Այս տիտղոսը գործածվում է Կույս Մարիամի վերաբերյալ՝ շեշտելու համար նրա անփոխարինելի դերը Փրկագործության մեջ: «Համա-Փրկագնող» տիտղոսը, ըստ կաթոլիկ աստվածաբանության, նշանակում է, որ Մարիամը Քրիստոսի կողմից ի կատար ածված փրկագնող առաքելության մեջ ունեցել է թեև ստորադաս, բայց էական մասնակցություն, մասնավորապես նրանով, որ նախ համաձայնվեց հղանալ և ծնել աշխարհի Փրկչին կամ Փրկագնողին, ապա նաև մասնակից եղավ Նրա կյանքին, չարչարանքներին ու մահվանը, որոնք փրկարար եղան աշխարհի համար. և այսօր էլ շարունակում է մասնակցել Փրկագործությանը՝ Երկնքից բարեխոսելով բոլոր քրիստոնյաների և ողջ մարդկության համար:

Արդեն մոտ 200թ.ին Եկեղեցու Հայրերից Իրենեուսը Մարիամի մասին գործածում էր «մեր փրկության պատճառ» արտահայտությունը՝ ի նկատի ունենալով Գաբրիելին ուղղված նրա խոսքը. «Թող լինի ինձ քո խոսքի համաձայն» (Ղկս 1, 38): Բայց այս տիտղոսը հատկապես տարածում գտավ ուշ միջնադարում՝ ֆրանցիսկյան կրոնավորների ջանքերով: Այս տիտղոսը աստվածաբանական մեծ վիճաբանության թեմա էր, որն իր գագաթնակետին հասավ 15-րդ դարում: 16-րդ դարասկզբին այս տիտղոսին դոգմատիկ տեսք տալու հույսերը սկսեցին մարել:

Ուշ շրջանում՝ 19-20-րդ դարերում այս թեման խորությամբ ուսումնասիրել են Հ. Ֆրեդերիկ Ուիլիամ Ֆաբերը (1814-1863) և մարեմաբան Հ. Գաբրիել Ռոսքինին (1900-1977): 1894-ին «Համա-Փրկագնող» տիտղոսը գործածեց Ն.Ս. Լևոն Տասներեքերորդ Պապը. « [...] որովհետև Վարդարանում տեսնում ենք Մարիամի ողջ դերակատարությունը՝ որպես Համա-Փրկագնող [...] »: 1946-ի իր «Համապարփակ մարեմաբանություն» («Compendium Mariologiae») գրքում Ռոսքինին գրում է, որ Մարիամը ո՛չ միայն ծնեց Հիսուսին ֆիզիկապես, այլ նաև՝ հոգևոր միության մեջ մտավ Նրա հետ, քանի որ աստվածային փրկության ծրագիրը ո՛չ միայն նյութական է, այլև ենթադրում է Քրիստոսի հետ մշտական հոգևոր միություն: Մարեմաբանների մեծամասնությունը համաձայն է այս դիրքորոշման հետ^[1]:

Համա-Փրկագնող տիտղոսը հատկապես սիրում են պահպանողական կաթոլիկները: Նրանք այս տիտղոսի որոշակի պաշտպանություն են տեսնում Բենեդիկտոս Տասնհինգերորդ Պապի 1918թ.ի «Inter sodalicia» Առաքելական Նամակում, որտեղ Պապը գրում է. «Երանելի Կույս Մարիամը, ինչպես երևում է, չի մասնակցում Հիսուսի հասարակական կյանքին, և ապա հանկարծ հայտնվում է Նրա Խաչի կայաններում: Մարիամը տառապում է իր տառապող ու մեռնող Որդու հետ միասին, գրեթե, կարծես, ինքը մեռնելիս լիներ: Մարդկության փրկության համար նա հրաժարվեց իր Որդու հանդեպ մայրական իրավունքներից, և, որոշակի առումով, ընծայաբերեց Քրիստոսի զոհաբերությունը Հայր Աստծուն, այնքանով, որքանով Նրան թույլատրվել էր ընծայաբերել: Հետևաբար, կարելի է ասել, որ Մարիամը Քրիստոսի հետ միասին փրկագնեց մարդկային ցեղը»:

Աստվածաբանները զանազանում են Աստծո հետ Մարիամի «հեռավոր համագործակցություն»ը, որով նա իր համաձայնությունը տվեց Աստծո Որդու մարդեղությանը և ծնեց Հիսուսին, Մարիամի «անմիջական համագործակցություն»ից, որով Մարիամը կամավոր միացավ Հիսուսի չարչարանքներին և իր Որդուն վերընծայեց Հորը^[2]: Փիլիսոփաները շեշտում են նաև մեկ ա՛յլ զանազանություն՝ Քրիստոսի վաստակի (de condigno), որ հիմնված է արդարության վրա, և Մարիամի վաստակի (proprie de congruo) միջև, որ հիմնված է սիրո մտերմության վրա: Ն.Ս. Պիուս Տասներորդ Պապը Անարատ Հղության մասին իր «Ad diem illum» - «Ժամանակի ընթացքը» Առաքելական Նամակում գրում է. « [...] քանի որ Մարիամն այդ ամենը կրում է սրբությամբ և Հիսուս Քրիստոսի հետ միասին, և համագործակցել է Հիսուսի հետ՝ փրկագործության մեջ, նա մեր համար վաստակել է de congruo (սիրո մտերմությամբ), ինչպես ասում են աստվածաբանները, այն՝ ինչը որ Հիսուս Քրիստոսը վաստակել է մեր համար de condigno (ըստ արդարության)»:

1920-40-ականների առաջարկները՝ մարեմական հինգերորդ դոգմայի հռչակման ուղղությամբ, որտեղ կարող էր ներառվել նաև «Համա-Փրկագնող» տիտղոսը, ինչպես ասացինք, անպտուղ եղան: Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովի «Լույս հեթանոսաց» սահմանադրության մեջ այդ տիտղոսը չգործածվեց:

Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդ Պապը, ով Մարիամի հանդեպ ջերմեռանդության ամենամեծ ջատագով քահանայապետներից է, իր 1994թ.ի «Tertio Milennio Adveniente» - «Մինչ մոտենում է երրորդ հազարամյակը» Առաքելական Նամակում գրում է. «Քրիստոսը՝ աշխարհի Փրկիչը, միակ Միջնորդն է Աստծո և մարդկանց միջև, և Երկնքի տակ չկա որևէ ա՛յլ անուն, որով մենք կարողանանք փրկվել (Գրծ 4, 12)»:

Երբ 2000թ.ի մի հարցազրույցի ժամանակ Կարդինալ Յոզեֆ Ռաթցինգերին (հետագայում՝ Բենեդիկտոս Տասնվեցերորդ Պապ) հարցրեցին, թե արդյո՞ք Կաթոլիկ Եկեղեցին Մարիամին կհռչակի Համա-Փրկագնող, նա պատասխանեց. «Համա-Փրկագնող բանաձևումը չափազանց շատ է հեռանում Աստվածաշնչի և Եկեղեցու Հայրերի բառապաշարից և, հետևաբար, պատճառ է դառնում թյուրըմբռնումների։ [...] Ամեն ինչ գալիս է Քրիստոսից, ինչպես մեզ ասում են հատկապես Եփեսացիներին և Կողոսացիներին ուղղված նամակները. Մարիամը ևս ամբողջությամբ այն է, ինչ է՝ Քրիստոսի շնորհիվ: Համա-Փրկագնող եզրը կաղավաղի այս ծագումը: Այդպիսով, ճիշտ մտադրությունը կարտահայտվի սխալ կերպով»:

Ֆրանցիսկոս Սրբազան Քահանայապետը մի քանի առիթներով բացասաբար է խոսել Համա-Փրկագնող տիտղոսի մասին: 2020թ. Ապրիլի 3-ին Սրբուհի Մարթայում մատուցված Սուրբ Պատարագի ժամանակ նա ասել է. «Մարիամը չի խնդրել, որ իրեն դիմեն որպես երկրորդ փրկիչ կամ համա-փրկագնող. ո՛չ, Փրկագնողը մեկն է, և այս տիտղոսը չի կրկնապատկվում»:

Վերջին շրջանի Սրբազան Քահանայապետներն, այսինքն, և Եկեղեցու պաշտոնական վարդապետությունը մտահոգությունն ունի, որ այս տիտղոսը կարող է սխալ հասկացվել և թյուրըմբռնումների տեղիք տալ։ Ճիշտ հասկացողության դեպքում, սակայն, այն կարող է գործածվել անձնական հարթության վրա, անձնական աղոթքների ու ջերմեռանդության սահմաններում, ինչպես դա կատարվել է դարեր շարունակ։