Ճանապարհը – Գրադարան – Mashtoz.org

Ճանապարհը

Վանական կյանքի միակ նպատակը սերն է: Ով սկսում է քայլել փրկության այս ճանապարհով, շուտով բացահայտում է իր տկարությունն ու անկարողությունը: Մենք ազատ չենք: Մեղավոր մարդն իր եսասիրության բանտարկյալն է, – եսասիրություն, որն Անապատի Հայրերն անվանում են սեփական կամք, – բանտարկյալն է իր սեփական մտային աշխարհի, որը Հայրերն անվանում են «մտածումներ», հիմնվելով Մարկոս 7, 21 հատվածի վրա:
«Հարցրեցին հայր Ամոնին. “Ո՞րն է նեղություններով լի անձուկ ճանապարհը”: Պատասխանեց. “Ահա՛ սա է. Աստծո սիրո համար բռնություն գործադրել սեփական մտածումների վրա և արմատախիլ անել սեփական կամեցողությունները: Սա՛ է նաև այս խոսքերի նշանակությունը. Ահա՛, մենք ամեն բան թողեցինք և եկանք քո ետևից”»[1]:
Հիսուսի աշակերտ դառնալ` նշանակում է կրել խաչը, կորցնել սեփական եսը` հրաժարվելով մեղքից և մակերեսային ազատությունից: Անապատը սակավատև ժամանակում հայտնում է, որ հոգեբանական կամ ա՛յլ տեսակի դժվարություններից այն կողմ` մարդը կարիքն ունի մի փրկության և մի փրկչի: Ինչպե՞ս կարող եմ ստանալ փրկությունը: Ահա՛ Սուրբ Հայրերի առջև աշակերտների կողմից բազում անգամներ դրված հարցը: Նրանց, որոնք գալիս են գոհացնելու իրենց հետաքրքրասիրությունը, վիճաբանելու վերացական տեսությունների շուրջ, քննելու աստվածաբանությանը վերաբերվող քիչ թե շատ դատարկ խնդիրներ, ծերերը չէին պատասխանում անգամ: Սա փաստում է հետևյալ ապոֆտեգման:
«Քաղաքի դատավորը մի օր եկավ հայր Սիմոնին այցելելու: Քաղաքի քահանաները նրանից առաջ հասնելով, ասացին. “Հա՜յր, պատրաստվի՛ր, որովհետև դատավորը քո մասին լսելով` գալիս է օրհնությունդ ստանալու”: “Շա՜տ լավ”, պատասխանեց, “կպատրաստվեմ”: Ապա հագավ իր հին պատմուճանը, մի կտոր հաց ու պանիր առավ և մուտքին նստելով` սկսեց ուտել: Երբ դատավորն իր շքախմբի հետ տեղ հասավ և նրան տեսավ, արհամարհեց նրան. “Սա՞ է ճգնավորը, որի մասին լսել էինք”: Եվ իսկույն բոլորը ետ վերադարձան»[2]:
Ամբողջովին ա՛յլ վերաբերմունք է ցուցաբերում ճշմարիտ աշակերտը, նա, ով ականջներ ունի լսելու համար: Էուպրեպիոսը, որի մասին խոսվում է հետևյալ ապոֆտեգմայում, հավանաբար Եվագրիոս Պոնտացին է, անապատի իմաստասերը[3], որին քրիստոնեական հոգեկանությունը շա՜տ բան է պարտական: «Իր վանական կյանքի սկզբում, հայր Էուպրեպիոսը գնաց ծերերից մեկի մոտ և հարցրեց. “Հա՜յր, մի խոսք ասա՛ ինձ. ինչպե՞ս կարող եմ փրկվել”: Պատասխանեց. “Եթե ուզում ես փրկվել, երբ այցելության ես գնում որևէ մեկի, մի՛ խոսիր, մինչև որ իրենք չհարցնեն քեզնից”: Այս խոսքերը լսելով՝ սիրտը զղջումով լցվեց, գետին տարածվեց` ասելով. “Հիրավի, բազում գրքեր եմ կարդացել, բայց երբեք չեմ գտել այս ուսուցումը”»[4]:
Երիտասարդ աշակերտի հարցը կյանքի ու մահվան խնդիր է: Մեջտեղով անցնում է փրկությունը, իր սրտի և իր հոգու ամբողջականությունը, Աստծո որդի լինելու իր արժանապատվությունը: Ծերունու պատասխանը զարմացնող է: Արտաքուստ չի վերաբերվում քրիստոնեական դարձի հիմնական սկզբունքներից մեկին, այլ ավելի` լավ դաստիարակության կանոններից մեկին, որն արդեն հանձնարարված էր Աստվածաշնչի իմաստասիրական գրքերի կողմից: Աշակերտը պարտավոր է փականք դնել իր լեզվին: Պարտավոր է պահպանել լռությունը, մինչև որ խոսելու չհրավիրվի: Երիտասարդ վանականի հակազդեցությունը ցույց է տալիս, որ ծերը կարդացել է նրա սրտի խորքը, և իր փոքրիկ հանձնարարությամբ` մատը դրել է արյունոտ ծածուկ վերքի վրա: Էուպրեպիոսը կրթություն ստացած մեկն է (paideia), որ երկար ժամանակ ուսումնասիրել է հին քաղաքակրթության դասական հեղինակների գործերը, իր ասպարեզում հմուտ մեկն է, ընդունակ է ամեն ինչի մասին խոսելու, պատրաստ պատասխանների շտեմարան է: Բայց հենց այստե՛ղ է իր հիվանդությունը. ընդունակ է ամեն ինչի վերաբերյալ պատասխաններ տալու, որովհետև չի լսում դիմացինների հարցերը: Լի է ինքն իրենով, իր կրթությամբ, և հատկապես` այն հավակնոտ ինքնագերագնահատմամբ, որ բխում է իր գրքային ու հռետորական գիտությունից: Բայց չի լսում եղբայրներին: Ինչպե՞ս, ուրեմն, կարող է լսել Աստծուն և Նրա Խոսքը, եթե ընդունակ չէ լսելու իր եղբորը, եթե միշտ ունի պատրաստ պատասխանը: Ծերունու խորհուրդը, հետևաբար, շա՜տ պարզ է, բայց խոցում է աշակերտի կյանքի սիրտը. եթե կամենում ես փրկվել, դարձիր Աստծուն ունկնդրող աղքատ՝ սովորելով ունկնդրել եղբայրներիդ: Ահա՛ թե ինչո՛ւ Էուպրեպիոսն իսկույն զղջման զգացումներով լցվեց. աչքերը բացվեցին` տեսնելու ինքն իրեն: Նա, որ մինչև այդ պահը բարձր կարծիք ուներ սեփական իմաստության ու սեփական հոգեկանության վերաբերյալ, այժմ բացահայտում է, որ եսապաշտության մի փոքրիկ հրեշ է: Բայց նաև բացահայտում է, որ այդուհետև իր առջև բացվել է փրկության արահետը. ինչ որ մեկը մի կողմ է գլորել աղբյուրի ակունքը փակող քարը. այժմ նա կարող է դառնալ փոքր, խոնարհ:
Այսպիսով, հասնում ենք ճանապարհի էական բաղադրամասերին. ճգնությունը, խոնարհությունը, սրտի մաքրությունը, աղոթքը, ողորմությունը:
[1] Ամոն 11.
[2] Սիմոն 2.
[3] A. Guillaumont, “Un philosophe au désert: Evagre le Pontique”, Aux origines du monachisme chréthien, Bellefontaine 1979.
[4] Էուպրեպիոս 7.
Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։