Հավատք (աստվածաշնչյան ակնարկ) – Հանրագիտարան – Mashtoz.org
encyclopedia_letter Հ
Հավատք (աստվածաշնչյան ակնարկ)

Հավատքը, որոշակի առումով, աստվածաբանական ամենակարևոր առաքինությունն է, քանի որ ամբողջ քրիստոնեական կյանքի հիմքն է։ Նրանով է սահմանվում այն սկզբնական դիրքորոշումը, որ մարդը պետք է ստանձնի Աստծո դիմաց։ Ճիշտ է, որ Աստծո հետ հանդիպումը լիովին իրականանում է միմիայն Սիրո մեջ, բայց Սերն իր հերթին, ինչպես նաև Հույսը, անհնարին են առանց սկզբնական շփման, որն էլ հենց տեղի է ունենում Հավատքի շնորհիվ։

 

ա) Համաբարբառ Ավետարաններում

«Հավատք» գոյականը և «հավատալ» բայը նախևառաջ մատնանշում են Հիսուսի նկատմամբ «վստահության» մի դիրքորոշում. այս կերպ ընկալված հավատքը պայման է հրաշքների կատարման համար (Մտթ 8, 26; 9, 29; 17, 19; Մրկ 5, 34-36; 10, 52; Ղկս 8, 25) և ստանում է մեղքերի թողությունը (Մտթ 9, 2; Ղկս 7, 50)։ Հավատքը սրտի ներիմացմամբ ընդունում է, որ մի սերտ հարաբերություն գոյություն ունի Քրիստոսի և Աստծո միջև (Մտթ 14, 31-33; 16, 16-17), և հետևաբար՝ վերաբերվում է նաև Աստծուն (Մրկ 11, 22-24)։ Հավատալն, ուստի, կարող է իրեն որպես առարկա ունենալ նաև Հիսուսի մեսիական նկարագիրը (Մրկ 15, 32), կամ էլ՝ Նրա պատգամը (Մրկ 1, 15)։ Այդ հավատքն, ի վերջո, ծնում է մի դարձ (Մրկ 1, 15) և պայման է փրկության համար (Մրկ 16, 16)։ Սույն տարաբնույթ տեսանկյունները կարելի է համառոտել մի կանոնավոր համադրության մեջ. հավատացյալը շրջվում է (դարձի է գալիս) դեպի Հիսուսը, Նրան ընդունում է որպես Մեսիա և Աստծո Որդի, անմնացորդ կերպով վստահում է Նրան, իր համաձայնությունն է տալիս Նրա խոսքին, պատրաստակամ՝ գործադրելու Նրա ուսուցումները. այդպիսով՝ կարողանում է փրկվել։

 

բ) Պողոս Առաքյալի նամակներում

Միևնույն գաղափարները, առավել հստակ ու բացահայտ կերպով, վերագտնում ենք Պողոս Առաքյալի նամակներում. հավատքը դա ամբողջ անձի դիրքորոշումն է Աստծո և Քրիստոսի դիմաց։ Պողոս Առաքյալի գաղափարներում կարող ենք տարբերակել երկու տեսանկյուն. մտայինը և զգացմունքայինը։ Առաջինի համաձայն՝ հավատքը Առաքյալների կողմից քարոզված Ավետարանի ընդունումն է, ուսմունքը, որ գալիս է Աստծուց և Աստծո կողմից հաստատվում է (1Թղ 1, 5; 1Կր 2, 5). ուստի, հավատք է առ Աստված (1Թղ 1, 8)։ Հավատքի կենտրոնը Քրիստոսն է, հատկապես Նրա մահն ու հարությունը (1Կր 15, 1-20), որոնք Քրիստոսի մեջ մեր ներկա կյանքի և ապագա հարության պատճառն ու գրավականն են։ Մտային հարթության վրա ընդունմանն ընկերանում է լիակատար վստահությունն Աստծո նկատմամբ, ով փրկեց մեզ Քրիստոսի միջոցով (Հռմ 4, 24-25). այդ անմնացորդ վստահությունը հիմնվում է մեզ փրկելու Նրա կամքի (Հռմ 8, 29-39) և Նրա հավիտենական հավատարմության վրա (1Կր 1, 9)։ Հարկավոր է ի նկատի ունենալ, որ այս ընդունումը վերաբերվում է մարդու անձին իր ամբողջության մեջ. ով հավատում է, պետք է նաև համապատասխանեցնի իր վարքը ստանձնված նոր կյանքի պահանջներին (Հռմ 6, 4; Եփս 4, 1)։ Բոլոր այս տարրերն առկա են հավատքի մեջ. Ավետարանի ընդունում, Աստծո և Քրիստոս Փրկչի նկատմամբ անսասան վստահություն, Քրիստոսի պատվիրանները գործնական հարթության վրա կատարելու կամք։
Պողոս Առաքյալը վերստին վերցնում և քրիստոնեական ընկալմամբ զարգացնում է հինկտակարանյան «he'emin» եզրը (Ես 7, 9; 28, 16)։ Աբրահամն է նման հավատքի տիպար օրինակը (Ծնդ 15, 6; Հռմ 4, 3)։ Ակնհայտ է, որ ով հավատում է այս ամբողջական իմաստով, արդարացած է։ Ասել, սակայն, որ հավատքն արդարացնում է (Հռմ 3, 28; Գղտ 2, 16), չի նշանակում, թե մարդը կարող է արդարացնել ինքն իրեն, սեփական ուժերով։ Նախաձեռնությունը միշտ Աստծունն է և հավատքն ա՛յլ բան չէ, քան՝ Աստծո պարգևի խոնարհ ընդունումը (Հռմ 4, 4-6), այնպես՝ որ ոչ ոք չի կարող պարծենալ ո՛չ իր հավատքով, ո՛չ ստացած պարգևով (Եփս 2, 8-10)։
Եբրայեցիներին ուղղված Նամակում ավելի ընդգծվում է հավատքի մտային տեսանկյունը, ասելով, որ հավատքը «հուսացված բաների հիմքն է և ապացույցն այն բաների, որոնք չեն երևում» (11, 1)։ Հավատքի մեջ, այսինքն, բացարձակ համոզվածություն ունենք անծանոթ իրողությունների վերաբերյալ, այն աստիճան, որ կարծես դրանք ներկա են մեզ, ապագա իրականությունների վերաբերյալ, որոնք Աստված խոստացել է (12, 1-2), ինչպես նաև՝ ներկա կյանքի վերաբերյալ (11, 3)։ Այս հավատքը ևս ձգտում է բացահայտվելու գործնական հարթության վրա (11, 7-38)։

 

գ) Հովհաննեսի Ավետարանում և Ընդհանրական նամակներում

Հակոբոս Առաքյալի Նամակը – թերևս Պողոս Առաքյալի գաղափարներին արդեն առաքելական ժամանակներում տրված սխալ մեկնաբանություններին հակազդելու ցանկությամբ – սաստիկ ձայներանգով հաստատում է, որ հավատքն առանց գործերի մեռած է (2, 17.26) և բավական չէ փրկության համար (2, 24). այն մինչև իսկ համեմատում է դևերի ունեցած հավատքի հետ (2, 19)։
Հովհաննես Առաքյալի գրություններում մեծապես ընդգծվում է հավատքի մտային տեսանկյունը. պետք է հավատանք, որ Հիսուսը Մեսիան է (1Հվհ 5, 1), Հոր կողմից առաքված (Հվհ 8, 28-32; 11, 42), Աստծո Որդին է (Հվհ 3, 16; 6, 40), որ լույս է (Հվհ 12, 36.46) և կյանք (Հվհ 11, 25), աշխարհի Փրկիչն է (Հվհ 4, 42)։ Այստեղ ևս, սակայն, հավատքը չի առանձնացվում, չի բաժանվում այն ամբողջական դիրքորոշումից, որ մարդը պետք է ստանձնի Քրիստոսի և Իր պատգամի դիմաց։ Հավատալ և ճանաչել Աստծո Որդուն գրեթե նույնանման հասկացողություններ են (Հվհ 6, 70; 10, 38; 16, 30). սույն ճանաչողությունը հավատացյալի կյանքից ներս ներմուծում է հավատարիմ հնազանդությունը (Հվհ 8, 31; 1Հվհ 2, 3-5) և սերը (1Հվհ 4, 7-8; 5, 3)։ Աստծուն հավատալ՝ նշանակում է նաև հավատալ Իր սիրույն (1Հվհ 4, 16), իսկ Աստծո սիրույն հասնելու միակ ճանապարհը մեր հերթին սիրելն է։
Հովհաննես Առաքյալի հաստատմամբ, իրավացիորեն ենք անխտիր կերպով խոսում Հիսուսի հանդեպ հավատքի և Աստծո հանդեպ հավատքի մասին. արդարև, դա մի և նույն բանն է (Հվհ 12, 44; 14, 1), որովհետև Հիսուսը և Հայրը մի են (Հվհ 10, 30; 17, 21-22), և որպես այդպիսին պետք է ընդունվեն։

 

Մինչ այժմ ասվածներից կարող ենք եզրակացնել, որ Հավատքը չի նույնանում Հույսի և Սիրո հետ։ Պողոս Առաքյալը դրանք թվարկում է մեկը մյուսի կողքին և յուրաքանչյուրին տալիս է իրեն բնորոշ պաշտոնը (Կղս 1, 4-5)։ Նրանց փոխադարձ միահյուսումից, սակայն, երևում է, որ սովորաբար հանդէս են գալիս միասին և միասին սահմանում են – թեև տարբեր տեսանկյունների ներքո – մարդկային անձի ամբողջական դիրքորոշումը Քրիստոսի և Աստծո հանդեպ։ Ինչպես նաև, քանի որ Հավատքը – հասկացված որպես աստվածային հայտնված տնօրինության ընդունում – Հույսի և Սիրո հիմքն է և նրանց մեջ բացահայտում է իր դինամիզմը (Գղտ 5, 5-6), հասկանալի է դառնում, թե ինչու սրբազան հեղինակները, երբ ցանկանում են մի բառով սահմանել քրիստոնեական կյանքը, գործածում են «հավատք» եզրը, իսկ քրիստոնյաներն անվանվում են «հավատացյալներ» (Գրծ 2, 44; 4, 32)։ Աստվածային պատգամը, սակայն, մի քանի վերանցական ճշմարտությունների սոսկ քարոզումը չէ, այլ՝ պարունակում է իր մեջ հրավեր՝ թափանցելու փրկության տնօրինության խորքերը։ Լիովին արդարացի է, ուստի, Հակոբոս Առաքյալի պնդումը, թե բավական չէ հավատալ՝ ճշմարտությանը սոսկ մտային գետնի վրա համաձայնություն տալու իմաստով, թեև այս արարքն իսկ հիմնական կարևորություն ունի. անհրաժեշտ է «հավատալն» այն իմաստի համաձայն, որով այդ եզրը հասկացվում է Նոր Կտակարանի գրություններում, նրանց ամբողջության մեջ։

Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։
Շնորհակալություն կանխավ։