Խնդրում է և իրեն շնորհվում է Սուրբ Ղազար կղզին
-
01
-
-
02
-
- Մխիթարը հասնում է Էջմիածին – Այն ժամանակվա Նահապետ Կաթողիկոսը – Աչքի սաստիկ ցավ է ունենում
- Մեկնում է Էջմիածնից և նախ Խորվիրապի վանքն այցելելով, ուղևորվում է դեպի Սևանի կղզին և վանքը – Այնտեղ իրեն երևում է Սուրբ Աստվածածինը
- Թողնում է Սևանը և գնում Բասենի վանք, ուր եկեղեցու լուսարար և տղաների դաստիարակ է լինում – Սկսում է քարոզել – Վերադառնում է Սեբաստիա
-
- Սեբաստիա հասնելով, Մխիթարը գնում է Սուրբ Նշան – Նրա ուսումնասիրության ոճը
- Միաբանների առաջ հանպատրաստից քարոզ է խոսում – Մի քանի վարդապետ կրկին փորձում է իր աշակերտության գրավել նրան, բայց չի հաջողում
- Աչքերն հիվանդանում են և ցավում, մինչև իսկ կուրանալու վտանգ ստեղծելով – Մեծ դժվարությամբ բժշկվում է
- Հովնան վարդապետի հետ ուղևորվում է դեպի Հալեպ
-
- Մխիթարը հասնում է Հալեպ, ուր ծանոթանում է Հիսուսյան Հայր Անտոն կրոնավորի հետ – Նա Մխիթարին խորհուրդ է տալիս չգնալ Արևմուտք – Նրանից վկայագրեր է վերցնում և գնում Աղեքսանդրիադ
- Իտալիա գնալու համար նույն նավ է մտնում նաև Սսո Կաթողիկոսը – Նավը հանդիպում է Կիպրոս կղզի – Այնտեղ Մխիթարը ծանր հիվանդանում է
- Կղզում կրած սաստիկ վշտերը
-
- Մխիթարը թողնում է Կիպրոս կղզին և նավում դեպի Սելևկիա
- Հալեպ և Այնթապ գնալով, ուղևորվում է դեպի Սեբաստիա – Ճանապարհին կրած նեղությունները
- Բոլորովին առողջանալով՝ առանձնանում է Սուրբ Նշան վանքում
- Մխիթարի քահանայական ձեռնադրությունը
- Նրա հոգում ծնվում է Միաբանություն հիմնելու գաղափարը – Առաջին աշակերտները
- Գնում է Պոլիս, խնդրելու Կարնեցի Խաչատուր վարդապետի աջակցությունը
- Քարոզում է Ղալաթիայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում
- Ստիպվում է թողնել Պոլիսը և վերադառնալ գավառները
-
- Դեպի Տրապիզոն նավարկելիս հանդիպում են ուժգին ալեկոծության և ստիպվում են ցամաք դուրս գալ Սամսոնում
- Մարսվան և Ամասիա քաղաքներում
- Հասնելով Կարին, գնում է Կարմիր վանք
- Երկու անգամ ծանր հիվանդանում է
- Վանքի Առաջնորդ Մարգար եպիսկոպոսից ընդունում է վարդապետական գավազանը
- Կարինում կաթողիկե հավատքը քարոզելու պատճառով քաղաքի Առաջնորդը թշնամանում է նրա դեմ
- Վերջնականապես թողնում է գավառները և երկրորդ անգամ վերադառնում Պոլիս
-
03
-
- Մխիթար վարդապետը հասնում է Պոլիս – Նրա առաքելական գործունեությունը
- Հետզհետե աճում է աշակերտների թիվը, որոնցից ոմանց քահանա ձեռնադրել տալով՝ առաքելության է ուղարկում գավառները
- Հրատարակում է մի քանի հոգևոր գիրք – Բերայում տուն է վարձում իր և աշակերտների բնակության համար
- Եփրեմ Պատրիարքի հարուցած հալածանքը – Մխիթարն ապաստանում է Վեղարավորների վանքում
- Որոշում է թողնել Պոլիսը և գնալ Միաբանություն հիմնել քրիստոնյա մի որևէ երկրում
-
- Մխիթարն աշակերտներին առաջարկում է Արևմուտք անցնելու իր մտադրությունը
- 1701 թվականի Սեպտեմբերի 8ին, Սուրբ Աստվածածնի Ծննդյան տոնի օրը, հիմնում է Միաբանությունը և այն նվիրում է Սուրբ Կույսին
- Հաստատված լինելով Մոռեա գնալու մտադրությունը, երկրի մասին տեղեկություն ստանալու նպատակով Մխիթարն այնտեղ է ուղարկում Հայր Գեորգին
- Խաղաղություն հաստատելու փորձեր են կատարվում
- Եփրեմ Պատրիարքին հաջորդում է Ավետիքը – Նրա նենգ հնարքները Մխիթարին ձեռք ձգելու համար
- Մխիթարը նախ թաքնվում է մի բարեկամի տանը, ապա փախչում է Զմյուռնիա
- Վենետիկյան մի նավով մեկնում է դեպի Մոռեա
-
- Մխիթարը, Նեապոլիս հասնելով, Միաբանության բնակության համար ընտրում է Մեթոն բերդաքաղաքը
- Միաբանական կյանքի նկարագրությունը
- Աշակերտներից երկուսին ուղարկում է Հռոմ, Միաբանության համար ստանալու Սուրբ Աթոռի հավանությունը
- Հռոմ են գնում, ճանապարհին կանգ առնելով Վենետիկում – Հռոմում, Վենետիկի դեսպանի առաջնորդությամբ, ներկայանում են Կղեմես ԺԱ Քահանայապետին
- Սկսվում է Միաբանության գործի քննությունը, բայց այլևայլ դժվարությունների պատճառով երկարելով՝ Հայր Եղիա վարդապետը վերադառնում է Մեթոն
-
- Միաբանության մեջ առաջին անգամ մուտք են գործում հիվանդություններն ու մահը
- Մխիթարը ծանր հիվանդանում է և առողջանում հուրախություն բոլորի – Հայր Մանուել վարդապետն առաքելության է ուղարկվում Եվդոկիա
- Մխիթարը, պարտքերի տակ ճնշված, ձեռնարկում է վանատան շինությանը և հաջողությամբ ավարտում է այն
- Միաբանության չափազանց չքավորությունը և տնտեսական անհաջողությունները
- Վենետիկցի իշխանների բարերարությունները – Սկսում և ավարտում է եկեղեցու կառուցումը
-
- Հակառակություններ և զրպարտություններ ընդդեմ Մխիթարի և Միաբանության
- Միաբանության համար ընտրում է Սուրբ Բենեդիկտոսի կանոնը
- Մի քանի խնդիրներ են ծագում, որոնց մեջ Մխիթարը հաղթող է հանդիսանում
- Պոլսում դարձյալ հակառակություններ են սկսվում Միաբանության դեմ և Հայր Եղիա վարդապետը ետ է կանչվում
- Մխիթարը սկսում է Սուրբ Թովմա Աքվինացու գրքի թարգմանությունը և շարունակում է դասախոսել
-
- Մխիթարը տեղեկանում է Օսմանցիների պատերազմական պատրաստություններին ընդդեմ Վենետիկի – Որոշում է Միաբանությունը տեղափոխել Վենետիկ
- Ճամփորդության նախապատրաստությունները
- Մեկնում են Վենետիկ
- Նկարագրություն Վենետիկ քաղաքի և պատմական ակնարկ տեղի Հայ գաղթականության
- Մխիթարը ժամանակավոր տուն է վարձում Սուրբ Մարտին եկեղեցուն կից
-
- Օսմանցիները սկսում են պատերազմը Վենետիկցիների դեմ – Հայր Մանուել և Հայր Թովմաս վարդապետները թողնում են Մեթոնը և գնում Վենետիկ
- Մեթոնի առումը
- Զինվորները հարձակվում են Մխիթարի վանատան վրա, ձերբակալում են այնտեղ եղած մարդկանց և նրանց վաճառում են հայերին – Արևելք են տարվում և փրկանքով ազատվում շնորհիվ Հայր Պողոս և Հայր Գեորգ վարդապետների – Ողջ և առողջ հասնում են Վենետիկ
- Միաբանության կյանքն այդ օրերին
-
- Մխիթարը ծերակույտից քաղաքում վանատեղի է խնդրում – Խնդրանքը օրենքներին հակառակ լինելով՝ չի ընդունվում
- Խնդրում է և իրեն շնորհվում է Սուրբ Ղազար կղզին
- 1717 թվականի Սեպտեմբերի 8ին մտնելով Սուրբ Ղազար, կատարում են ամենաանհրաժեշտ նորոգությունները և 1718 թվականի Ապրիլի վերջին բոլոր միաբանները փոխադրվում են այնտեղ
- Պոլսում այլևայլ կրոնական խնդիրներ են առաջանում և նորանոր ամբաստանություններ են լինում Միաբանության դեմ
-
- Մխիթարը ճանապարհ է ընկնում դեպի Հռոմ – Ճանապարհին այցելում է Լիվոռնոյի Հայերին
- Հռոմ հասնելով, ներկայանում է Ծիրանավորներին և Սրբազան Քահանայապետին
- Տպագրում է իր ջատագովությունը – Միաբանության խնդիրների քննության համար գումարվում է Ծիրանավորների ժողովը
- Աբբահայրը Սուրբ Հակոբ Մծբնացուն վերագրված «Զգօն» գիրքը նվիրում է Սրբազան Քահանայապետին – Սրբազանից նվերներ է ստանում և հաղթանակած վերադառնում է Վենետիկ
-
- Ազգիս ընդհանուր կրոնական խեղճ վիճակը
- Մխիթարի գլխավոր նպատակներից մեկը առաքելությունն էր
- Խնդրագրեր են հասնում ամեն կողմից
- Ինչպե՞ս էին պատրաստվում և առաքվում քարոզիչները
- Ինչպիսի ուսուցումներ էր տալիս Մխիթարն իր աշակերտներին նամակներով
- Մխիթարյանների գործունեությունը Պոլսում
- Մխիթարյան առաքելությունները Հայաստանի գավառներում
- Մխիթարյան առաքելությունը Բելգրադում
- Մխիթարյանները Տրանսիլվանիայում
-
- Սուրբ Ղազարի եկեղեցու նորոգությունը և հիմնական փոփոխությունները
- Խորանների շինությունը
- Սուրբ Հովսեփի խորանը Ավանդատան մեջ – Նորոգություններ եկեղեցու գավիթում
- Եկեղեցու վերանորոգումը հաջորդ Աբբաների օրոք
- Քահանաների բնակությանը սահմանված սենյակների շինությունը
- Նորընծայարանի և Վարժարանի շենքերի կառուցումը
- Սեղանատունը
- Սուրբ Բենեդիկտոսի մատուռը – Գրադարանը, Ձեռագրատունն ու Թանգարանը
- 1740 թվականին ավարտվում է վանքի ամբողջական շինությունը
- Սուրբ Ղազար կղզու ընդարձակումը
-
- Աշակերտների ընտրության պայմանները
- Ուսանող պատանիների զգեստավորումը – Նորընծաների և վարժարանականների առանձին բնակությունն իրենց առանձին դաստիարակներով, ուսուցիչներով և կանոններով
- Նկարագրություն Մխիթարի տված դաստիարակության
- Հոգևոր և ուսումնական կրթությունները
- Սքեմառության և ուխտադրության հանդեսները – Քահանայական Ձեռնադրությունը և վարդապետական գավազանի ստացումը
- Վանական մի քանի սովորություններ և հանգստի պահերը
-
- 04
-
05
-
06
-
-
-
- 1) Հայր Միքայել Չամչյան (1738-1823)
- 2) Հայր Գաբրիել Ավետիքյան (1751-1827)
- 3) Հայր Մկրտիչ Ավգերյան (1762-1854)
- 4) Հայր Մանուել Ջախջախյան (1770-1835)
- 5) Հայր Արսեն Բագրատունի (1790-1866)
- 6) Հայր Պողոս Հովնանյան (1802-1884)
- 7) Հայր Ղևոնդ Հովնանյան (1817-1897)
- 8) Հայր Հովսեփ Գաթըրճյան (1820-1882)
- 9) Հայր Ղևոնդ Ալիշան (1820-1901)
- 10) Հայր Մանուել Քաջունի (1823-1903)
- 11) Հայր Կղեմես Սիպիլյան (1824-1878)
- 12) Հայր Արսեն Այտընյան (1825-1902)
- 13) Հայր Գարեգին Զարբհանալյան (1827-1901)
- 14) Հայր Գրիգորիս Գալեմքյարյան (1862-1917)
- 15) Հայր Գաբրիել Մենևիշյան (1864-1936)
- 16) Հայր Հակոբոս Տաշյան (1866-1933)
- 17) Հայր Արսեն Ղազիկյան (1870-1932)
- 18) Հայր Վարդան Հացունի (1870-1944)
- 19) Հայր Ներսես Ակինյան (1883-1963)
- 20) Հայր Ղևոնդ Տայան (1884-1968)
- 21) Հայր Վահան Հովհաննեսյան (1884-1977)
- 22) Հայր Համազասպ Ոսկյան (1895-1968)
- 23) Հայր Վահան Ինգլիզյան (1897-1968)
- 24) Հայր Մեսրոպ Ճանաշյան (1908-1974)
-
-
-
Անցյալում այնքա՜ն մեծ դժվարություններից չընկճվողը չընկճվեց նաև այս առաջին անհաջողությունից: Անսասան տոկունությամբ շարունակեց իր ջանքերը և մեծամեծների դռները բախելը, հուսալով Միաբանության համար որպես մշտական բնակավայր ձեռք բերել գոնե լճակում եղած կղզիներից մեկը: Մտքում այդ գաղափարը հղանալուց հետո այցելեց բոլոր կղզյակները և ուշադիր աչքով զննեց, թե ո՛րն է իրենց համար հարմարագույնը: Մի քանիսը քաղաքից շատ հեռու նկատեց, ինչը կդժվարացներ հաղորդակցությունը և իրենց ամենօրյա կարիքները հոգալը. մի քանիսն էլ շատ մոտիկ էին և քաղաքի աղմուկն ու շառաչը կխանգարեին վանական անդորրն ու լռությունը. մյուսները, քաղաքի թիկունքում գտնվելով, մատնված էին ամայության ու մոռացության, քաղաքի կյանքից ու շարժումից զրկված: Մխիթարն այնպիսի կղզի էր որոնում, որ չափավոր հեռավորություն և մեծություն ունենար, լիներ օդավետ, բարեշունչ. լռության ու հանդարտության հետ միասին ունենար բոլոր անհրաժեշտ հարմարությունները, որպեսզի առանձնանալով՝ կարողանային մասնակցել նաև քաղաքի կյանքի շարժմանը, գործունեությանը, կենդանությանը: Պահանջվող այս բոլոր հատկությունները փոքր ի շատե ուներ Սուրբ Ղազար անունով կղզյակը, որ հեռու չէր քաղաքից, ուներ չափավոր մեծություն և մի հնամենի եկեղեցի. ուներ մի փոքրիկ պարտեզ, ուր կարող էին ունենալ իրենց բանջարանոցը, կային երկու ջրհոր և մի քանի խարխուլ սենյակներ: Այդ կղզին, որ առաջին հայացքից արդեն գրավեց Մխիթարի ուշադրությունը և հազիվ մեկ տասնամյակ հետո, նրա մեծագործ հանճարի շնորհիվ, դառնալու էր ճարտարապետական արվեստի մի փոքրիկ հրաշակերտ, դրախտ՝ իր գեղեցիկ բուսականությամբ, մի սրբավայր, գիտնականների ու հայազգիների համար ուխտատեղի, այցելավայր՝ թագավորների ու իշխանավորների, Հայ Ազգի գրական գործունեության գլխավոր կենտրոնն ու շարժիչը, արժե ծանոթացնել ընթերցողներին, համառոտ ակնարկ տալով նրա նախկին պատմությանը և այն դեպքերին, որոնք տեղի էին ունեցել Մխիթարի Ուխտի այնտեղ հաստատվելուց առաջ:
Շատ հին է Սուրբ Ղազար կղզին: Սկզբում, նախքան 810 թվականը, այնքան աննշան ու ամայի է եղել, որ առանձին անուն անգամ չի ունեցել, և այնտեղ ա՛յլ բնակիչներ չեն հիշվում, քան մի պարտիզպան, որ ապրում էր այդ մի կտոր հողը մշակելով, և մի ձկնորս, որ իր արհեստը գործադրում էր մոտիկ ջրերում: Մինչ Մխիթարի ձեռքն անցնելը, այդ կղզին մի տեսակ սև ճակատագիր է ունեցել. եղել է ապաստարան մարդկանց ամենաթշվառ մասի՝ ուրուկների, հիվանդների և մուրացիկ աղքատների: 810 թվականին, ծերակույտի վճռով կղզին հանձնվում է Ֆուզինայի Սուրբ Հիլարիոն վանքի Բենեդիկտյաններին. սակայն այդ անխոնջ կրոնավորներն անգամ անկարող են լինում շենացնելու կղզին և այն մնում է նույն ամային ու լքվածը, մինչև որ վանականները հարկադրված հեռանում են այնտեղից թե՛ տարածքի փոքրության, և թե՛ քաղաքից հեռու լինելու պատճառով: 1182 թվականին, վենետիկցի մի հարուստ ազնվական՝ Լևոն Պավլինին, Հուբերտ անունով բենեդիկտյան աբբայից նվեր ստանալով այդ կղզին, այնտեղ շինել է տալիս մի եկեղեցի հանուն Սուրբ Լևոն քահանայապետի. եկեղեցու կողքին էլ կառուցում է մի հիվանդանոց, այնտեղ փոխադրելու համար այն բազմաթիվ ուրուկներին, որոնց համար շատ փոքր էր քաղաքում եղած հիվանդանոցը: Այդ դարերին, ովքեր ուխտի կամ առևտրի համար գնում էին Արևելք և հատկապես Պաղեստին, շատերն իրենց հետ բերում էին բորոտություն կոչվող սարսափելի հիվանդությունը: Ժողովուրդը, Ավետարանում հիշվող աղքատ Ղազարոսին շփոթելով Քրիստոսի բարեկամ Ղազարոսի հետ, բոլոր հիվանդանոցների ու բորոտանոցների եկեղեցիները Սուրբ Ղազար էր կոչում: Այդ ժամանակվանից է, ուստի, որ թե՛ կղզին, և թե՛ եկեղեցին սկսեցին կրել Սուրբ Ղազար անունը, որը Պատրիարքական Մայր Տաճարի իրավասության ներքո գտնվելով՝ ուներ իր առանձին առաջնորդն ու պատարագիչ քահանան: Երբ բորոտների թիվը Տասնվեցերորդ դարի կեսին այնքան նվազեց, որ հազիվ մի քանի հոգի էին մնացել, ծերակույտը որոշեց կղզու եկամուտներով այնտեղ բնակեցնել քաղաքում շրջող մուրացիկներին, որոնք քաղաքացիներին տաղտուկ էին պատճառում փողոցներում ու եկեղեցիներում: Այդ որոշման իրագործումը երկար չտևեց. 1601 թվականին կղզու հիվանդները և ամբողջ տնտեսական իրերը փոխադրվեցին քաղաքի մեծ հիվանդանոց, որի եկեղեցին նույնպես Սուրբ Ղազար էր կոչվում, Սուրբ Հովհաննես-Սուրբ Պողոս եկեղեցուն կից, և որի կողքին հետո կառուցվեց նաև Դոմինիկյանների վանքը: Կղզին դարձյալ ամայի ու անբնակ մնաց՝ իր խարխուլ եկեղեցիով, հին, կարկատուն շենքերով, կիսավեր պարիսպներով ու փոքրիկ բանջարանոցով: Շուրջ 1660 թվականին, մի խումբ Դոմինիկյան հայրեր Կրետե կղզուց փախչելով եկան Վենետիկ և նրանց բնակության տրվեց Սուրբ Ղազար կղզին: Բայց այդ կրոնավորները երկար չմնացին այնտեղ: Կարծես Մխիթարին էր վերապահված այդ անշուք կղզյակի բախտը փոխելը և լճակի մյուս կղզիներից ավելի հռչակավոր դարձնելը:
Ահա այդ վիճակում էր Սուրբ Ղազարը, երբ 1716 թվականին Մխիթարն առաջին անգամ այցելեց կղզին, և հույս ունենալով, որ կկարողանա այն ծառայեցնել իր գործին, աշխատեց ձեռք բերել այն, իր բարեկամ իշխանավորների միջոցով իր խնդրանքը ներկայացնելով ծերակույտին: Իսկ ծերակույտը, կամենալով այդ խնդիրը քննել եկեղեցական տեսանկյունից դիտված, հանձնեց տերության երկու հմուտ աստվածաբան իրավագետներին, որոնք Մարիամի Ծառաներ կոչվող Միաբանությունից էին, որպեսզի քննեին և իրենց կարծիքը հայտնեին: Նրանք, խնդիրը և Միաբանության Սահմանադրությունն ու նպատակը քննելով, վճռեցին, որ ծերակույտը կարող է քաղաքի մեջ մի վանք տալ հայ կրոնավորներին որպես մշտնջենավոր բնակարան: Ծերակույտը 1717 թվականի Օգոստոսի 26ի վճռով Սուրբ Ղազար կղզին շնորհեց Մխիթարին և Միաբանությանը որպես մշտնջենավոր բնակարան, որի փոխարեն Միաբանությունը պարտավորվում էր մշտապես, ամեն օր մի Պատարագ մատուցել կղզու նախկին բնակիչների՝ Մուրացիկ կոչվող կրոնավորների դիտավորության համաձայն. երկրորդ՝ ամեն տարի Սուրբ Ղազարի տոնի օրը ութ լիտր մոմեղեն տալ նույն կրոնավորներին, ամեն քսան տարին մեկ՝ չորս լիտր մոմ ևս ավելացնելով վրան: Բայց քանի որ կղզին Մխիթարին տրվեց վարձակալական ձևով, որպեսզի հիշյալ կրոնավորները երբևէ չկարողանային այն ետ պահանջել, դաշնագրի մեջ շատ անգամ գրվեց «մշտնջենավոր բնակություն» արտահայտությունը, բացահայտ կերպով նշելով, որ եթե հանկարծ ինչ որ մի ժամանակ որևէ խնդիր ծագի և ուզենան ետ պահանջել վանքը, պարտական լինեն հատուցել Միաբանության կողմից կատարված շինությունների ծախսը, այն է՝ մոտ տասը հազար մարչիլ, այն ժամանակվա դրամով: Սակայն ժամանակների և դեպքերի հոլովույթի մեջ այնպես պատահեց, որ Հասարակապետությունը կործանվեց, իսկ հետագա կառավարությունները կրոնավորների վանքերի հետ գրավելով նաև նրանց իրավունքները, Սուրբ Ղազարի սեփականությունն անցավ Ավստրիական Կայսրության ձեռքը: Միաբանությունը Տասնիններորդ դարի առաջին կեսին, 1833 թվականին, երբ Վենետիկում դեռ իշխում էին ավստրիացիները, նրանցից գնեց Սուրբ Ղազարը, որով կղզին իր սեփականությունը դարձավ և այդպես Միաբանությունն ազատվեց բոլոր պարտավորություններից: