երկրի միջև (լինի առաջ, թե հետո. Ղուրանը, օրինակ, ի հայտ է եկել Հիսուսից վեց դար հետո), բոլոր հարաբերությունները Աստծո և մարդու միջև գլխիվայր շրջվում են նման մոտեցմամբ. տիեզերքի վեհ ու վսեմ, ամենակալ ու հավիտենական Արարչին անվանել «պապա», «իմ պապայիկս», «պապ ջան»: Ա՜յն աստիճանի տպավորիչ նորություն էր սա, որ Ավետարանիչներից գոնե մեկը՝ Մարկոսը – և, պատահական չէ, Չարչարանքների սկզբում – կամեցել է գոնե մի անգամ հրաժարվել հունարեն թարգմանությունից և գործածել եզրը Հիսուսի մայրենի լեզվով, այնպես՝ ինչպես Նա արտասանել էր այդ Անունը, անկասկած ավելի սարսափեցնելով, քան թե ոգևորելով իր ունկնդիրներին՝ աստվածավախ իսրայելացիներին:
 
Իսկ ի՞նչ պատասխան տալ նրան, ով կարող է ասել մեզ. «Այդ ամենը վերաբերվում է միայն Հիսուսին։ Չի վերաբերվում մեզ, այլ՝ միմիայն Իր և Նրա հարաբերություններին, Ում Ինքն անվանում է ''իմ պապաս''»։
 
Կարող ենք և պետք է պատասխանենք նույն Նոր Կտակարանի խոսքերով: Նշանակալի է փաստը, որ «Աբբա» անունը հանդիպում է միայն մեկ անգամ Ավետարաններում և ապա երկու անգամ Պողոս Առաքյալի Նամակներում: Բացենք մեր Աստվածաշունչը, որն այստեղ՝ մեր սեղանին է, և կարդանք: Փորձում ենք որքան հնարավոր է չափավոր լինել մեջբերումների հարցում, բայց երբ անհրաժեշտ է, անհրաժեշտ է. այստեղ, կրկնում եմ, խոսքը չի վերաբերվում Քրիստոնեության համար երկրորդական կամ երրորդական մի խնդրի, այլ՝ ինքնին Հավատքի սրտին ու նրա հավատալիության պատճառներին:
Տեսնենք, ուրեմն, առաջին մեջբերումը, որը Հռոմում բնակվող քրիստոնյաներին ուղղված Նամակից է, Պողոս Առաքյալի ամենածավալուն, ամենահագեցած, ամենակարևոր Նամակից, որի հեղինակային պատկանելությունը երբեք կասկածի տակ չի դրվել և ո՛չ իսկ ամենաարմատական քննադատության կողմից: Հարկավոր է վանկ առ վանկ ընթերցել այս հատվածները, որովհետև ամեն մի բառը կարևոր է և, միասին, լիովին հաստատում է այն, ինչ փորձում ենք ասել. «Արդարև, բոլոր նրանք, ովքեր առաջնորդվում են Աստծո Հոգու կողմից, նրա՛նք են Աստծո զավակներ: Եվ դուք ստրկության հոգի չեք ստացել՝ կրկին վախի մեջ ընկնելու համար, այլ՝ ստացել եք որդեգրության հոգի, որի միջոցով աղաղակում ենք. “Աբբա՜, Հա՜յր”: Նույն Ինքը Հոգին վկայում է մեր հոգուն, որ Աստծո զավակներ ենք» (Հռմ 8, 14-16):
Իսկ ահա՛ երկրորդ մեջբերումը՝ Գաղատիայի քրիստոնյաներին ուղղված Նամակից, որը ևս մեկն է Պողոս Առաքյալի այն Նամակներից, որոնց հեղինակային պատկանելությունը ոչ ոք երբևէ կասկածի տակ չի դրել: Այստեղ նույնպես, ամբողջ համատեքստը ընդգծում և հաստատում է այն գաղափարը, որ մեզ հետաքրքրում է. «Բայց երբ ժամանակն իր լրմանը հասավ, Աստված ուղարկեց Իր Որդուն, որ ծնվեց կնոջից, ծնվեց օրենքի տակ, փրկագին վճարելով ազատելու համար նրանց, ովքեր օրենքի տակ էին, որպեսզի որդեգրությունն ընդունեինք: Եվ որ դուք որդիներ եք, դրա ապացույցն այն փաստն է, որ Աստված մեր սրտերի մեջ ուղարկեց Իր Որդու Հոգին, որն աղաղակում է. “Աբբա՜, Հա՜յր”: Ուստի, այլևս ստրուկ չես, այլ՝ որդի. իսկ եթե որդի ես, ուրեմն նաև ժառանգ ես Աստծո կամքով» (Գղտ 4, 4-7):
 
Հարկավոր է ընդունել, որ տեքստերը հստակ են, և կարծես դիտավորյալ կերպով այնպես են շարադրվել, որ հնարավոր չլինի, գոնե այս կետում, մեկնաբանությունների բազմապիսիություն ներմուծել, որն հաճախ – Աստվածային այն ծրագրի համաձայն, որի մասին արդեն խոսել ենք – բնորոշ է Աստվածաշնչին։ Ակնհայտ է, – Աստվածաշնչի այն «արտոնյալ» ու հեղինակավոր մեկնաբանի համաձայն, որ Պողոս Առաքյալն է, – որ յուրաքանչյուր քրիստոնյա Աստծո հետ իր հարաբերություններում ընդունված է Հիսուսի միևնույն մտերմությամբ. Աստծո, որ սոսկ «Հայր» չէ, այլ մինչև իսկ՝ «Պապա»։
 
Բնականաբար, կարիք չկա կանգ առնել բացատրելու, թե ի՛նչ է նշանակում Աստծո վերաբերյալ նման պատկերացումը: Պատկերացում, որը – մեր՝ հավատացյալներիս համար – միայն տեսական չէ (ինչպես շատ լավ գիտենք, քրիստոնեական տրամաբանության մեջ ոչինչ տեսական չէ), այլ՝ շոշափելի է, կոնկրետ: Մկրտության խորհրդի շնորհով Քրիստոսի Մարմնին պատվաստված լինելով, Ամենասուրբ Հաղորդությամբ սնուցված, մենք իսկապես դառնում ենք այդ «Պապայի»«որդյակները»: Սրանք մտովի խորհրդածելու սխեմաներ չեն, այլ՝ իրականություններ, որոնք մեզ տրված են գոյութենական կոնկրետ եղանակով ապրելու համար:
Մի՞թե սա հակառակ բևեռը չէ այն ստերիլ «Աստծո», այն չոր, անզգա «Աստվածության» համեմատ, որի կարոտը շատ հաճախ թվում է, թե որոշ “քրիստոնյա” աստվածաբաններ էլ են զգում: Երբ ենթարկվում ենք Քրիստոնեական Հավատքը սոսկ մտահամակարգի, կամ փիլիսոփայական դասակարգումների, կամ բարոյականության, կամ հասարակական-քաղաքական կանոնակարգի, կամ ուրիշ որևիցէ մի բանի վերածելու սպառնալիքին, չպետք է մոռանանք ավետարանական այնպիսի արտահայտությունները, որոնցից մեկը Հովհաննեսի Ավետարանի հետևյալ հաստատումն է. «Ես եկել եմ, որպեսզի կյանք ունենան, և այն առատորեն ունենան» (10, 10): Եթե թերթում ենք «աստվածաշնչյան համաբարբառներից» որևէ մեկը, որոնց ակնարկեցինք քիչ առաջ, տեսնում ենք, որ Նոր Կտակարանում ամենաշատ գործածված բառերից մեկը հենց «կյանք»ն է. և «նյութական» իմաստով, ո՛չ թե փոխաբերական:
Եթե մի պահ խորհրդածում ենք, – վերադառնալու համար ուղղակի մեր «Աբբա»յին, – շատ լավ հասկանում ենք, թե ինչո՛ւ էր այդ անունը հրեաների կողմից համարվում գայթակղություն (անարտասանելի Անունը կրող Յահվեի վեհությունը փոխարինվում էր իր հայրիկի նկատմամբ երեխայի սովորական թոթովանքով), իսկ հեթանոսների կողմից՝ հիմարություն (ինչպե՞ս կարող էին մտածել, որ ո՛չ միայն գոյություն ուներ մեկ միակ Աստված, այն էլ՝ ամենակարող, այլ նաև՝ որ տիեզերքի այդ Տերն ու Տիրակալը ցանկանում էր, որ մարդիկ նկատեին Իրեն որպես իրենց «հայրիկը», «պապայիկը»: Սա էր պատճառը, որ հեթանոսների համար քրիստոնյաների հավատքը «crimen», հանցանք լինելուց ավելի՝ «insania», հիմարություն, խելացնորություն էր համարվում):
 
Դե, «մեթոդ կա այս խելացնորության մեջ», կասեր ոմն մեկը։ Ավետարանը նաև այն գրությունն է, ուր պատմվում է, որ այս Աստծո Որդին, որ այս Ինքն էլ Աստվածը, սրբիչ կապեց Իր գոտկատեղին և լվաց աշակերտների ոտքերը, դրանք ապա հոգատարությամբ չորացնելով ... ։
 
Եվ ուշադրություն դարձրու այն հանգամանքին, որ այդ տպավորիչ ու վրդովեցուցիչ տեսարանը (որն առաջացնում է – արդարացիորե՛ն – Պետրոսի կտրուկ ըմբոստացումը, բոլորի անունից. «Դու իմ ոտքերը չե՛ս լվանա, երբե՛ք») բացվում է Հովհաննեսի խոսքով, որն ասում է. «Հիսուսը, իմանալով, որ Հայրն ամեն բան Իր ձեռքն էր հանձնել, և որ Ինքն Աստծուց էր եկել, և որ Աստծո մոտ էր վերադառնում, ... » (13, 3):
Կարծես թե ցանկանալով ընդգծել, եթե հանկարծ մոռացած լինեինք, թե Ո՛վ էր – Ով է՛ – Նա, Ով կամովին կատարում էր այն գործը, որ վերապահված էր տան ամենավերջին ծառային (բայց միայն այն դեպքում, ուշադրություն դարձրու, երբ այդ ծառան օտարերկրացի էր. այդ գործողությունն այն աստիճան ստորացուցիչ էր համարվում, որ արգելված էր պահանջել դա անգամ ստրուկներից, եթե այդ ստրուկները հրեա էին):
Բայց Նոր Կտակարանի Աստծո հետ միշտ այսպես է. կա՛մ վսեմության բարձրունքներում ենք ճախրում, կա՛մ էլ խելացնորության մեջ ենք ընկնում: Մանավանդ թե, այն տրամաբանության համաձայն, որին արդեն ծանոթ ենք, միշտ գտնում ենք երկուսը մեկում: Սերը – ճշմարի՛տ Սերը – միշտ սահմանամերձ, կամ մինչև իսկ միաձուլված չէ՞ խելացնորությանը: Հենրիխ Հայնեն, բանաստեղծը, չէ՞ր ասում. «Սիրո խենթություննե՞ր: Ավելորդաբանություն է դա: Սերն ինքնըստինքյան արդեն իսկ խենթություն է»:
Համենայն դեպս, ևս մի մտավորականի լսելու համար, Ֆրանսուա Մորիաքը նկատել էր տալիս, որ քրիստոնյաները մի խնդիր ունեն, բոլոր խնդիրներից վեր: Խնդիրն, այսինքն, որ կայանում է անմնացորդ կերպով հանձնվել չկարողանալու մեջ այն վստահությանը, որ ո՛չ միայն կա մի Աստված և իրենք սիրված են այդ Աստծո կողմից, այլ՝ որ այդ Աստծո կողմից սիրված են Ավետարանի խելացնոր եղանակով:
 
Միտքս եկավ այն քահանայի կողմից տրված խորհուրդը, որի «հոգևոր խնամքի» ներքո էր գտնվում մտատանջություններով, խղճահարություններով բռնված մի մարդ, որն Աստծուն սիրելու փոխարեն վախենում էր Նրանից։ Վերջում, քահանան նրան ասում է. «Վախենում ես մի այնպիսի Աստծուց, ինչպիսին Հիսուս Քրիստոսի Աստվա՞ծն է։ Ուրեմն միայն մի դարման կա քո համար. փոխանակ Նրանից հեռու փախչելու, վազիր թաքնվելու ... Նրա գրկում»։
 
Լիակատար ճշմարտություն է դա, բայց մարդիկ կարծես մի տեսակ ամոթ են զգում ասելու սա: Մենք ինքներս էլ (խոսում եմ, հասկանալի է, նախևառաջ իմ անունից) մաս ենք կազմում նրանց, ովքեր – հաճախ և հոժարությամբ – ճիշտ հետևություններ չեն քաղում Ավետարանից, դիմադրելով (ծպտյալ հպարտությամբ), փոխանակ հանձնվելու որդեգրության այս պարգևին, շնորհին, որ մեզ ընծայում է Աստված «Աբբա»ն:
Դու լավ գիտես, թե ես որքա՜ն եմ խուսափում այն ամեն ինչից, որից չափազանցված շեշտադրումների, պրոպագանդիստական հռետորաբանության, «հետևողություններ պաշտելու» ծայրահեղության հոտ է գալիս: Նրանցից, այսինքն, ովքեր կարծր, ոչ-ճկուն ու ծայրահեղական հետևողություններ են անում այն գաղափարներից, որոնց որ հավատում են: Մեր մարդկային էությանը մաս է կազմում (բարեբախտաբա՛ր) – մեծ կամ փոքր, բայց միշտ անջնջելի – անհետևողականության մի չափաբաժին: Նրանք, ովքեր ցանկացել են ջնջել, վերացնել սա մարդկության միջից, Քրիստոնեության Սրբերը չեն, որոնք միշտ պատրաստ էին կարեկցելու, ներողամտությամբ կքվելու, ըմբռնելու ու ներելու, որովհետև քաջ գիտակցում էին, թե մինչև ինչպիսի՜ խորությունների են հասնում մեղքի հետևանքները և թե որքա՜ն սահմանափակ է մարդկային ներկա՝ անկյալ բնությունը: Դա, ընդհակառակը, ցանկանում էին անել արդի ժամանակների իդեոլոգները, և փորձեցին անել դա մռայլությամբ, դաժանությամբ, ցանկանալով հասնել բոլոր հետևություններին ու եզրակացություններին, մեկնելով նախադրյալներից, որոնք հենց իրենք էլ հաստատել էին: Եթե ես ինձ լավ եմ զգում Կաթոլիկ Քրիստոնեության մեջ, պատճառներից մեկը նաև այն է, որ Կաթոլիկությունն է, որ ընդունակ եղավ միշտ անդրդվելի մնալ սկզբունքների մեջ, բայց միաժամանակ հանդուրժող՝ գործնական հարթության վրա. պահանջկոտ՝ խորանի վրա, և ըմբռնող ու ներողամիտ՝ խոստովանարանում:
 
Մի խոսքով, այն, ինչը որ ոմանց երկվություն է թվում, կամ մինչև իսկ կեղծավորություն, իրականում իրապաշտական իմաստության նշան է։
 
Չմոռանանք, որ մինչև իսկ Հին Կտակարանի Աստծո մասին – որը, ոմանց ասելով, «ահարկու» դիմագծեր էր ի ցույց դնում (և որին, ինչպես տեսանք, թույլատրված չէր անվանել «Հայրիկ») – ասվում է, որ «դանդաղ է զայրույթի մեջ և միշտ տրամադիր է ներելու»:
Ինչպես տեսնում ես, բազմաթիվ ու բազմապիսի հարցեր կան, որ հնարավոր է քննարկել, և որոնց պատճառով գրեթե պարտադիր են դառնում շեղումները: Բայց եթե երբեմն-երբեմն ընթացք չտանք այդ շեղումներին, էլ ի՞նչ տեսակ զրույցներ կլինեն սրանք:
Մեր խոսակցությանը վերադառնալու համար, համենայն դեպս, կա մի հարց, որն առաջինը ես ինքս եմ տալիս ինձ, հակածայրահեղական զգուշավորությամբ հանդերձ, որի մասին քիչ առաջ ակնարկում էինք. եթե մի քիչ հետևողական լինեինք, ինչի՞ց բնավ կվախենայինք, հավատալով մի Աստծո, որն ուղղակի մեր «Պապա»ն է: Հասկանում ենք, թե ինչո՛ւ, «Հայր մեր»ի մեջ, Հիսուսը հորդորում է մեզ աղոթել. «Թող որ Քո կամքը կատարվի»: Որովհետև, ինչպես ասում է Դանթեն Աստվածային Կատակերգության «Դրախտ»ի բաժնում, ուր ամեն ինչ արդեն հստակ է, «la Sua volontade è nostra pace» – «Իր կամքը մեր խաղաղությունն է»:
Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։