« ՔԱՌԱՍՆՈՐԴԱՑԸ՝ ՎԵՐԱԾՆՎԵԼՈՒ ԺԱՄԱՆԱԿ »

Ծնթ. – Այս խորհրդածությունը Հայր Լուիջի Մարիա Էպիքոկոն կատարել է ուղիղ եթերում։ Այստեղ ներկայացնում ենք տեսագրությունից քաղված շարադրանքը։ Տեսագրությունը հնարավոր է դիտել և ունկնդրել էջի ներքևում դրված հղումով։

Ինչպես արդեն ասվել էր և գուցե հասկացաք նաև մեր այս հանդիպման վերնագրից, ինձ հատկացված այս սակավաթիվ րոպեների ընթացքում ես կփորձեմ ձեր հետ Քառասնորդացի մի փոքրիկ ճամփորդություն կատարել՝ ջանալով արագ, բայց հուսով եմ նշանակալի կերպով հպվել Քառասնորդացի Մեծ քայլքին, որով պատրաստվում ենք Հարության Զատիկին, գտնելով այն կարմիր թելը, որով միմյանց են միանում Քառասնորդացի բոլոր Կիրակիները։

Կուզենայի սկսել՝ ասելով մի բան, որն ինձ հաճախ է պատահում ասել, երբ ինձ հրավիրում են նման հանդիպումների՝ ի պատրաստություն Ծիսական Տարվա մեծ տոների. իրականում, Եկեղեցին մեզ առաջարկում է անել միշտ նույն բաները, գրեթե միշտ ընթերցում ենք նույն Ավետարանները, կատարում ենք ծիսական նույն արարողությունները, նույն ժեստերը, Քառասնորդացը, որ ապրում ենք այս տարի, ծիսական առումով այն ապրել ենք նաև անցյալ տարի, նաև դրան նախորդող տարին, եթե Աստված կամենա՝ այն կապրենք նաև հաջորդ տարի, կա մի բան որ անդադար նույնն է մնում նաև Եկեղեցու կյանքում։ Եվ կան բազմաթիվ քրիստոնյաներ, որ մտածում են, որ ինչ որ մի կետի հասնելով ձանձրանալու ենք, մեկն ասում էր. առաջին, երկրորդ, երրորդ, հինգերորդ, տասներորդ անգամից հետո, որ ապրել ենք այս արարողությունները, մեր հավատքն արտահայտելու այս կերպերը, ինքներս մեզ հարցնում ենք, թե որտե՞ղ է նորությունը։

Ճշմարտությունը սա է. որ նորությունը մենք են։ Այն իմաստով, որ մենք այլևս անցյալ տարվա մարդիկը չենք, նախանցյալ տարվա մարդիկը չենք և չենք լինելու հաջորդ տարվա մարդիկը։ Մենք ենք, որ փոխվում ենք։ Եթե Ծեսն իր արարողություններով միշտ նույնն է, մենք ենք, մինչդեռ, որ անդադար փոխվում ենք, փոխվում են մեր հեռանկարները, փոխվում են փորձառությունները, որ կատարում ենք, փոխվում են հանգամանքները, որոնց մեջ գտնվում ենք, ... մի խոսքով, ասում էի, մենք ենք նորությունը, և այս տեսանկյունից դիտված՝ այս տարվա Քառասնորդացը եզակի ու անկրկնելի է, որովհետև իր պատգամը մեզ ուղղում է մեր այս ներկայի ներսում։ ...

Մենք ենք նորությունը և պետք է հարցնենք ինքներս մեզ, թե ի՛նչ իմաստով կարիքն ունենք ծիսակատարելու այս տարվա Քառասնորդացը, այսինքն՝ թե ո՛րն է դարձի այն յուրահատուկ ճանապարհահատվածը, որին մենք կանչված ենք այս տարվա ընթացքում։ Ավելորդ է ասելը, որ արտաքին պարագաները մեծապես ազդում են բոլորիս վրա, օրինակ համավարակի տարածումն իր ազդեցությունն է թողնում մեր կենսակերպի ընտրությունների վրա, և որոշակի առումով սահմանափակում ու ձևափոխում է մեզնից յուրաքանչյուրի կյանքը, մեր հասարակությունների կյանքը, Եկեղեցի լինելու մեր կերպը։ Եվ պետք է համակերպվենք այս փաստին, որ ապրում են ընդդիմադիր իրավիճակներում, բայց չպետք է մտածենք, թե ընդդիմադիր իրավիճակները կարող են ճգնաժամի մատնել մեր հավատքի կորիզը, մեր քրիստոնեական փորձառությունը։

Մանավանդ թե, պետք է իմանաք, որ երբ ինչ որ մեկի հանդեպ տածում ենք սիրո զգացմունքներ, դժվարին իրավիճակները սովորաբար ուժեղացնում են հարաբերությունները. մանավանդ թե, հենց դժվար իրավիճակներն են, որ ի վերջո երևան են հանում հարաբերությունների ճշմարտությունը։ Եթե, օրինակի համար, ինչպես պատահել է ցավոք նաև այս ամիսների ընթացքում, բազմաթիվ դեպքերում, եթե մեր հարաբերությունները ճգնաժամի են մատնվել, նշանակում է արդեն իսկ կար ինչ որ մի բան, որ սխալ էր այս հարաբերության ներսում, և որ լոքդաունի բերած խնդիրներն ու ընդդիմադիր իրավիճակները մեջտեղ են հանել այդ դրամմատիկ կողմերը, որոնք թերևս ծածուկ էինք պահում։ Բազմաթիվ ա՛յլ դեպքերում, մինչդեռ, հարաբերություններն ամրապնդվել են, դարձել են առավել անկեղծ ու վավերական, առավել ճշմարիտ, որովհետև հենց այն ժամանակ, երբ պահերը դառնում են դժվարին, ինքներս մեզ հարցնում ենք, թե ի՞նչը կարող է մեզ ավելի օգտակար լինել, ի՞նչն է մեր կյանքում ավելի անկեղծ, ավելի ճշմարիտ։

Արդ, Իսրայելի ժողովուրդը, որից ժառանգել ենք Քառասնորդացի գաղափարը, այն քառասուն տարիների պատճառով, որ անցկացնում է անապատում, և ապա այն քառասուն օրերի, որոնք Հիսուսն անցկացնում է անապատում Իր հանրային կյանքը սկսելուց առաջ, ... այս բաները մեծապես կարևոր նշանակություն ունեն։ Այսինքն, Տերը կարող է պարգևել մեզ ինչ որ մի բան, կարող է պարգևել մեզ փրկությունը, ինչպես Իսրայելի ժողովրդի դեպքում, կարող է դուրս բերել մեզ Եգիպտոսից, – և այստեղ, երբ մտածում ենք Եգիպտոսի մասին, մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է իր մտքում ունենա այն, ինչը որ ստրկացնում է իր կյանքը, որ արգելափակում է իրեն, որ թույլ չի տալիս, որ երջանիկ լինի մինչև վերջ, ամբողջովին, – գիտեք, կան պահեր, երբ մենք մտածում ենք, որ այդ հիվանդությունն է, այդ մասնավոր իրավիճակը, աշխատանքի բացակայությունը, ամուսնու կամ կնոջ կամ զավակների հետ տարաձայնությունները, այն ամեն ինչը, որ վերաբերվում է մեր առօրյա կյանքին, դառնում են մի քիչ մեր Եգիպտոսը, այսինքն՝ մեր կյանքի երկիրը, որ փրկության, ազատագրման կարիքն ունի, վերագտնելու կարիքն ունի իր ազատությունը։

Տերն անշուշտ կարող է մեզ դուրս հանել այդ Եգիպտոսից, այնպես՝ ինչպես վարվեց Իսրայելի ժողովրդի հետ, բայց այն՝ ինչը որ առավել տպավորիչ է, այն է, որ Իսրայելի ժողովուրդն իսկույն չի հասնում Ավետյաց Երկիր, կարիքն ունի թափառելու, գրեթե քառասուն տարի, կարիքն ունի սովորելու այս ազատությունը։ Կարող են քեզ նվիրել մի հեծանիվ, բայց ինքնաբերաբար ապահովված չէ, որ դու կարող ես այն քշել, պետք է սովորես գործածել այն, ինչ քեզ նվիրել են։ Ահա՛, նոր կյանքը, որ մեզ պարգևում է Քրիստոսը, ազատությունը, որ մեզ պարգևում է Քրիստոսը, այս փրկությունը, որ Տերը պարգևել է մեզնից յուրաքանչյուրին, այդ ամենն արդեն իսկ ստացել ենք մեր Մկրտության օրը, արդեն իսկ մեր սրտի ներսում է, ուժային իմաստով, կարողության իմաստով արդեն իսկ մեր գոյության ներսում է, բայց կարիքն ունենք մեր կյանքի ժամանակի, սովորելու համար՝ գործածել մեր Մկրտությունը, սովորելու համար գործածել այս փրկությունը, սովորելու համար գործածել այս ազատությունը։ Մենք, որ ազատվել ենք հանցանքից, տակավին գտնվում ենք իրավիճակում, որ պարտավոր ենք պայքարել մեղքի դեմ, մենք, որ այլևս չենք գտնվում մարմնի տիրապետության տակ, շարունակում ենք մինչդեռ պայքարել մարմնի սխալ ցանկությունների դեմ։ Մենք, որ ազատվել ենք Եգիպտոսից, վարվում ենք այնպես, կարծես թե տակավին ստրուկ լինեինք։ Եվ սա մի բան է, որ շատ հաճախ է պատահում Իսրայելի ժողովրդին, մինչ անապատում ողբում է Եգիպտոսի սոխերի ու Նեղոսի կեղտոտ ջրերի համար, – բայց դե, երբ ջուր բնավ չկա, մարդուն ցանկալի է թվում նաև Նեղոսի կեղտոտ ջուրը, – այս ամենը պատահում է մեզնից յուրաքանչյուրի կյանքում, որովհետև խորքում մենք արդեն իսկ սուրբ ենք, սուրբ ենք մեր Մկրտության զորությամբ, բայց մեր ողջ կյանքի կարիքն ունենք՝ սովորելու համար սուրբ լինել, այսինքն՝ մինչև վերջ ապրել այն ազատությունը, որն Հիսուսը մեր համար ձեռք է բերել՝ մեռնելով խաչի վրա մեզնից յուրաքանչյուրի համար։ Հետևաբար՝ ապրելով մի կյանք, որն ամբողջովին տարբեր, արմատապես տարբեր է այն կյանքից, որն այսօր մենք ապրում ենք։

Ահա՛, այս նախաբանը կատարելով, այսինքն՝ ասելով, որ կրկնելու ենք բաներ, որոնք նույնն են, բայց մենք նույն անձերը չենք, կուզենայի գործածել բանալիների նման բառեր՝ հասկանալու համար, թե քայլքի ի՛նչ ճանապարհ է մեզ առաջարկում հատկապես Աստծո Խոսքը, որպեսզի պատրաստվենք տօնակատարելու այս տարի Հարության Սուրբ Զատիկը։

Նախևառաջ, առաջին բառը «անապատ» բառն է։ Ահա՛, սա շատ գործածված, և նաև չարաշահված, բառ է, հատկապես Քառասնորդացի շրջանում, որ, կարող ենք լսել, «ապրենք անապատ քաշված», հասկացված այնպես, որ պետք է ապրենք մարդկանցից հեռու, ապրենք ուշադիր, ապահովության հեռավորություն պահպանելով ուրիշներից։ Իրականում, – չգիտեմ, արդյոք առիթն ունեցե՞լ եք այցելելու անապատ, Սուրբ Երկրում բազմաթիվ անգամներ ինձ պատահել է գնալ անապատ և հասկանալ, որ անապատում զգացածդ առաջին զգացողությունը դա քեզ ապակողմնորոշված զգալն է, որ գտնվում ես մի վայրում, որը չես կարողանում տնօրինել, չես կարողանում պարփակել հայացքով, չես կարողանում բովանդակել։

Արդ, այս ամենն, ակնհայտորեն, գոյութենական հետևանքներ ունի մեզնից յուրաքանչյուրի կյանքի համար։ Մեր կյանքում շատ բաներ կան, որոնք կարողանում ենք մեր հսկողության տակ պահել, շատ բաներ կյանքում կարողանում ենք դասավորել մեր օրակարգի մեջ, հաստատել ժամեր, ծրագրել, ժամակարգել, ըստ մեր մեթոդների, ապա որոշակի կետում պատահում են բաներ մեր կյանքում, որ ապակողմնորոշում են մեզ, որ մեզ լիովին զրկում են կոորդինատներից, բաներ, որոնք մենք չենք կարողանում այլևս հսկել, մենք չենք այլևս, որ թելադրում ենք ժամանակները, մենք չենք այլևս, որ թելադրում ենք մեր կյանքի օրակարգը։ Ահա՛, երբ սա պատահում է մեզ, իրականում մենք մուտք ենք գործում անապատ, մուտք ենք գործում փորձության ժամանակի մեջ։ Զգում, ընկալում ենք դա որպես փորձության ժամանակ, որովհետև զգում ենք մեր կյանքի այդ պահի ջանքն ու հոգնությունը, զգում ենք, որ ինչ որ մի բան մեզ պակասում է, չգիտենք, թե ո՛ր կողմ պետք է գնանք, չգիտենք, թե ո՛րն է կատարելիք ճիշտ ընտրությունը, տրավմատիկ հարաբերության մեջ են դրվում մեր կարիքների հետ, մեր պակասությունների հետ հատկապես։

Երբ մի մարդ տառապում է, իր ներաշխարհից դուրս է հանում նաև իր ողջ անապահովության զգացումը, իր բոլոր վերքերը։ Ահա՛, գեղեցիկ է մտածել կարողանալը, որ իրականում մենք բոլորս, երբ պատկերացնում ենք անապատը, անապատի մեղքը գրեթե միշտ վերագրում ենք սատանային, չարիքին. – սա որոշակի առումով ճիշտ է, անշուշտ, որովհետև ամեն անգամ, որ մի վատ փորձառություն ենք ապրում, չպետք է նեղանանք Աստծուց. – բայց Ավետարանը մեծապես հստակ է, երբ ասում է, որ Նա, Ով Հիսուսին մղում է անապատ, Աստծո Հոգին է։ Սա անում է, որպեսզի հուշի մեզ մի շատ կարևոր բան. այն, որ կան մեր կյանքի պահեր, որոնցում, խորհրդավոր կերպով, մենք մտնում ենք փորձության մեջ, գտնվում ենք փորձության մեջ։ Դրանք կյանքի պահեր են, որոնց մեջ մենք ասում ենք, թե փորձության մեջ ենք, որովհետև դրանք կյանքի այն պահերն են, որոնցում մենք պետք է կրկին ուսանենք՝ լինել վավերական, հարազատ, չկեղծված. պետք է կրկին ուսանենք՝ վերադառնալու մեր գոյության համար էական բաներին։ Արդ, երբ մարդ գտնվում է անապատում, կարող է երկու բան անել. կա՛մ անիծել անապատը, և հետևաբար՝ վատթարագույն կերպով ապրել այդ ժամանակը, սպասելով, որ ինչ որ մի պահի վերջանա, կա՛մ էլ՝ փորձել ընթերցել, թե Տերն ի՛նչ է ցանկանում ասել իրեն այդ փորձության միջոցով, թե Տերն ի՛նչ է ցանկանում հուշել իրեն այդ փորձառության միջոցով, կյանքի այդ ապակայունացման միջոցով։ Տիրոջը հասկանալ ցանկանալուց ավելի, պետք է հասկանանք, թե Տերն ի՛նչ է ցանկանում հանձնել մեզ փորձության ժամանակվա միջոցով։

Հետևաբար, ես կարծում եմ, որ առաջին մեծ դարձը մեր՝ քրիստոնյաներիս համար, դա փոխելն է մեր դիրքորոշումը կյանքում մեր առաջ ներկայացող փորձությունների դիմաց։ Երբ պատահում են մեզ բաներ, որոնք մենք չէ, որ ընտրել ենք, որոնք երբեմն նաև դրամմատիկ կերպով հակառակ են մեր գոյությանը, պետք է արագ կերպով դադարեցնենք զայրույթի հակազդեցությունները, որ զգում ենք փորձության այդ պահերի նկատմամբ, և ընդհակառակը՝ պետք է ընդարձակ կերպով բացենք մեր սրտի դռները, ունկնդրենք Տիրոջը, որ մեզ խոսում է հենց այդ պահին, այդ պահի միջոցով։ Արդ, երբ Ավետարանիչները խոսում են Հիսուսի փորձությունների մասին, Մարկոսն, օրինակ, չափազանց կարճառոտ է, ի տարբերություն մյուս Ավետարանիչների, այսինքն՝ խոսում է Հիսուսի մասին, որ ենթարկվում է փորձությունների, և ապա, ամեն ինչ ավարտվում է մի քանի տողում, և անմիջապես, երբ վերջանում է փորձի այս ժամանակի, որում Հիսուսը գտնվում է վայրի գազանների հետ և հրեշտակները ծառայում են Իրեն, սկսվում է ապա Նրա հանրային կյանքը։

Ուրեմն, չնայած որ տողերը չափազանց համառոտ են Մարկոսի այս հատվածում, ես կուզենայի մի բան հուշել ձեզ։ Կուզենայի ասել ձեզ, որ մեր ներսում վայրի գազաններ կան, այսինքն՝ կան չլուծված խնդիրներ, կան բաներ, որ մեզ հաճելի չեն, կան բաներ, որ մեզ ցավ են պատճառում, բաներ նաև, որ մեզ ստիպում են մեր ոտքերը երկրին գամված պահել, ... ահա՛, բոլոր այս բաները, եթե դու կամենում ես դարձի գալ, չպետք է ձևացնես, թե իբր դրանք գոյություն չունեն, պետք է սովորես անուն տալ, անվանակոչել այն վայրի գազաններին, որ կրում ես քո ներսում, քո սրտում։ Եվ կփորձեմ շատ կոնկրետ լինել. ինչի՞ց ենք վախենում մեր կյանքի այս հանգրվանում, ի՞նչն է մեզ ամենից ավելի սարսափեցնում, ո՞րն է այն բանը, որի պատճառով ամենաշատն ենք մեզ հանցավոր զգում, ի՞նչն է կասեցնում կամ դանդաղեցնում մեր գոյության քայլքի ընթացքը, ի՞նչ է անունն այն բանի, որը չի թողնում, որ ես մինչև վերջ ազատ լինեմ, ի՞նչն է ինձ հեռու պահում երջանիկ լինելուց ... ։ Գիտեմ, որ հարցերը չափազանց շատ են, բայց խորքում բոլոր այս հարցերը որպես նպատակ ունեն ասելը. Ո՞վ ես դու այս վայրկյանին, ո՞վ ես դու այս պահին, ինչպե՞ս ես ապրում քո կյանքը այս պահին։

Միայն այն ժամանակ, երբ դու անապատ ես մտնում այս գիտակցությամբ, այդ ժամանակ է, որ Աստծո շնորհը ինչ որ մի բան կկարողանա անել քո հետ։ Եթե անապատ չես մտնում այս գիտակցությամբ, այդ ժամանակ է, որ գլխավոր դերակատարն այլևս Աստծո Հոգին չէ, այլ՝ չարը, փորձիչը։ Հիշո՞ւմ եք, սրա մասին պատմում են մյուս Ավետարանիչները. երբ Հիսուսը քաղց զգաց, այսինքն՝ երբ հպվեց Իր մարդկային բնության հատակին, երբ ավելի կոնկրետ կերպով զգաց իրեն տկար, դյուրաբեկ, իսկույն հայտնվեց չարը՝ իբրև մեկը, որ ուզում է լուծում տալ Հիսուսի տկարությանը։ Ասում է. «Դու քաղցա՞ծ ես։ Լա՜վ, վերցրու այդ քարերը, դրանք հաց դարձրու և կեր»։ Հիսուսի պատասխանը արտակարգ ձևի գեղեցիկ է։ Այս փորձությունը մերժում է՝ ասելով, որ. «Միայն հացով չի ապրի մարդը, այլ՝ Աստծո բերանից դուրս ելած ամեն մի խոսքով»։ Կարծես ցանկանում է մեզնից յուրաքանչյուրին հուշել, որ Աստված չի խոսում կշտացածության լիության միջոցով, այլ՝ շատ հաճախ Աստված մեզ խոսում է հենց մեր քաղցի միջոցով, հենց մեր քաղցի մեջ, հենց մեր պակասության, կարիքի մեջ, հենց մեր տկարության մեջ։

Ահա՛, ես կարծում եմ, որ շատ գեղեցիկ կլիներ, որ փոխանակ ձևացնելու, թե մենք տկարություններ չունենք, կամ թե դյուրաբեկ կետեր չունենք, թե վերքեր չունենք, թե ներքին հակասություններ չունենք, թե հարցեր չունենք, փոխանակ այս ամենը թաքցնելու, մի կողմ քաշեինք մեր սրտի վրա գցված ծանր գորգը, ուղիղ նայինք այդ քաղցի, այդ պակասության, այդ վերքերի դեմքին, անուն տայինք, անվանակոչեինք այս իրականություններից յուրաքանչյուրին, և ինչ որ կերպ փորձեինք հեռանալ փորձությունից՝ ցանկանալու ամեն խնդիր լուծել կյանքում, – չգիտեմ, եթե նկատել եք, բայց որքան էլ որ աշխատում ենք մեր անձերի վրա, միշտ ինչ որ մի չամբողջացած բան կա մեր մեջ ... սխալ է գաղափարը, որ մի մարդ հասուն է, որովհետև լուծել է իր կյանքի բոլոր խնդիրները ... մարդը դառնում է հասուն, երբ սովորում է համբերատար լինել ինքն իր նկատմամբ, հատկապես երբ չի կարողանում լուծել իր կյանքի բոլոր խնդիրները – և երբ սկսում է ունենալ այս տեսակ համբերությունը, նկատում է, որ Աստված իր հետ խոսում է հենց իր տկարության միջոցով։ Տկարությունը, հետևաբար, դառնում է անձի ուժեղ կետը։

Հազվադեպ չէ, որ Սրբերի կենսագրություններում տեսնում ենք, որ հենց տկարության միջով անցնող այս փոփոխության, այս դարձի միջոցով է, որ այդ անձինք դարձել են վիթխարի գլուխգործոցներ. ինչը որ մինչև երեկ նկատվել էր որպես թույլ կետ, հանկարծակի դառնում է այդ անձի ուժեղ կետը. հենց այն պատճառով, որ նա քաջությունն է ունեցել նայելու այդ տկարության դեմքին և նրա մեջ հասնել է տվել Աստծո սիրույն, Աստծո այն սերը, որը ստանձնել է այդ տկարությունը և այդ տկարությունը դարձել է այն ճեղքը, որի միջով անցնում է Հարության լույսը, Հարուցյալի լույսը։

Ահա՛, ուզում եմ հանձնել ձեզ այս առաջին բառը՝ «անապատ», վավերականության ժամանակը, ասելով, որ Հիսուսը երբ հարություն է առնում – ահա՛, եթե ուզենանք ունենալ անապատի ժամանակվա, գիտակից տկարության ժամանակվա հայելային անդրադարձի մյուս կողմը – Հիսուսը երբ հարություն է առնում, Ինքն Իրեն ցույց չի տալիս հաղթական այնպես, ինչպես մենք հաճախ պատկերացնում ենք Իրեն։ Մանավանդ թե, որպես Իր անձնագիր, որպես Հարուցյալի ինքնության վկայական, ցույց է տալիս խաչի վրա ստացած Իր վերքերը. Իր ձեռքերը, Իր կողը, Իր ոտքերը։ Ցույց է տալիս Իր աշակերտներին գամերով բացված ծակերը, որոնք իրականում խորհրդանշում են Իր պարտությունը, խաչի վրա Իր մահը, Իր տկարության, Իր դյուրաբեկության գագաթնակետը, ... և սակայն այն, ինչը մինչև մի օր առաջ պարզապես մահվան նշանն էր, դառնում է ինքնության նշանը Զատիկի, Հարության։ Բայց սրա մասին ևս կխոսենք ավելի ուշ։

Քառասնորդացի երկրորդ Կիրակի օրն այս տարի առաջարկում է մեզ մի թռիչք կատարել, ըստ Ավետարանի այդ օրվա ընթերցման, որը չենք կարողանում հասկանալ անմիջապես։ Ինչո՞ւ է Ապաշխարության այս ժամանակահատվածում, որը մեր մշտական պատկերացումների համաձայն պետք է որ տխուր ժամանակահատված լիներ, մի ժամանակ, որում մոխիրը մեր գլուխներին ցանած ու ցնցոտիներ հագած և բռունցքով մեր կուրծքը ծեծելով պետք է զղջանք մեր մեղքերի համար, ... ինչո՞ւ է Ծեսը առաջարկում մեզ ընթերցել Պայծառակերպության ավետարանական դրվագը։ Որը լուսաշող ու պայծառ դրվագ է, այն սովոր ենք ընթերցել ամառվա կեսին, Պայծառակերպության իսկ տոնի օրը, այդ ժամանակ այո՛, Օգոստոս ամսին իմաստ ունի կարդալ արևով լի, լույսով այսքան լի այդ դրվագը, բայց ինչո՞ւ Քառասնորդացի կեսին պետք է կարդանք Ավետարանի այս հատվածը, որ լի է լույսով։

Կարծում եմ, որ ևս մեկ անգամ Աստծո խոսքը մի շատ կարևոր բան է մեզ հուշում։ Այն մեզ ասում է. խաչի ժամին դիմագրավել կարողանալու համար – ժամ, որն անակնկալ, չսպասված է մեր կյանքում, այն է, ինչը կյանքում հաշվի չենք առել, և որն ապա անխուսափելի կերպով ներկայանում է մեր կյանքում – անհրաժեշտ գործիքը, որ միշտ պետք է մեր ձեռքի տակ պահենք, դա լույսի հիշատակն է։ Մեզնից յուրաքանչյուրն իր կյանքում պետք է ունենա մի լուսավոր հիշատակ։ Եթե այդպիսի լուսավոր հիշատակ չունի, չի կարողանա դիմագրավել դժվարին պահերին։ Արդ, աշակերտները, որ իրենց Վարդապետի հետ բարձրացել էին Թաբոր լեռը, կապակցության մեջ չեն դնում այդ փորձառությունն իրենց կյանքի մնացած հանգրվանների հետ – դեռև՛ս կապակցության մեջ չեն դնում – , չեն կարողանում հասկանալ, թե ինչո՛ւ Հիսուսն հենց այդ պահին, հենց այդ օրը որոշեց հայտնվել իրենց որպես ճշմարիտ Աստված. Իր զգեստները դարձան լուսաշող, այն աստիճան սպիտակ և լուսավոր էին, որ Ավետարանիչները փորձում են լավագույնս հասկացնել մեզ այդ ամենն, ասելով, որ ոչ մի լվացք անող չէր կարող այդքան սպիտակացնել այդ հագուստները, ... լույսն այնքան շատ էր, որ Պետրոսը, Հակոբոսն ու Հովհաննեսը չեն տեսնում, այնքան, որ քուն են մտնում, թմրում, ննջում են, – հաճախ է պատահում, որ երբ գտնվում են Քրիստոսին վերաբերվող մեծ իրականությունների դիմաց, քուն են մտնում, թմրում են։ Կարծես Ավետարանն ուզում է մեզ ասել, որ ուշագնաց են լինում, իրենց առաջ հայտնված մեծաքանակ լույսի պատճառով։

Ինչո՞ւ է կարևոր լույսի այս փորձառությունը. լույսի այս փորձառությունը կարևոր է, որովհետև Թաբոր լեռան վրա ապրված այդ լույսի հիշատակն է միայն, որ կարողանալու է օգնել նրանց՝ կրկին Պետրոսին, Հակոբոսին ու Հովհաննեսին, դիմագրավելու թանձր խավարին, օրինակ Գեթսեմանիում, և տակավին Հովհաննեսին խաչի ստորոտին, երբ կեսօրին խավար տիրեց ամբողջ երկրի վրա, այդ միակ աշակերտը մնաց որպես Հիսուսի ընկերների միակ մնացորդ խաչի ստորոտին, գտնվում է այդ խավար ժամն ապրելու վիճակում։

Ահա՛, որքա՜ն գեղեցիկ է կարողանալը մտածել, որ եթե Քառասնորդացի առաջին Կիրակի օրն Աստծո Խոսքը մեզ ասում է, որ դարձի գալու համար պետք է հաշտվենք մեր տկարության հետ, պետք է անունով կոչենք մեր տկարությունը, և պետք է մտածենք, որ Տերը ծրագրեր ունի հենց մեր տկարությունները որպես մեկնակետ ունենալով, երկրորդ բանը, որ մեզ ասում է Աստծո Խոսքը, այն է, որ պետք է ժամանակ կորցնենք – դարձի գալո՛ւ համար – պետք է ժամանակ կորցնենք հիշելու մեր կյանքի լուսավոր կետերը։ Դա գեղեցկագույն վարժանք կլիներ, եթե մեզնից յուրաքանչյուրը կանգ առներ և մտածեր, թե որո՛նք են իր կյանքի պայծառակերպության օրերը։ Ես, չգիտեմ, կանգ եմ առնում մտաբերելու տատիկիս տանն անցկացրած կեսօրները, կամ չգիտեմ, ընկերներիս հետ ութ տարեկանում խաղացածս խաղերը, մեզնից յուրաքանչյուրն ունի պահեր, որ կարող են չնչին ու անարժեք թվալ, կամ կարող են թվալ, թե հիշողությանդ մեջ տպավորվել են, որովհետև ... ինքդ էլ չգիտես, թե ինչո՛ւ, ... դու կարծում ես, որ զուրկ են որևէ նշանակությունից, և սակայն հիշատակն են այն լույսի, որ Տերը պարգևել է մեզ, և երբ ամեն ինչ խավար է դառնում, եթե դու չես հիշում այս լույսը, ճզմվում ես խավարի ծանրության տակ։

Ահա՛, աստվածաբանական տեսանկյունից դիտված, այս գործողությունը, որը ես անվանեցի «լույսի հիշատակ», օրհնությունն է։ Քրիստոնյան պետք է սովորի օրհնել, այսինքն՝ գտնել ամեն ինչի դրական, բարի կողմը, իսկ երբ բարին չի գտնվում անմիջական կերպով իր աչքի առաջ, պետք է այն փնտրի իր մեջ, իր սեփական պատմության հիշողության ներսում։ Ո՞վ է, որ անցկացրեց քեզ Կարմիր Ծովի միջով. ահա՛ լույսի հիշատակը։ Ո՞վ է, որ երբ ծարավ էիր, քեզ ջուր տվեց ժայռից. ահա՛ լույսի հիշատակը։ Ո՞վ է, որ երբ ապրում էիր այն խնդիրը քահանայական կյանքումդ, քեզ մխիթարեց. ահա՛ լույսի հիշատակը։ Ո՞վ է, որ ձեզ դուրս հանեց ամուսնական կյանքի այն ճգնաժամից. ահա՛ լույսի հիշատակը։ Մեզնից յուրաքանչյուրը պետք է կարողանա պաշարել և պահպանել իր մեջ լուսավոր մի պահ, որի մեջ ասի. միայն հիշատակն այդ պահի մտքումս վերապրել է տալիս ողջ այն լույսը, որն այս պահին չեմ տեսնում իմ շուրջը։ Եթե մենք ընդունակ չենք հակազդելու խավարին, ինչպես հուշում է Սուրբ Իգնատիոսը, եթե ընդունակ չենք լինում խավարին հակադրել լույսը, ոտնատակ ճզմվում ենք խավարի կողմից։

Ահա՛, ի՜նչ գեղեցիկ է, որ Քառասնորդացը կարծես հրավիրում է մեզնից յուրաքանչյուրին կրկին դուրս հանել մեր անձնական պատմության ճամպրուկից լույսի հետքերը։ Ուրեմն, անապատը, ինչպես տեսանք, վավերականությունը, մեր տկարության հիշատակը, անուն տալ, անվանակոչել այն, հասկանալ, որ Աստված ծրագրեր է մշակում որպես մեկնակետ վերցնելով մեր վերքերը. ապա լույսը, լույսի հիշատակը, որպես մի կարևոր զենք՝ խավարի մեջ մտնելու, խավարը ճեղքել կարողանալու համար։

Եվ հասնում ենք Քառասնորդացի երրորդ Կիրակի օրվան. լսելու ենք Ավետարանի այս հատվածը, սա նույնպես բավական տարօրինակ, որովհետև մենք միշտ սովորել ենք Հիսուսի քաղցրացված պատկերին, և տեսնել Նրան Տաճարում, որ շուռ է տալիս վաճառականների սեղանները և իրարանցում է ստեղծում և ձայնը բարձրացնում է, որովհետև ուզում է ազատել Տաճարը վաճառականներից, ապշեցնում է մեզ։ ... Եվ սակայն, ահա՛, Հիսուսը կարիքն ունի բժշկելու մեր մեջ Տաճարի հասկացողությունը։ Ի՞նչ է ներկայացնում Տաճարը։ Տաճարը ներկայացնում է մեր հարաբերությունն Աստծո հետ։ Եթե մեր հարաբերությունն Աստծո հետ տակավին մի առևտուր է, ... շատ հաճախ պատահում է, որ բազմաթիվ քրիստոնյաներ մտածում են, թե կարող են տնօրինել Աստծուն իրենց արժանիքներով, ... օրինակ՝ գնում եմ Կիրակի օրը Պատարագի, ուրեմն Աստված ինձ այսինչ բանը կտա. այսինչ աղոթքն եմ ասում, ուրեմն ահա՛ այսպես կպատահի. այսինչ Սրբին ուղղված բարեպաշտությունն եմ կատարել, ուրեմն ... սա նշանակում է փորձել տնօրինել Աստծուն սեփական արժանիքներով. կարծել, որ մեր հարաբերությունն Աստծո հետ մի բան է, որ կարող ենք գնել և վաճառել։ Երբ հարաբերությունները հիմնվում են առևտրի վրա, հաշվարկների, արժանիքների վրա, զուրկ են սիրուց, որովհետև սերը, վավերական լինելու համար, պետք է ձրի լինի, ո՛չ արժանացած։ Ձրիության փորձառությունը նկատելն է, որ մենք սիրված ենք ո՛չ որովհետև արժանի ենք, այլ՝ չնայած այն բանի, որ անարժան ենք, ... և եթե մեր մեջ չի փոխվում այս ամենը, այսինքն՝ եթե մենք չեն ունենում փորձառությունը, որով փոխվում է մեր մտածելակերպը, չենք կարողանում հասկանալ Զատիկը։ Առաջարկում եմ ձեզ մտածել այն բանի մասին, որ տեղի ունեցավ Հիսուսի մահից մի քանի ժամ առաջ. երբ ընկերների՝ Հիսուսի ամենամտերիմ ընկերների տանը, Բեթանիայում, Մարթայի, Մարիամի ու Ղազարոսի տանը, տեղի է ունենում Բեթանիայի հանրահայտ օծումը։ Հիշո՞ւմ եք բողոքը, որ Առաքյալներն այդ պահին արտահայտում են, որ Հուդան ի մասնավորի արտահայտում է. «Մի՞թե ավելի լավ չէր լինի վաճառել այս յուղը և տալ աղքատներին»։ Մարդկային հաշվարկների համար անհասկանալի է սերը, սերը միշտ ընկալվում է որպես մի վատնում, ... արդ, կփորձեմ Հովհաննես Ավետարանչի նման խիստ չլինել, ով այդ դրվագի վերջում ասում է, որ Հուդան էր այդ բողոքն անում, որովհետև «գող էր»։ Չեմ ուզում այդքան խիստ լինել և ասել, որ Հուդան այդպես էր վարվում, որովհետև գող էր, բայց մեզնից յուրաքանչյուրի ներսում ներկա է այս մտածելակերպը, չհասկանալու սերը, որովհետև խորքում սերը միշտ էլ մի չափազանցություն է։ ... Տեսնում եմ, որ մեր այս առցանց հանդիպմանը մասնակցում են նաև բազմաթիվ միանձնուհիներ, թերևս իրենց վանքերից, թերևս առանձնացած մենարաններից նաև, ... ահա՛, մեր այս քույրերը «նշան են հակառակության», օրինակ, որովհետև հիշեցնում են մեզ «վատնումը», նրանց կյանքերը «վատնված կյանքեր» են, աշխարհի աչքին նրանք «վատնել են» իրենց կյանքը, անելու համար ի՞նչ ... արդյոք ձեզ երբևէ պատահո՞ւմ է, որ պատանիներից մեկը հարցնում է. վանքում փակված միանձնուհիների կյանքը ես չեմ հասկանում, ինչո՞ւ չեմ գնում Աֆրիկայում օգնելու, փոխանակ վանքում մնալու ու աղոթքներ ասելու, ... ահա՛, աշխարհը չի կարող հասկանալ սերը, աշխարհը չի կարող հասկանալ սիրո պատճառով մեջտեղ եկող վատնումը ... ։ Ուստի տեսնում եք, մենք ոչինչ չենք կարողանա հասկանալ Զատիկից, եթե չփոխենք Տաճարն ընկալելու մեր կերպը, եթե չփոխենք Աստծո հետ մեր հարաբերություններն ընկալելու մեր կերպը ... Աստծո հետ մեր հարաբերությունը չի վաճառվում և չի գնվում, հիմնված է ձրիության վրա, կա՛մ թույլ ես տալիս, որ Աստված քեզ սիրի ձրիորեն, կա՛մ ոչինչ չես հասկանում Զատիկից։ Ուզում եք, որ ավելի լավ ասե՞մ. կա՛մ թույլ ես տալիս, դու՝ Պետրոս, որ Հիսուսը լվանա քո ոտքերը, կա՛մ սեղան չես նստի Նրա հետ։ Ահա՛, եթե մենք չենք կատարում խոնարհության այս ժեստը՝ փոխելու մեր հասկացողությունը, մինչև վերջ չենք կարողանում հասկանալ խորհուրդը Զատկի, որին այժմ պատրաստվում ենք։

Ուրեմն. անապատը, լույսը, Տաճարը։ Ահա՛ այսպես հասնում ենք Քառասնորդացի չորրորդ Կիրակի օրվան։ Եվ այստեղ գտնում ենք այս օձի կերպարը, որին Հիսուսը հիշատակում է՝ մեջբերելով Ելից գրքի պատմություններից մեկը, երբ կռապաշտության մեղքը գործելով՝ Իսրայելի ժողովուրդը ենթարկվում է այդ ահավոր պատժին՝ թունավոր օձերի հարձակմանը, որոնք խայթում ու սպանում էին մարդկանց։ Հետաքրքրական է, որ Մովսեսը մարդկանց փրկելու համար որպես հրաման ստանում է պատրաստել մի օձ, պղնձից, և այն վեր բարձրացնել, և ով որ նայի այդ պղնձե օձին, կփրկվի ու չի մեռնի։ Արդ, կա ինչ որ մի բան այս պատմության մեջ, որ անհասկանալի է մնում. եթե օձն է, որ ինձ սպանում է, ինչո՞ւ պետք է նայեմ մի օձի, որպեսզի փրկվեմ։ Չգիտեմ ձեզ ինչպես է թվում, ինձ առնվազն զարմացնում է Աստծո այս ընտրությունը, Մովսեսի միջոցով, կամենալու փրկել ժողովրդին այն նույն բանի միջոցով, որը, գոնե երևութապես, հենց այն բանն է, որը նրան սպանում է։ Ահա՛, սա խաչի խորհուրդն է. թերևս ամենագայթակղեցնող բանն է, – Պողոսը դա ասում է բացահայտ կերպով. խաչի քարոզը գայթակղություն է հրեաների համար, և հիմարություն է հեթանոսների համար. այսինքն՝ ինչ որ մի անհասկանալի բան է, և՛ որոշակի կրոնական միջավայրի, և՛ որոշակի աշխարհային մտածելակերպի համար, – ինչո՞ւ. որովհետև Տերն ի՞նչ է հիմնականում մեզ ասում խաչի խորհրդի միջոցով. ասում է մեզ, որ Ինքը կարողությունն ունի փրկելու մեզ շնորհիվ հենց այն բանի, որը մեզ սպանում է։ Խաչը, որ պետք է լիներ վերջին խոսքը մեր կյանքում, կարող է դառնալ միջոցը, որի շնորհիվ մենք փրկվում ենք։ Բայց հասկանո՞ւմ եք, թե որքան հեղափոխական է այս ամենը։ Մեր եղբայրներից ու քույրերից ինչ որ մեկը, որ այսօր մասնակցում են մեր այս առցանց հանդիպմանը, թերևս ապրում է ինչ որ մի հիվանդության դեմ մղվող իր պայքարը, և բոլորը մտածում են, օրինակ, հրաշքը ո՞րն է. բժշկվել այդ հիվանդությունից. ... մինչդեռ ո՛չ, հրաշքը կլիներ սրբանալը այդ հիվանդության միջոցով։ Եվ սրբանալ՝ նշանակում է, որ Տերը կարողությունն ունի փրկելու մեզ, մեզ Հարության Զատիկ կատարել տալու՝ մեզ այդ խաչի ուղիղ մեջտեղը մտցնելով, և հենց այն բանի միջոցով, որը պետք է սպաներ մեզ, մենք կարող ենք փրկություն գտնել, կարող ենք կյանք գտնել։ Քանի դեռ մեր գոյության ներսում տարածք չենք բացում խաչի խորհրդի համար, այսինքն՝ խորհրդի համար մի Աստծո, որը չի փրկում մեզ խաչից, այլ՝ փրկում է խաչի միջոցով, կշարունակենք ապրել մեր քրիստոնեական կյանքը նրանց նման, ովքեր անդադար խնդրում են Աստծուց ազատվել խաչից։ Հաճախ եմ հիշատակում Հայր Պիոյին, որ բողոքում էր՝ ասելով, որ բազմաթիվ մարդիկ գալիս հասնում են իր վանքը և իրենից խնդրում են ազատվել խաչից, մինչդեռ քչերն են հարցնում, թե ինչպես կարող են կրել իրենց խաչերը։ Սա հետաքրքրական է, բայց իրականում այն, ինչ մեզ պակասում է, ընդունել, որ Տերը կարողությունն ունի փրկելու մեզ այն բանի միջոցով, որը մեր աչքին երևում է որպես ձախողում։ Հուսով եմ, որ սա կարող է հույսի առիթ լինել մեզնից յուրաքանչյուրի համար՝ ընդունել խաչը մեր կյանքից ներս ո՛չ որպես ձախորդություն, այլ՝ երբեմն որպես այն խորհրդավոր ճանապարհը, որ Տերը բացել է՝ մեզ ընդառաջ գալու համար Իր Հարության Զատիկով։ Բայց հարկավոր է կողմնորոշում, տրամադրվածություն ունենալ սեփական սրտում, այս բանը անելու համար։ Հայացքս ուղղեմ մի օձի, եթե մի օձ զրկում է ինձ կյանքից, մի օձ կարող է տալ ինձ կյանքը. եթե կան խաչեր, որոնք բզկտում են մեր հոգին, կա մինչդեռ մի խաչ, որ փրկագնում, վերականգնում է մեր կյանքը։ Հիսուս Քրիստոսը գամվել է խաչին՝ փոխակերպելու համար յուրաքանչյուրը մեր խաչերից, դարձնելով դրանք կյանքի գործիք, մի բան, որ փրկում է մեր կյանքը, փոխանակ մնալու իբրև մահվան գործիք։

Անապատը, լույսը, Տաճարը, օձը։ Կարող ենք վերհիշել այս ձևով. տկարությունը, լույսի հիշատակը, կարողությունը դարձի բերելու Աստծո հետ ունեցած մեր հարաբերությունը, ընդարձակել մեր սիրտը խաչի իմաստության առաջ։ Եվ ահա՛ հասնում ենք վերջին խոսքին. Քառասնորդացի հինգերորդ Կիրակի օրն ընթերցում ենք ցորենի հատիկի մասին։ Լսելու ենք Հիսուսի կողմից ներկայացված այս տպավորիչ պատկերը. Եթե ցորենի հատիկը հողի մեջ ընկնելով չմեռնի, միայնակ է մնում. իսկ եթե մեռնի, բազում պտուղ է տալիս։ Ահա՛, այն ասացի այսպես, այս նախադասությունը, բայց հետո կամբողջացնեմ։ Հասնում ենք Քառասնորդացի ավարտին, – կարող եմ ասել, որ Քառասնորդացի ավարտին հասնում ենք դարձի եկած, – միայն եթե հասնում ենք այս քայլքի ավարտին և տրամադիր ենք մեռնելու։ Եթե տրամադիր չես մեռնելու, ոչինչ չհասկացար Քառասնորդացից, չհասկացար դարձի գալը։ Այսպես ասված, գիտեմ որ գեղեցիկ չի հնչում, բայց իրականում նախադասությունը կարող ենք ամբողջացնել այս կերպ. Եթե տրամադիր ես մեռնել քո եսին։ Իրականում սա՛ է այն, ինչ Տերն ակնկալում է մեզնից։ Քանի դեռ մեր եսը փորձում է ամեն կերպ պաշտպանվել, ջրի երեսին մնալ, վերապրել, քանի դեռ չի մահանում ինքն իր համար, մնում է մենակ։ Եթե մեռնում է, բազում պտուղ է տալիս։ Արդ, աստվածաբանական տեսանկյունից, ինչպե՞ս է կոչվում այս մահը։ Կոչվում է «ինքնանվիրում»։ Գիտե՞ք, թե ովքեր են իսկապես երջանիկ անձինք, այսինքն՝ ովքեր են իրենց կյանքով ապրում Զատիկը. նրանք, ովքեր գտել են սեփական անձը նվիրելու ճանապարհը, և երջանիկ են, որ գտել են նվիրվելու ճանապարհը։ Նրանք, ովքեր չեն գտել նվիրվելու ճանապարհը, միշտ և միշտ դժգոհ են, չբավարարված, իսկ երբեմն էլ՝ չարացած ու զայրացած են կյանքի դեմ։ Սեփական անձի նվիրումն է, որ բժշկում է մեզ։ Զատիկը հուշումն է, որ մեզնից յուրաքանչյուրին ասում է, որ եթե չենք սովորում մեռնել, և ի՛սկ կարող ենք սովորել ապրել։ Եթե չենք սովորում մեռնել մեր եսին, չենք կարող լիակատար կերպով դառնալ ինքներս մենք։ Հարությունը ամեն ինչի վերջը չէ, այլ՝ ամեն ինչի սկիզբը։ Հարությունը դադարելն է միայնակ լինելուց, լիակատար կերպով իրագործելու համար մեր մարդկային էությունը։ Եթե պետք է մի պատկեր գործածենք, կարող ենք ասել, որ օրինակ Պետրոս Առաքյալն այս տեսակ Զատիկ է ապրում, երբ դադարում է, մեռնում է Սիմոնը, և ծնվում է Պետրոսը։ Ուզում եմ հիշեցնել ձեզ, որ Պետրոսը չի ծնվում սոսկ այն պատճառով, որ Հիսուսը փոխում է նրա անունը, այլ՝ որովհետև անցնում է իր տկարության, իր ուրացումի, իր դավաճանության, իր ապակողմնորոշման մահվան միջով. նա մի մարդ է, որ մինչև իր կյանքի ավարտին, մինչև իր մարտիրոսության օրվան հասնելը սովորել է մեռնել իր եսին։ Եվ հենց այն օրը, երբ նա իր կյանքն ընծայում է մարտիրոսությամբ, դա՛ է այն օրը, երբ վերջապես Պետրոսը դառնում է լիովին Պետրոսը։ Ահա՛ թե ի՛նչ է Զատիկը։

Մաղթանքս, թանկագին ընկերներ, հենց սա է. ժամանակը, որ ապրում ենք և որ դժվարին ժամանակ է, չվատնենք այն։ Այլ՝ թող որ դառնա ժամանակ, որի ընթացքում տանք, ընծայենք աշխարհին փորձառությունը այս տեսակ դարձի, և ցույց տանք, որ այսօրինակ ժամանակներում, որ դժվարագույն ժամանակներ են, ժամանակներ, երբ չգիտենք ո՛ր ուղղությամբ շարժվել, կամ թե ի՛նչն է ճիշտ անել, մենք լրջորեն ենք մոտենում Տիրոջ կոչին՝ սրբանալու։ Եթե սրբանում եմ ես, եթե դարձի եմ գալիս ես, դրանով օգնած կլինեմ աշխարհին՝ գտնելու իր ճանապարհը։