Մխիթարը, Նեապոլիս հասնելով, Միաբանության բնակության համար ընտրում է Մեթոն բերդաքաղաքը
-
01
-
-
02
-
- Մխիթարը հասնում է Էջմիածին – Այն ժամանակվա Նահապետ Կաթողիկոսը – Աչքի սաստիկ ցավ է ունենում
- Մեկնում է Էջմիածնից և նախ Խորվիրապի վանքն այցելելով, ուղևորվում է դեպի Սևանի կղզին և վանքը – Այնտեղ իրեն երևում է Սուրբ Աստվածածինը
- Թողնում է Սևանը և գնում Բասենի վանք, ուր եկեղեցու լուսարար և տղաների դաստիարակ է լինում – Սկսում է քարոզել – Վերադառնում է Սեբաստիա
-
- Սեբաստիա հասնելով, Մխիթարը գնում է Սուրբ Նշան – Նրա ուսումնասիրության ոճը
- Միաբանների առաջ հանպատրաստից քարոզ է խոսում – Մի քանի վարդապետ կրկին փորձում է իր աշակերտության գրավել նրան, բայց չի հաջողում
- Աչքերն հիվանդանում են և ցավում, մինչև իսկ կուրանալու վտանգ ստեղծելով – Մեծ դժվարությամբ բժշկվում է
- Հովնան վարդապետի հետ ուղևորվում է դեպի Հալեպ
-
- Մխիթարը հասնում է Հալեպ, ուր ծանոթանում է Հիսուսյան Հայր Անտոն կրոնավորի հետ – Նա Մխիթարին խորհուրդ է տալիս չգնալ Արևմուտք – Նրանից վկայագրեր է վերցնում և գնում Աղեքսանդրիադ
- Իտալիա գնալու համար նույն նավ է մտնում նաև Սսո Կաթողիկոսը – Նավը հանդիպում է Կիպրոս կղզի – Այնտեղ Մխիթարը ծանր հիվանդանում է
- Կղզում կրած սաստիկ վշտերը
-
- Մխիթարը թողնում է Կիպրոս կղզին և նավում դեպի Սելևկիա
- Հալեպ և Այնթապ գնալով, ուղևորվում է դեպի Սեբաստիա – Ճանապարհին կրած նեղությունները
- Բոլորովին առողջանալով՝ առանձնանում է Սուրբ Նշան վանքում
- Մխիթարի քահանայական ձեռնադրությունը
- Նրա հոգում ծնվում է Միաբանություն հիմնելու գաղափարը – Առաջին աշակերտները
- Գնում է Պոլիս, խնդրելու Կարնեցի Խաչատուր վարդապետի աջակցությունը
- Քարոզում է Ղալաթիայի Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցում
- Ստիպվում է թողնել Պոլիսը և վերադառնալ գավառները
-
- Դեպի Տրապիզոն նավարկելիս հանդիպում են ուժգին ալեկոծության և ստիպվում են ցամաք դուրս գալ Սամսոնում
- Մարսվան և Ամասիա քաղաքներում
- Հասնելով Կարին, գնում է Կարմիր վանք
- Երկու անգամ ծանր հիվանդանում է
- Վանքի Առաջնորդ Մարգար եպիսկոպոսից ընդունում է վարդապետական գավազանը
- Կարինում կաթողիկե հավատքը քարոզելու պատճառով քաղաքի Առաջնորդը թշնամանում է նրա դեմ
- Վերջնականապես թողնում է գավառները և երկրորդ անգամ վերադառնում Պոլիս
-
03
-
- Մխիթար վարդապետը հասնում է Պոլիս – Նրա առաքելական գործունեությունը
- Հետզհետե աճում է աշակերտների թիվը, որոնցից ոմանց քահանա ձեռնադրել տալով՝ առաքելության է ուղարկում գավառները
- Հրատարակում է մի քանի հոգևոր գիրք – Բերայում տուն է վարձում իր և աշակերտների բնակության համար
- Եփրեմ Պատրիարքի հարուցած հալածանքը – Մխիթարն ապաստանում է Վեղարավորների վանքում
- Որոշում է թողնել Պոլիսը և գնալ Միաբանություն հիմնել քրիստոնյա մի որևէ երկրում
-
- Մխիթարն աշակերտներին առաջարկում է Արևմուտք անցնելու իր մտադրությունը
- 1701 թվականի Սեպտեմբերի 8ին, Սուրբ Աստվածածնի Ծննդյան տոնի օրը, հիմնում է Միաբանությունը և այն նվիրում է Սուրբ Կույսին
- Հաստատված լինելով Մոռեա գնալու մտադրությունը, երկրի մասին տեղեկություն ստանալու նպատակով Մխիթարն այնտեղ է ուղարկում Հայր Գեորգին
- Խաղաղություն հաստատելու փորձեր են կատարվում
- Եփրեմ Պատրիարքին հաջորդում է Ավետիքը – Նրա նենգ հնարքները Մխիթարին ձեռք ձգելու համար
- Մխիթարը նախ թաքնվում է մի բարեկամի տանը, ապա փախչում է Զմյուռնիա
- Վենետիկյան մի նավով մեկնում է դեպի Մոռեա
-
- Մխիթարը, Նեապոլիս հասնելով, Միաբանության բնակության համար ընտրում է Մեթոն բերդաքաղաքը
- Միաբանական կյանքի նկարագրությունը
- Աշակերտներից երկուսին ուղարկում է Հռոմ, Միաբանության համար ստանալու Սուրբ Աթոռի հավանությունը
- Հռոմ են գնում, ճանապարհին կանգ առնելով Վենետիկում – Հռոմում, Վենետիկի դեսպանի առաջնորդությամբ, ներկայանում են Կղեմես ԺԱ Քահանայապետին
- Սկսվում է Միաբանության գործի քննությունը, բայց այլևայլ դժվարությունների պատճառով երկարելով՝ Հայր Եղիա վարդապետը վերադառնում է Մեթոն
-
- Միաբանության մեջ առաջին անգամ մուտք են գործում հիվանդություններն ու մահը
- Մխիթարը ծանր հիվանդանում է և առողջանում հուրախություն բոլորի – Հայր Մանուել վարդապետն առաքելության է ուղարկվում Եվդոկիա
- Մխիթարը, պարտքերի տակ ճնշված, ձեռնարկում է վանատան շինությանը և հաջողությամբ ավարտում է այն
- Միաբանության չափազանց չքավորությունը և տնտեսական անհաջողությունները
- Վենետիկցի իշխանների բարերարությունները – Սկսում և ավարտում է եկեղեցու կառուցումը
-
- Հակառակություններ և զրպարտություններ ընդդեմ Մխիթարի և Միաբանության
- Միաբանության համար ընտրում է Սուրբ Բենեդիկտոսի կանոնը
- Մի քանի խնդիրներ են ծագում, որոնց մեջ Մխիթարը հաղթող է հանդիսանում
- Պոլսում դարձյալ հակառակություններ են սկսվում Միաբանության դեմ և Հայր Եղիա վարդապետը ետ է կանչվում
- Մխիթարը սկսում է Սուրբ Թովմա Աքվինացու գրքի թարգմանությունը և շարունակում է դասախոսել
-
- Մխիթարը տեղեկանում է Օսմանցիների պատերազմական պատրաստություններին ընդդեմ Վենետիկի – Որոշում է Միաբանությունը տեղափոխել Վենետիկ
- Ճամփորդության նախապատրաստությունները
- Մեկնում են Վենետիկ
- Նկարագրություն Վենետիկ քաղաքի և պատմական ակնարկ տեղի Հայ գաղթականության
- Մխիթարը ժամանակավոր տուն է վարձում Սուրբ Մարտին եկեղեցուն կից
-
- Օսմանցիները սկսում են պատերազմը Վենետիկցիների դեմ – Հայր Մանուել և Հայր Թովմաս վարդապետները թողնում են Մեթոնը և գնում Վենետիկ
- Մեթոնի առումը
- Զինվորները հարձակվում են Մխիթարի վանատան վրա, ձերբակալում են այնտեղ եղած մարդկանց և նրանց վաճառում են հայերին – Արևելք են տարվում և փրկանքով ազատվում շնորհիվ Հայր Պողոս և Հայր Գեորգ վարդապետների – Ողջ և առողջ հասնում են Վենետիկ
- Միաբանության կյանքն այդ օրերին
-
- Մխիթարը ծերակույտից քաղաքում վանատեղի է խնդրում – Խնդրանքը օրենքներին հակառակ լինելով՝ չի ընդունվում
- Խնդրում է և իրեն շնորհվում է Սուրբ Ղազար կղզին
- 1717 թվականի Սեպտեմբերի 8ին մտնելով Սուրբ Ղազար, կատարում են ամենաանհրաժեշտ նորոգությունները և 1718 թվականի Ապրիլի վերջին բոլոր միաբանները փոխադրվում են այնտեղ
- Պոլսում այլևայլ կրոնական խնդիրներ են առաջանում և նորանոր ամբաստանություններ են լինում Միաբանության դեմ
-
- Մխիթարը ճանապարհ է ընկնում դեպի Հռոմ – Ճանապարհին այցելում է Լիվոռնոյի Հայերին
- Հռոմ հասնելով, ներկայանում է Ծիրանավորներին և Սրբազան Քահանայապետին
- Տպագրում է իր ջատագովությունը – Միաբանության խնդիրների քննության համար գումարվում է Ծիրանավորների ժողովը
- Աբբահայրը Սուրբ Հակոբ Մծբնացուն վերագրված «Զգօն» գիրքը նվիրում է Սրբազան Քահանայապետին – Սրբազանից նվերներ է ստանում և հաղթանակած վերադառնում է Վենետիկ
-
- Ազգիս ընդհանուր կրոնական խեղճ վիճակը
- Մխիթարի գլխավոր նպատակներից մեկը առաքելությունն էր
- Խնդրագրեր են հասնում ամեն կողմից
- Ինչպե՞ս էին պատրաստվում և առաքվում քարոզիչները
- Ինչպիսի ուսուցումներ էր տալիս Մխիթարն իր աշակերտներին նամակներով
- Մխիթարյանների գործունեությունը Պոլսում
- Մխիթարյան առաքելությունները Հայաստանի գավառներում
- Մխիթարյան առաքելությունը Բելգրադում
- Մխիթարյանները Տրանսիլվանիայում
-
- Սուրբ Ղազարի եկեղեցու նորոգությունը և հիմնական փոփոխությունները
- Խորանների շինությունը
- Սուրբ Հովսեփի խորանը Ավանդատան մեջ – Նորոգություններ եկեղեցու գավիթում
- Եկեղեցու վերանորոգումը հաջորդ Աբբաների օրոք
- Քահանաների բնակությանը սահմանված սենյակների շինությունը
- Նորընծայարանի և Վարժարանի շենքերի կառուցումը
- Սեղանատունը
- Սուրբ Բենեդիկտոսի մատուռը – Գրադարանը, Ձեռագրատունն ու Թանգարանը
- 1740 թվականին ավարտվում է վանքի ամբողջական շինությունը
- Սուրբ Ղազար կղզու ընդարձակումը
-
- Աշակերտների ընտրության պայմանները
- Ուսանող պատանիների զգեստավորումը – Նորընծաների և վարժարանականների առանձին բնակությունն իրենց առանձին դաստիարակներով, ուսուցիչներով և կանոններով
- Նկարագրություն Մխիթարի տված դաստիարակության
- Հոգևոր և ուսումնական կրթությունները
- Սքեմառության և ուխտադրության հանդեսները – Քահանայական Ձեռնադրությունը և վարդապետական գավազանի ստացումը
- Վանական մի քանի սովորություններ և հանգստի պահերը
-
- 04
-
05
-
06
-
-
-
- 1) Հայր Միքայել Չամչյան (1738-1823)
- 2) Հայր Գաբրիել Ավետիքյան (1751-1827)
- 3) Հայր Մկրտիչ Ավգերյան (1762-1854)
- 4) Հայր Մանուել Ջախջախյան (1770-1835)
- 5) Հայր Արսեն Բագրատունի (1790-1866)
- 6) Հայր Պողոս Հովնանյան (1802-1884)
- 7) Հայր Ղևոնդ Հովնանյան (1817-1897)
- 8) Հայր Հովսեփ Գաթըրճյան (1820-1882)
- 9) Հայր Ղևոնդ Ալիշան (1820-1901)
- 10) Հայր Մանուել Քաջունի (1823-1903)
- 11) Հայր Կղեմես Սիպիլյան (1824-1878)
- 12) Հայր Արսեն Այտընյան (1825-1902)
- 13) Հայր Գարեգին Զարբհանալյան (1827-1901)
- 14) Հայր Գրիգորիս Գալեմքյարյան (1862-1917)
- 15) Հայր Գաբրիել Մենևիշյան (1864-1936)
- 16) Հայր Հակոբոս Տաշյան (1866-1933)
- 17) Հայր Արսեն Ղազիկյան (1870-1932)
- 18) Հայր Վարդան Հացունի (1870-1944)
- 19) Հայր Ներսես Ակինյան (1883-1963)
- 20) Հայր Ղևոնդ Տայան (1884-1968)
- 21) Հայր Վահան Հովհաննեսյան (1884-1977)
- 22) Հայր Համազասպ Ոսկյան (1895-1968)
- 23) Հայր Վահան Ինգլիզյան (1897-1968)
- 24) Հայր Մեսրոպ Ճանաշյան (1908-1974)
-
-
-
Երկար տարիներ աքսորի կամ պանդխտության մեջ դեգերող մեկն այնքան չի ուրախանում, երբ վերադառնում է հայրենիք և տեսնում է իր սիրելիներին, որքան Մխիթարն ուրախացավ՝ տեսնելով իր աշակերտներին, որոնք բազում վտանգների ու մրրիկների միջից ճողոպրած և Նեապոլիս քաղաքում ապաստանած, անձուկ կարոտով սպասում էին իրեն: Արտասվախառն հրճվանքով ողջագուրեց նրանցից յուրաքանչյուրին, որոնք իրենց արիությունն ու անդրդվելիությունը ցույց էին տվել փորձությունների ու աղետների այդ օրերում:
Նեապոլիս քաղաքը, որն ուրիշ համանուն քաղաքներից տարբերելու համար կոչվում է նաև Ռոմանիայի Նեապոլիս, կամ էլ՝ Անապոլի, և կամ՝ Նավպլիա, կառուցված էր ժայռոտ մի թերակղզու վրա, Արգոսի դաշտավայրի դիմաց, ամուր պարիսպներով ու աշտարակներով շրջապատված, Պալամիդ կոչվող միջնաբերդի հարավ-արևելյան կողմում, որը 216 մետր բարձրություն ուներ և նրա գագաթը բարձրանալու համար՝ դղյակի մի կողմից կառուցվել էր 1000 աստիճան հաշվող մի սանդուղ: Հունաստանի ամենազորավոր, գեղեցիկ ու վաճառաշահ քաղաքներից մեկն էր: Նավահանգիստը գտնվում էր քաղաքից մի փոքր հեռու, համանուն կամ Արգոսի կոչվող ծովածոցի վրա: Մխիթարի և իր աշակերտների այնտեղ ապաստանելու ժամանակ մի քանի հայ վաճառական ընտանիքներ կային, որ բնակություն էին հաստատել այնտեղ, որոնց մեջ նշանավոր էր Երևանցի Հովնան անունով մի վաճառական, որն իր տանը հյուրընկալեց Մխիթարին ու իր աշակերտներին, այնքան ժամանակ, որքան որ նրանք Նեապոլսում մնացին:
Տեսնելով, որ ամեն ինչ հաջողություն է խոստանում, Մխիթարն հավաքեց աշակերտներին, որպեսզի միասին որոշեին, թե իրենց բնակության ու վանք կառուցելու համար ո՛ր տեղն էր ավելի հարմար, որպեսզի միաբանական կյանքով շուտով սկսեին իրենց հոգևոր և գրական վաստակները: Լուրջ և հասուն քննությունից հետո՝ որոշեցին մնալ Մոռեայում, նկատի առնելով Միաբանության դրամական նեղ վիճակը և միաժամանակ երկրի մերձավոր լինելը Արևելքին, որը լինելու և մնալու էր իրենց գործունեութան գլխավոր ասպարեզը: Իսկ որպես բնակության տեղ հարմար դատեցին Մեթոն բերդաքաղաքը, որը Մխիթարն արդեն տեսել էր Զանթայից Նեապոլիս եկած ժամանակ, ուր նույնիսկ մի շաբաթի չափ բնակվելով՝ իր մարդամոտ ու անմիջական բնավորությամբ ծանոթներ ու բարեկամներ էլ էր ձեռք բերել: Մեթոն բերդաքաղաքը կառուցված էր Մոռեայի արևմտյան մասում, մի սարավանդի վրա, Մեսսինիա գավառում, և շրջապատված էր աշտարակավոր պարիսպներով: Երեք կողմից պաշտպանված էր ծովով, իսկ ցամաքի կողմից ամրացված ու ապահովված էր կրկնակի խրամատներով: Բնակչության մեծամասնությունը հույներ էին, որոնց մի մասը, գաղթելով Քիոս կղզուց, դավանությամբ պատկանում էին Հռոմեական Եկեղեցուն: Քանի որ ծանոթ էին նաև թուրքերենին, հարկ եղած դեպքում կարող էին օգտակար լինել Արևելքից գաղթած վանականներին: Կային նաև իտալացի ընտանիքներ, մինչ երկրի կառավարիչները Վենետիկցիներն էին: Մխիթար Աբբան իր նամակներից մեկում հետևյալ տեղեկություններն է տալիս Մեթոնի մասին. «Զի թէպէտ ոչ է այնքան շէն տեղ, որ առեւտուր և վաստակ աւելի լիցի, սակայն կարի աժանութիւն է, և սակաւ խարճով բարեպէս կարէ ապրիլ ամենայն ոք. զի աւելի աժանութիւն է քան զՍտամպօլ: [...] Իսկ ի կողմանէ քաղաքիս ծանիր, զի սրտաբաց տեղ է, և ունի զբազում բուրաստանս, և եթէ աստ լինիցի որ բնակիջիք՝ տարին ԺԵ կամ Ի ղուռուշ տալով, կարէք ահագին մեծ պահճայ մի վարձել ծառերով և այգով [...] նա և օդն՝ պատրաստ կեցողացն է բարի, եւս է ընդարձակ և ոչ նեղվածք»[1]:
Մեթոն գնալու և այնտեղ բնակվելու մտադրությունը միաձայն հավանությամբ հաստատելուց հետո, Մխիթարը մի աղերսագիր պատրաստել տվեց՝ երկրի Քննիչներ կոչվող իշխաններին ներկայացնելու համար, որպեսզի Մեթոնում բնակության տեղ և ագարակներ տային իրենց, դրանց եկամուտով ապրելու համար: Այդ նույն իշխաններին ներկայացրեց նաև այն վկայագիրը, որն իրեն տվել էր Կոստանդնուպոլսում Վենետիկի դեսպան Լորենցո Սորանցոն: Խնդրանքն ընդունելի եղավ և իշխանները համաձայնվեցին վանք և եկեղեցի շինելու համար ընդարձակ մի հողակտոր տրամադրել Արկադիայի Գալազոն գյուղում, ինչպես նաև Մավրամաթ կոչվող գյուղի մեծ մասը, որպեսզի դրանց եկամուտներով հոգային իրենց ամենօրյա ապրուստը: Մի պայման միայն դրեցին Մխիթարի առաջ. եթե երեք տարվա մեջ չսկսեին վանքի ու եկեղեցու շինությունը, զրկվելու էին թե՛ տեղից և թե՛ կալվածքներից: Գրելով և կնքելով, Քննիչները Մխիթարի ձեռքը տվեցին արքունի մի մուրհակ, ինչպես նաև Նավարին քաղաքում նստող գավառապետին ուղղված ուրիշ մի հանձնարարագիր, որպեսզի երեք տարվա համար նրանց տար Մեթոնում գտնվող արքունի տներից մեկը և վերոհիշյալ մյուս կալվածքները: Այդ երկու հրովարտակներն առած, իշխաններին հայտնեցին իրենցշնորհակալությունը և ուրախությամբ գնացին Մեթոն բերդաքաղաքը, ուր քաղաքապետը, ըստ գավառապետի հանձնարարության, իրենց մի ընդարձակ տուն տվեց, որը Մխիթարը վանքի հարմարեցնելով՝ աշակերտներին այնտեղ հավաքեց:
[1] Թուղթ առ Պ. Նորատունկ, ի Վենետիկ, 1712 Յուլիս 5: Իսկ Ավետիք Պատրիարքն իր նամակներից մեկում, որ գրել է 1706 թվականի Մայիսի 7ին, իր ուղևորությունը նկարագրելով՝ ասում է. «Ապրիլ 23ին, երեքշաբթի օր [...] հասանք Վենետկոյ հասարակապետութեան հպատակ քաղաք մը, ուր կար մէկ եկեղեցի մը, որուն զանգակները շարժման մէջ էին. փռանկ լեզուով Մետոն կը կոչուէր այդ քաղաքը: Ջրոյն (ծովի) եզերքը կայ դղեակ մը, տարափոխիկ հիւանդներու արգելարան մը, զոր կը պահէին պարեկապանք, եւ բազմաթիւ ձիթենիներ»: