1. Խստակենցաղությունը

Ա Ա Ա

Հիպպիների շարժումը որպես իր գոյության արդարացում ուներ միայն տարօրինակ լինելու ցանկությո՞ւնը: Այս դրդապատճառի ներկայությունը չմերժելով հանդերձ, ճանաչում ենք սակայն նաև ուրիշ պատճառներ, հատկապես բազմաթիվ երիտասարդների դժգոհությունը սպառողական հասարակության դեմ, որը մտածում է միմիայն հաճույքի մասին, ավելի մտահոգվում է զվարճությունների ու բարեկեցության, քան թե աղոթքի, նվիրման ու սիրո մասին:

Վանքերից մեկում, որի խոհանոցը բավական լավ խնամված էր, կերակուրներն առատ էին և հաճելի ձևով ներկայացված, եղբայրներից մեկը մի օր ասում է խոհարար եղբորը. «Մեր խոհանոցը չափազանց ազնվական է: Մի՛ մոռացիր, որ մարդկության երկու երրորդը մեռնում է սովից»: Սրամիտ խոհարարը պատասխանում է կատակելով. «Բայց դա բավարար պատճառ չէ` մնացած մեկ երրորդին նույնպես սպանելու համար»: Երկուսն էլ իրավացի էին: Անհոգության մատնված խոհանոցը առիթներ է ստեղծում դժգոհության և ծանր աշխատանքներից փախուստի համար, ինչպես նաև` երբեմն պատճառ է հանդիսանում հիվանդությունների համար (և՛ մարմնական, և՛ հոգեկան), որոնց դարմանումը շա՜տ ավելի թանկ է նստում հասարակության վրա, քան եթե սկիզբից ևեթ բաշխվեին առողջ, սննդարար և լավ պատրաստված կերակուրներ: Բայց նույնքան ճիշտ է ու իրավացի, որ չափավորության, ժուժկալության և աղքատներին օգնության հասնելու ոգին չպետք է մոռացության մատնվի. քրիստոնեական գաղափարականը միշտ մնալու է վերադարձը Գործք Առաքելոցում նկարագրված վիճակին. « ... նրանց մեջ կարիքավորներ չկային» (Գրծ 4, 34): Սա հնարավոր է միայն այն դեպքում, երբ հարուստները վեհանձնաբար սահմանափակում են իրենց որոշ բաների մեջ:

Այսօրվա բազմաթիվ ամուսնությունների ձախողումը մի՞թե հետևանքը չէ նաև այն փաստի, որ երիտասարդներն այլևս վարժ չեն զոհողությունների, և այդ իսկ պատճառով` ի վիճակի չեն հաղթահարելու և ո՛չ իսկ փոքրիկ նեղությունները դիմացինի բարիքի համար: Ինչպես վանական և քահանայական, այնպես էլ ամուսնական կյանքում, վճռական և վերջնական հանձնառություններ ստանձնելու անկարողությունը նույնպես ունի նմանատիպ պատճառ. հակառակությունների առջև անհամբերությունը, անհասկացողությունների մեջ հուսահատությունը. հակառակություններ և անհասկացողություններ, որոնց մեծամասնությունը վաղանցուկ փոքրիկ թշվառություններ են: Այն է, ինչ ասում էր կարդինալ Դանիելուն, մահից մի քանի շաբաթ առաջ. «Այն ամենը, որ մեծ է, վճռական և վերջնական է. ամուսնությունը վերջնական է, քահանայությունը վերջնական է, վանական կյանքը վերջնական է: Եվ մեր ժամանակների մոլորություններից մեկն է մտածելը, թե կարելի է ամուսին, քահանա, վանական լինել միայն ինչ որ մի սահմանափակ ժամանակամիջոցի համար: Սա ինքնին նվիրման ժխտումն է. պարզապես վարձու է տրվում, չի ընծայվում անմնացորդ կերպով»^[1]: Նվիրվելու համար, ավելացնեմ, հարկավոր է սովորել զոհվել և հրաժարվել:

Գործիքների առատության գիրկն ընկղմված աշխարհն ինչո՞ւ է խեղդվում տնտեսական չափազանց բարօրրության մեջ: Ճի՛շտ խստակենցաղության բացակայության պատճառով: Ոչ ոք տրամադիր չէ ինչ որ մի բանից զրկվելու:

Աշխարհի վերանորոգումը պահանջում է վերադառնալ զոհողությանն ու ապաշխարությանը, մեր ժամանակներին հարմար նոր եղանակներով, բայց որի ոգին լինի նույնը, ինչ որ էր Չորրորդ և Հինգերորդ դարերում:

Արդ, այս ոգին, գեթ ամենալավագույն Հայրերի մոտ, արտահայտվում էր չափավորության առաքինության կերպարանքով: Մեջբերեմ Արսենի խոսքերը. «Եթե սատանաները թելադրում են քեզ երկար ժամանակ ծոմապահել, մի՛ հնազանդվիր նրանց. ծոմապահիր մեկ օր, ապա երեկոյան կեր չափավորությամբ: Իսկ եթե ուշադրություն դարձնես նրանց և ծոմապահությունդ երկարաձգես մի քանի օր, այլևս չես կարող հաղթել նրանց և դու կտկարանաս: Տե՛ս նավերը. եթե չափից ավելի են բեռնվում, սուզվում են ծովի հատակը. եթե, ընդհակառակն, բեռները շատ թեթև են, քամիները քշում տանում են նավերը. մինչդեռ, եթե բեռները ճիշտ չափով են, ծովը նրանց չի կլանում, ո՛չ էլ քամիներն են քշում տանում: Հավասարակշռությա՛մբ կառավարիր հոգիդ ու մարմինդ. մի՛ տկարացրու նրանց չափազանց ծանր զոհողություններով. այլևս ընդունակ չես լինի չափավոր կերպով ծոմապահելու»^[2]: Անապատի ամենամեծ Հայրերը տարբեր ուսուցումներ չեն ավանդել^[3]. կամենում էին ներդաշնակություն հաստատել մարմնի ու հոգու միջև և պահպանելով ֆիզիկական ու հոգեբանական հավասարակշռությունը` ձեռքբերել լիակատար ինքնատիրապետություն և, միաժամանակ, յուրաքանչյուրի կարողություններին համապատասխանող իրական հաղորդակցություն Քրիստոսի չարչարանքների հետ: Չափազանցված ինքնազրկանքները նրանց աչքին թվում էին բացահայտումը մարդկային հպարտության, որը բնորոշ է նրան, ով ավելի իր գործերին է վստահում, քան Աստծո շնորհին: Արդ, ասում է ապոֆտեգմաներից մեկը, «Աստված չի ընդունում հանդուգն հոգնությունները: [...] Քո ջանքերով և քո հոգնություններով չէ, որ կարող ես ազատվել մտածումներիցդ, այլ՝ Աստծո ողորմությամբ: Մեր մարմիններն, հիրավի, նման են զգեստների. եթե խնամքով պահպանում ենք, մնում են լավ վիճակում և ծառայում են մեզ, իսկ եթե անհոգության ենք մատնում, քրքրվում են և դառնում անգործածելի»^[4]: «Բոլոր չափազանցությունները գալիս են սատանաներից», ասում էր գերազանց Պիմենը^[5]:

Ինչպես հաստատում է Անտոնը^[6], անապատի վանականներից շատերը չունեին այս չափավորությունը. «Հեռացան Աստծուց», ասում է Անտոնը, հակառակ իրենց ծանրածանր ճգնությունների, պարզապես որովհետև «թերացան կշռադատության մեջ»: Ծերերից մեկ ուրիշն արտահայտում է միևնույն գաղափարը. «Բազմաթիվ են նրանք, որ ինքնազրկանքների պատճառով հասնում են մինչև իսկ նվաղության, բայց այնուամենայնիվ՝ դառնում են ամուլ ու դատարկ, որովհետև թերանում են կշռադատության մեջ»^[7]:

Թվում է, թե անապատի վանականներից շատերը կամեցել են սրբանալ հաշվի չառնելով մարմինը կամ մարմնին հակառակ, մինչդեռ հրեա-քրիստոնեական ավանդության և Հին Կտակարանի պատվիրանների համաձայն` մարդը պետք է մարմնով ու հոգիով միասնաբար բացվի Աստծո մաքրագործող ու սրբացնող ներգործության առաջ: Կասկածներ չկան, որ հիշյալ վանականները զոհ էին գնացել Եգիպտոսում տիրող երկապաշտ (դուալիստ) գաղափարախոսություններին^[8], և իրենց շրջապատի բազում քրիստոնյաների մտքում տեղ էին տվել մարմնի թերագնահատմանը: Բայց թերագնահատել մարմինը, արհամարհել նրա կարիքներն ու իրավունքները` մեծ սխալ է. այդպիսով ինքներս մեր բնությանը մղում ենք փոխադարձ վրեժխնդրության և ինքներս մեզ զրկում ենք մի օգտակար ընկերոջ համագործակցությունից: Մի քանի տարի առաջ ճգնավորական կյանքի մասին լույս տեսած մի գրքում կարդում ենք արաբական հետևյալ ասացվածքը. «Մի՛ ծեծիր կնոջդ։ Լավ մասը կգնա և վատ մասը կմնա։ Ուրեմն, մի՛ ծեծիր մարմինդ»^[9]: Մարմինը պետք է դաստիարակվի և ղեկավարվի, մեծագույն տրամադրելիության և լավագույնս կողմնորոշված արդյունավետության հեռանկարով, որովհետև մեր ամբողջ էությունը՝ մարմինը և հոգին, պետք է հաղորդակցվի Քրիստոսի չարչարանքներին: Սրա համար էր Պողոս Առաքյալն ասում. «Խստությամբ եմ վարվում մարմնիս նկատմամբ և ստրկության եմ ենթարկում նրան, որպեսզի չպատահի, որ ուրիշներին քարոզելուցս հետո` ես ինքս որակազուրկ լինեմ» (1Կր 9, 27): Բայց նաև ասում էր. «Ոչ ոք երբեք չի ատել իր մարմինը. ընդհակառակն, սնում և խնամում է իր մարմինը, ինչպես որ Քրիստոսն է վարվում Եկեղեցու նկատմամբ» (Եփս 5, 29): Անշուշտ, հարկավոր է կանոնապահության վարժեցնել մարմինը, բայց հարկավոր է նաև լսել նրան և բարձրացնել նրան. հարկավոր է հնազանդեցնել մարմինը – այնպես` ինչպես հարկավոր է հնազանդեցնել հոգին – Հիսուս Քրիստոսի այլակերպիչ ներգործությանը: Եթե մեր աղոթքը մնում է միմիայն հոգու արտահայտությունը և չի հասնում նաև մարմնին աղոթել տալուն ընդմեջ արարքների, որոնցով արտահայտվում է իր սերը, այդպիսի աղոթքը երբեք չի լինի մարդկային աղոթք: Արարքները, արարողականությունը, հոգու լեզուն է, արտահայտվելու միջոցը. հոգին արարքների մեջ դնելով, այսպիսով հոգևոր է դարձվում ամբողջ մարմինը:

Ասվում է, թե «պարը կազմակերպված շարժումների այն ամբողջությունն է, որ հուզում է մեզ և շարժման մեջ դնում»: Իրականում, պարը կարող է լինել, եթե կատարվում է աղոթող հոգու կողմից, հոգու տրամադրությունների մարմնական ամենաամբողջական և ամենահարուստ արտահայտությունը: Եվ սա ճիշտ է նաև մեր մարմնի ամենաաննշան շարժումների դեպքում: Եթե պարտավոր ենք զսպել մեր մարմինը, պարտավոր ենք նաև սիրել մեր մարմինը, ինչպես որ Քրիստոսը սիրում է Եկեղեցուն:

^[1] Documentation Catholique del 21 aprile 1974, pp. 386ss.

^[2] G. Garitte, “Une lettre de St. Arsène en géorgien”, Le Muséon 68 (1955), p. 275, n. 69-72.

^[3] Deserto, pp. 197-200.

^[4] Pater. Arm., V, 17h: II, 103.

^[5] Pater. Arm., X, 36Re: III, 97.

^[6] Pater. Arm., X, 1: III, 1.

^[7] Pater. Arm., X, 156a: III, 177.

^[8] L. Leloir, “Infiltrations dualistes chez les Pères du Désert”, Gnosticisme et Monde hellénistique, Louvain-la-Neuve 1983, pp. 326-336.

^[9] S. Bonnard, B. Goulet, Les Ermites, Paris 1980, p. 225.

Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։

Շնորհակալություն կանխավ։