5. Դառնալ աղոթք

Ա Ա Ա

Աղոթքն, ի վերջո, դառնում է «ինքնաբուխ», «հավերժական». այն հպվում և ազատում է մեր բնության ամենախորին սլացքն ու գոյակների ծածուկ ծիսակատարությունը: Նրանում ավարտվում է փառքի աքսորը: Արյան հոսքն ինքնին, սրտի ներզգացողությունները, մտքի մտածումները չեն դադարում «ծածուկ կերպով երգել ծածուկ Աստծո համար»:

Սուրբ Հոգին, երբ բնակություն է հաստատում մի մարդու մեջ, նրանից այլևս չի հեռանում [այն պահից սկսած, երբ այդ մարդը դառնում է աղոթք], որովհետև Հոգին Ինքը չի դադարում աղոթել նրանում: Այդ մարդը քնած լինի, թե արթուն, աղոթքն այլևս չի հեռանում իր հոգուց: Ե՛վ ուտելիս, և՛ խմելիս, և՛ քնելիս, կամ ուրիշ որևիցէ մի բան անելիս, և մինչև իսկ ամենախորը քնի մեջ, աղոթքի բույրն առանց ջանքի բարձրանում է նրա սրտում: Աղոթքն այլևս չի հեռանում նրանից: Նրա կյանքի բոլոր պահերին, նաև երբ թվում է՝ թե դադարել է, աղոթքը ծածուկ կերպով անդադար գործում է նրանում: Քրիստոսակիր Հայրերից մեկն ասում է, որ աղոթքը մաքուրների լռությունն է: Արդարև, նրանց մտքերն աստվածային շարժումներ են: Մաքրագործված սրտի ու մտքի շարժումները քաղցրությամբ լի ձայներ են, որոնցով այդպիսի մարդիկ ծածուկ կերպով անդադար երգում են ծածուկ Աստծո համար:

ԻՍԱՀԱԿ ՆԻՆՎԵԱՑԻ, Հոգեմարզական ճառեր, 85 (ed. Spanos, p. 347).

Հոգեմարզական պրակտիկայի ընդմիջով, այսինքն՝ «առաքինությունների», որոնք արդեն իսկ աստվածային-մարդկային իրողություններ են և մեզ զգեստավորում են Քրիստոսով, և ապա՝ էակների ու առարկաների խորհրդի զգացողության ընդմիջով, աղոթքը դառնում է մի վիճակ: Մարդն այլևս չի աղոթում, այն իմաստով, որ կամքից բխող, հաճախ դժվարին գործ չի կատարում, այլ՝ ինքն իսկ «աղոթք է», իմաստ ու ձայն է տալիս գոյակների համր աղոթքին, և աղոթքը, «առաքինությունները» կատարելագործելով, նրանից ճառագայթում է ընկալումի ու գորովալիության մեջ:

Մենք ձգտում ենք առաքինություններին, որպեսզի բացահայտենք ստեղծված էակների «էությունները» («lόgoi»), իսկ սրանք՝ հասնելու համար Տիրոջը, որ դրանց հեղինակն է:

Ինչ վերաբերվում է Նրան, Նա սովոր է հայտնվել, երբ աղոթքը դարձել է մի վիճակ:

ԵՎԱԳՐ ՊՈՆՏԱՑԻ, Աղոթքի մասին, 52 [51] (PG 79, 1177C; Philokalia I, p. 181).

Այդ ժամանակ մարդը՝ երկրի վրա այս պանդուխտ ճամփորդը, այս արտաքսվածը, հասկանում է, որ ա՛յլ վայր գոյություն չունի, քան միայն՝ Աստված: Իր բնակությունն ու օթևանը հաստատում է Հոր և Որդու միության մեջ. միություն, որն ինքնին Սուրբ Հոգու տարածքն է: Այստեղից իսկ սկսած, մարդը գրավվում է միության այդ շնչառությամբ, տարվում է երրորդութենական այդ լիությամբ: Այդուհետև դառնում է կյանքի մի մեծ ծիսակատար:

Սա է պահը, երբ մեր մեջ իրականանում է այն աղոթքը, որը մեր Տերն ուղղեց Հորը Իր աշակերտների համար. «Որպեսզի սերը, որով Դու ինձ սիրեցիր, լինի նրանց մեջ, իսկ նրանք՝ մեր մեջ» (Հվհ 17, 26): [...] Բացարձակ սերը, որով «Աստված առաջինը սիրեց մեզ» (1Հվհ 4, 19), մեր սրտից ներս է մտնում Տիրոջ այս աղոթքի գործադրման միջոցով: [...] Եվ ահա՛ թե որոնք են լինելու դրա նշանները. Աստված լինելու է մեր սերն ու մեր փափաքը, ուսման մեր տենչն ու մեր միտքը: Նա լինելու է մեր կյանքը: Որդու հետ Հոր միությունը և Հոր հետ Որդու միությունը իր տիրապետության ներքո է առնում մեր զգայականությունն ու մեր իմացականությունը: Եվ այն միևնույն կերպ, որով Աստված մեզ սիրում է անմնացորդ կերպով, նույն կերպ մենք միանալու ենք Նրան գորովով, որն երբեք չի սպառվելու. այնքա՜ն որ շնչելու, մտածելու և խոսելու ենք Նրա մեջ:

Այդպիսով հասնելու ենք այն նպատակին, որի մասին ասացինք և որը Տերն Իր աղոթքում փափաքում է մեր համար. «Թող որ բոլորը մեկ լինեն, ինչպես մենք մեկ ենք, ես քեզնում և դու ինձնում, որպեսզի կատարյալ լինեն միության մեջ» (Հվհ 17, 22-23): «Հայր, նրանք, որոնց դու տվեցիր ինձ, ուզում եմ, որ ուր ես եմ, նրանք էլ լինեն իմ հետ» (Հվհ 17, 24):

Այդպիսին պետք է լինի մեր նպատակը. այս կյանքում իսկ ձեռքբերել այդ շնչելը միության մեջ, որպես երկնային կյանքի ու փառքի նախաճաշակ: Այդպիսին է կատարելության վախճանը. [...] որ ամբողջ մեր կյանքը, մեր սրտի բոլոր շարժումները դառնան մեկ միակ, անդադար աղոթք:

ՀՈՎՀԱՆՆԵՍ ԿԱՍՍԻԱՆՈՍ, Բանախոսություններ, X, 7, 1-3 (PL 49, 827C-828B; SC 54, pp. 81-82).

Ոմանք, անապատում, դառնում են աղոթքի սյուներ, անշարժ կամ թափառական: Մերժում են որևէ ընտելացում, նույնիսկ եթե խոսքը վանական հասարակությունների մասին է, ընտրելով ազատությունն ու վայրի կենդանիների կենցաղը: «Լեռների այրեր», բարձրադիր վայրերում և ազատության մեջ:

Նրա համար, ով փնտրում է Աստծո փառքը, անապատը շա՜տ ավելի լավ է, քան բնակեցված վայրերը. և նրա համար, ով ճանաչում է իրեն տրված շնորհը, լեռները շա՜տ ավելի նախընտրելի են, քան քաղաքները:

Ուշադրություն դարձրու փոքրիկ բաներին: Անապատի կենդանիները ենթարկված չեն մտրակին և լեռների քարայծները խուզողներից չեն բռնվում: Տե՛ս վայրի ավանակն անապատում. ոչ ոք չի հեծնում նրա մեջքին: Տե՛ս այծյամը անապատում. չի կորցնում իր ազատությունը: Տե՛ս եղջերուներն ապառաժներում. լուծ չեն կրում: Ուշադրություն դարձրու վայրի կենդանիներին. նրանց սնունդը չափված չէ: [...]

Եթե արծիվն իր բույնը տան կտուրին է շինում, ծուխը կուրացնում է իր աչքերը: Ցիռն ու այծյամը, եթե հովիտ են իջնում, սարսափով են պատվում: Ահարկու գազաններն անգամ, եթե մոտենում են [քաղաքի] պարիսպներին, այդտեղ են թողնում իրենց մորթին: Եղջերուն, որ իջնում է հովիտ, կորցնում է իր թագը: Լեռնայծը, շների հարձակմանը ենթարկված, հազիվ է փախչում բզկտված բրդով: [...] Վայրի կենդանիների սքանչելի գեղեցկությունը հովիտներում չքանում է: Ամենահուժկու առյուծներն հաղթվում են, զսպվում, վանդակը նետվում:

Նայի՛ր, ուրեմն, կենդանիներին, ո՜վ այրդ լեռների, և փախի՛ր բնակավայրերից, և մի՛ նահանջիր:

ԵՓՐԵՄ ԱՍՈՐԻ, Քարոզներ վանականների մասին, 3-4 (Lamy IV, coll. 149-151).

Բայց իրական անապատը ներքին է, ներանձնական, ինչպես նկատել է տալիս Ամմա Սինքղետիկան, ամբողջովին կանացի ողջամտությամբ:

Ամմա Սինքղետիկան ասաց. «Շատերն ապրում են լեռների վրա, բայց այնպես են վարվում, կարծես քաղաքի խառնաշփոթ ժխորի մեջ լինեին, և կորչում են: Հնարավոր է ներքուստ միայնակյաց լինել՝ ապրելով ամբոխի մեջ, և ընդհակառակն՝ սեփական անձի ներսում ամբոխի կողմից ասպատակված լինել՝ ապրելով մենակ»:

ԱՄՄԱ ՍԻՆՔՂԵՏԻԿԱ, Ապոֆտեգմաներ, 1 (SO 1, p. 299)^[1].

«Աղոթքի վիճակի» փնտրտուքն ու ձգտումը վերապահված չեն միայն ճգնավորներին: Քրիստոնյայի ամբողջ գոյությունը, մինչև իսկ իր ամենաառօրյա զբաղմունքների մեջ, կարող է աղոթք դառնալ, եթե հույսն ու վստահությունը նրան զորավիգ են կյանքի իրադարձությունների, վերիվայրումների մեջ, և եթե ամբողջ գոյությունը նրա կողմից մեկնաբանվում է Խաչի և Հարության լույսի ներքո: Այդպիսի դեպքում, մարդն ընդունակ է դառնում մտցնելու ծեսը մշակույթի և հասարակության մեջ, «գոհություն մատուցելու ամեն ինչում», ինչպես ուսուցանում է Պողոս Առաքյալը (1Թղ 5, 18):

Անդադար աղոթում է նա, ով աղոթքը միացնում է անհրաժեշտ զբաղմունքներին, իսկ զբաղմունքները՝ աղոթքին: Միայն այսպես կարող ենք գործադրելի գտնել միշտ աղոթելու պատվիրանը: Այն կայանում է քրիստոնեական ամբողջ գոյությունը իբրև մեկ միակ մեծ աղոթք նկատելու մեջ, որի միայն մի մասն է այն, ինչը սովոր ենք աղոթք անվանել:

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Աղոթքի մասին, XII, 2 (PG 11, 452C-D).

Աղոթքը տևական է, երբ միտքը Աստծուն միանում է մեծ հուզմունքով ու մեծ ցանկությամբ, և Նրանից ընդմիշտ կախումնավոր է մնում հույսով ու վստահությամբ, կյանքի բոլոր գործերի և բոլոր իրադարձությունների մեջ:

ՄԱՔՍԻՄՈՍ ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՂ, Գիրք հոգեմարզության մասին, 25 (PG 90, 932A).

Ինչպե՞ս է մեզնից յուրաքանչյուրի մեջ իրագործվում Աստծո փառքի լիությունը: Եթե այն՝ ինչ անում եմ, եթե այն՝ ինչ ասում եմ, Աստծո փառքի համար է, իմ խոսքերն ու իմ գործերը լի են Աստծո փառքով: Եթե իմ նախաձեռնություններն ու իմ ծրագրերը Աստծո փառքի համար են, եթե իմ կերակուրն ու իմ խմելիքը, եթե իմ ամբողջ վարքն ու բարքը Աստծո փառքի համար է, ահա՛ որ ինձ էլ է վերաբերվում այս խոսքը. «Երկիրը լի է Իր փառքով»:

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Քարոզներ Եսայի Մարգարեի մասին, IV, 2 (PG 13, 232B).

^[1] Տե՛ս նաև՝ Սբ. Աթանաս Աղեքսանդրացի, Վարք Սրբուհի Սինքղետիկայի, 97 (PG 28, 1548A).

Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։

Շնորհակալություն կանխավ։