Հիսնակացի Երրորդ Քարոզ, « ... ծնվեց Կնոջից ... », 17.12.2021
- 01
- 02
- 03
- 04
- 05
- 06
- 07
- 08
- 09
- 10
- 11
- 12
- 13
Կարդինալ
Ռանիեռո Կանտալամեսսա
Հիսնակացի Երրորդ Քարոզ
Ն.Ս. Ֆրանցիսկոս Պապին
և Պապական Տան անդամներին
17 Դեկտեմբեր 2021
« ... ծնվեց Կնոջից ... » (Գղտ 4, 4)
«Երբ ժամանակներն հասան իրենց լրմանը, Աստված ուղարկեց Իր Որդուն, որ ծնվեց Կնոջից»։ Այս վերջին երկու խոսքերի մասին է, – « ... ծնվեց Կնոջից ... » – , որ ցանկանում ենք մտորել Հիսնակացի մեր այս վերջին խորհրդածության ժամանակ, նաև այն պատճառով, որ դրանք սերտորեն կապակցված են Սուրբ Ծննդյան հանդիսությանը, որը տոնակատարելու ենք մի քանի օրից։
Աստվածաշնչում «կնոջից ծնված» արտահայտությունը մատնանշում է պատկանելությունը մարդկային վիճակին, որի բնորոշ հատկանիշներն են տկարությունն ու մահկանացու լինելը(1)։ Բավական է փորձել հանել այս երեք բառերը նորկտակարանյան տեքստից, նկատելու համար դրանց կարևորությունը։ Ի՞նչ կլիներ Քրիստոսն առանց դրանց։ Մի երկնային, անմարմին հայտնություն։ Գաբրիել հրեշտակապետն էլ «ուղարկվեց» Աստծուց, բայց ապա վերադարձավ երկինք, այնպես՝ ինչպես իջել էր այնտեղից։ Կինը՝ Մարիամը, նա է, ով ընդմիշտ «խարսխեց» Աստծո Որդուն մարդկության ու պատմության գրկում։
Պողոսի խոսքերն այսպես ընթերցեցին Եկեղեցու Հայրերը, որ կարիքն ունեցան պայքարելու գնոստիկական ու դոկետական հերետիկոսությունների դեմ։ Նրանք իրավացիորեն ընդգծեցին այն զուգահեռությունը, որ կա «կնոջից ծնված» արտահայտության և այն մյուս արտահայտության միջև, որը նույն Պողոս Առաքյալը գործածում է Հռոմեացիներին ուղղված Նամակում. «Դավթի սերնդից՝ ըստ մարմնի» (1, 3)(2)։ Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացին գլխապտույտ առաջացնող արտահայտություն ունի. ասում է, որ Հիսուսը ծնվեց «Մարիամից և Աստծուց»(3), գրեթե այնպես, ինչպես մենք որևիցէ մի մարդու համար ասում ենք, որ որդին է այսինչ տղամարդու և այսինչ կնոջ։ Իրականում, ողջ տիեզերքում Մարիամը միակն է, որ կարող է Հիսուսին դիմել այն նույն խոսքերով, որոնցով Նրան դիմում է երկնավոր Հայրը. «Դու իմ որդին ես, ես այսօր ծնեցի Քեզ» (Սղմ 2, 7; Եբր 1, 5)։
Առաքյալը – նկատել է տալիս Տերտուղիանոսը – չի ասում «ծնվեց կնոջ միջոցով» («factum per mulierem»), այլ՝ «ծնվեց կնոջից» («factum ex muliere»)(4)։ Պատճառն այն է, որ դոկետական հերետիկոսությունը ժամանակի ընթացքում փոխվել էր և նվազ արմատական զգեստավորում էր ստացել։ Ուսուցանում էր, որ Հիսուսն այո՛, մարմին ուներ, բայց երկնային, ո՛չ երկրային ծագում ունեցող մարմին, որը Մարիամի միջով անցել էր ջրանցքի միջով անցնելու նման, ունենալով հանձինս նրա մի ճանապարհ, ո՛չ թե՝ մայր։ Սբ. Լևոն Մեծը պողոսյան «ծնվեց Կնոջից» արտահայտությունը դրեց քրիստոսաբանական դոգմայի սրտում, Ֆլավիանոսին ուղղված իր Նամակում գրելով, որ Քրիստոսը նաև «մարդ է, քանի որ ''ծնվել է Կնոջից և ծնվել է Օրենքի ներքո''։ ... Մարմնի մեջ ծնունդը Նրա մարդկային բնության ակնհայտ փաստն է»(5)։
Նաև պողոսյան «ծնվեց Կնոջից» արտահայտության վերաբերյալ տեսնում ենք, որ իրականանում է Աստվածաշնչի մեկնաբանության այն մեծ սկզբունքը, որ բանաձևվել է Սբ. Գրիգոր Մեծի կողմից, այսինքն՝ որ «Աստվածաշունչն աճում է այնքան, որքան որ ընթերցվում է»(6)։ Սբ. Իրենեուսն արդեն, Պողոս Առաքյալի «ծնվեց Կնոջից» խոսքն ընթերցում է Ծննդոց գրքի լույսի ներքո. «Թշնամություն եմ հաստատելու քո և Կնոջ միջև» (Ծնդ 3, 15)։ Մարիամը ներկայանում է որպես այն Կինը, որ վերաբովանդակում է Եվային՝ բոլոր կյանք ունեցողների մորը։ Խոսքը չի վերաբերվում անկարևոր դերակատարության, որ հայտնվում է բեմի անկյուններից մեկում և ապա անհետանում է։ Ընդհակառակը, նավամատույցն է աստվածաշնչյան մի ավանդության, որ գտնվում է Աստվածաշնչի մի ծայրից մինչև մյուսը։ Սկսվում է այն կնոջով, որ անվանվում է «Սիոնի Դուստր» և հանդիսանում է Իսրայելի ողջ ժողովրդի անձնավորումը, և ավարտվում է այն Կնոջով, ով Հայտնության գրքում ներկայացվում է որպես «արևով զգեստավորված և լուսինն իր ոտքերի տակ» (Հյտ 12, 1), որ ներկայացնում է Եկեղեցուն(7)։
«Կին» եզրը այն տիտղոսն է, որով Հիսուսը դիմում է Իր Մորը, Կանայում և Խաչի վրայից։ Դժվար է, չասելու համար՝ անհնարին է, չտեսնել այն կապը, Հովհաննես Ավետարանչի մտքում, որ գոյություն ունի երկու կանանց միջև. այլաբանական կինը, որ Եկեղեցին է, և իրական Կինը, որ Մարիամն է։ Այդ կապն ընդգծված է նաև Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովի «Լույս ազգաց» («Lumen gentium») վավերագրում, որը հե՛նց այս պատճառով, Մարիամի մասին խոսում է Եկեղեցուն նվիրված սահմանադրության էջերում։
Քրիստոսը պետք է ծնվի Եկեղեցուց
Որոշ ժամանակ է արդեն, ինչ շատ է խոսվում կնոջ արժանապատվության մասին։ Սբ. Հովհաննես Պողոս Երկրորդը մի Առաքելական Նամակ է գրել այս նյութի շուրջ. «Կնոջ արժանապատվությունը» («Mulieris dignitatem»)։ Որքան էլ որ պատիվ, սակայն, մենք՝ մարդկային արարածներս, կարողանանք վերագրել կնոջը, միշտ անսահմանորեն ավելի վար կմնանք այն պատվից, որ ընծայեց Աստված Ինքը, նրանցից մեկին ընտրելով, որպեսզի լինի Իր մարդացած Որդու Մայրը, «նույնիսկ եթե այնքան լեզուներ ունենայինք, որքան որ խոտի տերևներն են երկրի վրա», գրել է մի հեղինակ(8)։
Վերջին ժամանակներում շատ բան է արվել՝ ավելացնելու համար կանանց ներկայությունը Եկեղեցու այն օղակներում, ուր որոշումներ են կայացվում, և ա՛յլ բաներ, գուցե, մնում է տակավին անելիք։ Բայց սրա մասին չէ, որ այստեղ հարմար առիթն է զբաղվելու։ Պետք է զբաղվենք, մինչդեռ, մի ա՛յլ ոլորտով, ուր ոչ մի կարևորություն չունի տղամարդ-կին զանազանությունը, քանի որ կինը, որի մասին խոսում ենք, ներկայացնում է ողջ Եկեղեցին, այսինքն՝ տղամարդկանց և կանանց միևնույն կերպով։
Համառոտ ասած, խոսքը սրա մասին է. Հիսուսը, որ մի անգամ ֆիզիկապես ու մարմնապես ծնվել է Մարիամից, պետք է այժմ հոգևորապես ծնվի Եկեղեցուց և յուրաքանչյուր հավատացյալից։ Մեկնողական մի ավանդություն, որն իր սկզբնական կորիզի մեջ սկիզբ է առել Որոգինեսից, բյուրեղացել է հետևյալ բանաձևի մեջ. «Մարիամը, այսինքն՝ Եկեղեցին, այսինքն՝ հոգին» («Maria, vel Ecclesia, vel anima»)։ Լսենք, թե ինչպե՛ս է միջնադարյան հեղինակներից մեկը՝ Եր. Իսահակ Սթելլացին, բանաձևում այս ուսմունքը(9).
Աստվածորեն ներշնչված Գրքերում, այն՝ ինչը որ ընդհանրական կերպով ասվում է Կույս Մայր Եկեղեցու մասին, եզակի կերպով հասկացվում է Կույս Մայր Մարիամի վերաբերյալ. և այն՝ ինչը որ հատուկ կերպով ասվում է Մարիամի մասին, ընդհանուր իմաստով հասկացվում է Կույս Մայր Եկեղեցու վերաբերյալ։ [...] Ի վերջո, յուրաքանչյուր հավատացյալ հոգի, լինելով Աստծո Բանի հարսը, Քրիստոսի մայրը, դուստրը և քույրը, նա էլ իր ձևով համարվում է կույս և արգասավոր։ Աստծո Իմաստությունն իսկ, որ է Հոր Բանը, ընդհանրական իմաստով կիրառում է, հետևաբար, Եկեղեցու վերաբերյալ այն, ինչը որ հատուկ կերպով ասվում է Մարիամի մասին, և եզակի կերպով՝ նաև յուրաքանչյուր հավատացյալ հոգու վերաբերյալ։
Սկսենք եկեղեցային կիրառումից։ Եթե «Աստվածաշնչի լիակատար իմաստով» (այսպես կոչված «sensus plenior»-ով) Կինը Աստվածաշնչում մատնանշում է Եկեղեցին, ուրեմն հաստատումը, որ Հիսուսը ծնվել է կնոջից, ենթադրում է, որ Նա պետք է այսօր ծնվի Եկեղեցուց։
Օրթոդոքս քրիստոնյաների մոտ շատ տարածված մի սրբապատկեր կա, որ կոչվում է Պանհագի՛ա, այսինքն՝ Ամբողջովին Սուրբը։ Այդ սրբապատկերում տեսնում ենք Մարիամին ոտքի կանգնած, ողջ հասակով։ Իր կրծքին, կարծես ներսից դուրս բխելով, տեսնում ենք Մանուկ Հիսուսին, որ չափահաս մարդու վեհությունն ունի։ Բարեպաշտի հայացքը գրավվում է Մանկան կողմից, նախքան Մոր վրա ուղղվելը։ Մայրը, մանավանդ թե, ձեռքերը վեր բարձրացրած է, գրեթե հրավիրելով նայել Մանկանը և տեղ տալ Նրան։ Ահա՛ այսպիսին պետք է որ լիներ Եկեղեցին։ Ով նայում է Եկեղեցուն, չպետք է կանգ առնի Եկեղեցու վրա, այլ՝ կարողանա տեսնել Հիսուսին։
Գրող Ֆրանց Կաֆկայի պատմվածքներից մեկը կա, որը կրոնական ուժգին այլաբանություն է պարունակում այս առումով։ Կոչվում է «Մի կայսերական պատգամ»։ Խոսում է մի թագավորի մասին, որը մահվան անկողնում պառկած, իր մոտ է կանչում ծառաներից մեկին և նրա ականջին մի պատգամ է մրմնջում։ Այնքա՜ն կարևոր է այդ պատգամը, որ այն կրկնել է տալիս ծառայի կողմից, իր ականջին։ Ապա ձեռքի նշանով ազատ է արձակում պատգամատարին, որը ճանապարհ է ընկնում։ Բայց ուղղակիորեն հեղինակի կողմից լսենք պատմության շարունակությունը, որ բնորոշվում է անրջային և գրեթե մղձավանջային ձայներանգով, որը յուրահատուկ է այս հեղինակին.
Վեր բարձրացնելով նախ մի, ապա մյուս ձեռքը, պատգամատարն իր առաջ ճանապարհ է բացում ամբոխի միջով և առաջանում է թեթև ինչպես ոչ ոք։ Բայց ամբոխն անծայրածիր է, օթևաններն՝ անսահմանորեն շատ։ Կուզենար ճախրել, եթե ճանապարհն իր առաջ ազատ լիներ։ Մինչդեռ, իզուր ջանք է գործադրում. տակավին շարունակում է հոգնել ու տանջվել՝ ներքին պալատի սենյակներում, որոնցից երբեք դուրս չի գալու։ Եվ նույնիսկ եթե կարողանար սա անել, դա ոչինչ չէր նշանակի. պետք է պայքարեր՝ աստիճաններով վար իջնելու համար։ Եվ նույնիսկ եթե սա էլ կարողանար, դեռևս ոչինչ արած չէր լինի. պետք է անցներ բակերի միջով, իսկ բակերից հետո՝ շենքերի երկրորդ շարքը։ Եթե կարողանար դուրս գալ, վերջապես, վերջին դռնից դուրս, – բայց սա երբեք, երբեք չի կարող կատարվել, – իր առաջ, ահա՛, կգտներ կայսերական քաղաքը, աշխարհի կենտրոնը, ուր կուտակված են նրա ավերակների լեռները։ Այնտեղ՝ դրանց միջով, ոչ ոք չի կարողանում առաջ շարժվել, և՛ ոչ իսկ մի մեռյալի պատգամը տանելով։ Դու, մինչ այդ, նստում ես պատուհանիդ մոտ և երազում ես այդ պատգամի մասին, երբ վրա է հասնում երեկոն(10)։
Երբ ընթերցում ես այս պատմվածքը, անհնարին է չմտածել Քրիստոսի մասին, Ով այս աշխարհից հեռանալուց առաջ Եկեղեցուն հանձնեց Իր պատգամը. «Գնացե՛ք ողջ աշխարհով մեկ, յուրաքանչյուր արարածի քարոզեցեք բարի լուրը» (Մրկ 16, 15)։ Եվ անհնարին է չմտածել այն բազմաթիվ մարդկանց մասին, ովքեր կանգնած են իրենց պատուհանների մոտ և երազում են, առանց գիտակցելու, Քրիստոսի պատգամի նման պատգամի մասին։
Հնարավոր ամեն բան պետք է անենք, որպեսզի Եկեղեցին երբեք չդառնա Կաֆկայի կողմից նկարագրված այդ բարդ ու ավերակներով լցված ամրոցը, և պատգամը կարողանա դուրս գալ նրանից ազատորեն ու բերկրանքով, ինչպես երբ սկսեց իր ընթացքը։ Գիտե՛նք, թե որո՛նք են «բաժանարար պատերը», որ կարող են խոչընդոտ հանդիսանալ պատգամատարի ճանապարհին։ Դրանք նախևառաջ պարիսպներն են, որ միմյանցից բաժանում են քրիստոնեական տարբեր եկեղեցիներին, ապա չափազանց բյուրոկրացիան, արարողակարգային մնացորդները, որ այլևս իմաստազուրկ են. անցյալի ճահճացումներ, օրենքներ ու բանավեճեր, որոնք այլևս սոսկ ավերակներ են դարձել։
Պատահում է ինչպես որոշ պատմական շենքերի դեպքում։ Դարերի ընթացքում, պահի պահանջներին հարմարվելու նպատակով, դրանք լցվում են բաժանարար պատերով, աստիճաններով, մեծ ու փոքր սենյակներով, աստիճանների տակ գոյացող տարածքներով։ Հասնում է պահը, երբ նկատում ենք, որ այս բոլոր հարմարեցումներն այլևս չեն համապատասխանում ներկա պահանջներին, մանավանդ թե՝ խոչընդոտ են հանդիսանում. և այդ ժամանակ հարկավոր է քաջությունն ունենալ՝ քանդելու այդ հավելյալ շինվածքները և վերադարձնել շենքն իր սկզբնական պարզությանն ու գործնականությանը, աչքի առաջ ունենալով նրա վերանորոգ գործածումը։
Կաֆկայի այս պատմվածքի և Եկեղեցու վերաբերյալ դրա կիրառման մասին խոսեցի այն քարոզի ժամանակ, որ արտասանեցի Սուրբ Պետրոսի տաճարում, 2013 թվականի Ավագ Ուրբաթ օրը, երբ ընթացքի մեջ էր այժմյան Սրբազան Պապի Քահանայապետության առաջին տարին։ Թույլ տվեցի ինձ կրկնել դրանք այսօր՝ շնորհակալություն հայտնելու համար Աստծուն այն դեպի առաջ կատարված քայլերի համար, որոնք Եկեղեցին կատարեց այս տարիների ընթացքում ՝ ինքն իր մեջ փակվածությունից դուրս գալու և դեպի «աշխարհի գոյութենական արվարձանները» գնալու նպատակով, նրանց տանելով Քրիստոսի պատգամը։
Քրիստոսը պետք է ծնվի հավատացյալ հոգուց
Մեզ մնում է խորհրդածել այժմ այն բանի շուրջ, ինչը որ վերաբերվում է մեզ բոլորիս՝ անխտիր կերպով և ավելի մոտիկից. Քրիստոսի ծնունդը հավատացյալ հոգուց։ «Քրիստոսը», գրում է Սբ. Մաքսիմոս Խոստովանողը, «միշտ միստիկ կերպով ծնվում է հոգու մեջ, մարմին վերցնելով նրանցից, ովքեր փրկված են, և դարձնելով այն հոգուն, ով Իրեն ծնում է, մի կույս մայր»(11)։
Թե ինչպե՛ս կարող է մարդը դառնալ Քրիստոսի մայր, բացատրում է Հիսուսն Ինքը Ավետարանում. լսելո՛վ, ասում է, Խոսքը, և այն գործի վերածելով (հմմտ. Ղկս 8, 21)։ Կարևոր է նկատել, որ երկու գործողություններ կան կատարելիք։ Մարիամն էլ Քրիստոսի Մայրը դարձավ երկու պահերի միջոցով. նախ հղանալով Նրան, ապա ծննդաբերելով։
Գոյություն ունեն երկու տեսակի թերի մայրություններ, կամ մայրության երկու տեսակ ընդհատումներ։ Մեկը դա վիժման հին ու հայտնի տեսակն է։ Այն տեղի է ունենում, երբ մի կին հղանում է մի նոր կյանք, բայց չի ծննդաբերում, որովհետև, հղիության ընթացքում, կա՛մ բնական պատճառներով, կա՛մ մարդկանց ոճրագործ միջամտության պատճառով, սաղմը մահանում է։ Մինչև քիչ ժամանակ առաջ սա միակ դեպքն էր, որ մարդկությունը ճանաչում էր թերի մայրության վերաբերյալ։ Այսօր գոյություն ունի մի ուրիշ տեսակ ևս, առաջինի հակառակը, որ կայանում է զավակ ծննդաբերելու մեջ՝ առանց նրան հղացած լինելու։ Այսպես է կատարվում փորձանոթներում բեղմնավորված և կնոջ արգանդի մեջ արհեստականորեն տեղադրված երեխաների դեպքում, կամ վարձակալության տրված արգանդների դեպքում, որպեսզի հյուրընկալեն, վճարումով, մարդկային կյանքեր, որոնք հղացվել են այլուր։ Այս դեպքում, կյանքը, որ տվյալ կնոջից ծնվում է, չի գալիս իրենից, հղացված չէ «նախ սրտում և հետո մարմնի մեջ», ինչպես ասում է Օգոստինոս Հայրապետը Մարիամի մասին(12)։
Ցավոք, հոգևոր հարթության վրա էլ գոյություն ունեն այս երկու տխուր հնարավորությունները։ Հիսուսին հղանում, բայց չի ծննդաբերում նա, ով Խոսքն ընդունում է՝ առանց այն գործադրելու. ով շարունակում է հոգևոր վիժումներ կատարել մեկը մյուսի ետևից՝ դարձի գալու առաջադրանքներ բանաձևելով, խոսքով կամ մտքով, որոնք ապա սիստեմատիկ կերպով մոռացվում կամ կես ճանապարհին են թողնվում գործնական գետնի վրա։ Դա նրանք են, ասում է Հակոբոս Առաքյալը, ովքեր աճապարանքով նայում են իրենց հայելու մեջ և ապա հեռանում են՝ մոռանալով, թե ինչպիսի՛ն էին (հմմտ. Հկբ 1, 23-24)։
Քրիստոսին ծննդաբերում է, ընդհակառակը, առանց Նրան հղացած լինելու՝ նա, ով բազմաթիվ գործեր է կատարում, նաև բարի գործեր, բայց որոնք սրտից չեն բխում, Աստծո հանդեպ սիրուց և ուղիղ դիտավորությունից, այլ ավելի՝ սովորության ուժով, կամ կեղծավորությամբ, կամ սեփական փառքի ու սեփական շահի փնտրտուքով, կամ պարզապես հանուն այն գոհունակության զգացումի, որ տալիս է ինչ որ մի գործ անելը։ Մեր գործերը «բարի» են միմիայն այն դեպքում, երբ բխում են սրտից, երբ հղացված են հանուն Աստծո սիրո և հավատքի մեջ։ Ա՛յլ խոսքերով ասած, եթե դիտավորությունը, որ մեզ առաջնորդում է, ուղիղ է, կամ առնվազն՝ երբ ջանք ենք գործադրում այն ուղիղ պահելու համար։
Սբ. Ֆրանցիսկոս Ասսիզացին մի խոսք ունի, որը շատ լավ ամփոփում է այն, ինչը որ ցանկանում եմ ասել. «Քրիստոսի մայրերն ենք», ասում է, «երբ Նրան մեր սրտի ու մեր մարմնի մեջ ենք բերում աստվածային սիրո և մաքուր ու անկեղծ խղճի միջոցով. Նրան ծնունդ ենք տալիս սուրբ գործերի միջոցով, որոնք ուրիշների առջև պետք է շողան որպես օրինակ»(13)։
Մենք, ուզում է ասել, Քրիստոսին հղանում ենք, երբ Նրան սիրում ենք սրտի անկեղծությամբ ու խղճի ուղղամտությամբ, և Նրան լույս աշխարհ ենք բերում, երբ սուրբ գործեր ենք կատարում, որոնք հայտնում են Նրան աշխարհին և փառավորում են Հորը, որ երկնքում է (հմմտ. Մտթ 5, 16)։ Սուրբ Բոնավենտուրան զարգացրել է իր Սերովբեանման Հոր այս միտքը «Մանուկ Հիսուսի հինգ տոների մասին» կոչվող իր աշխատության մեջ։ Այդ տոներն իր ընկալմամբ հետևյալներն են. Հղացումը, Ծնունդը, Թլփատությունը, Աստվածահայտնությունն ու Տաճարին Ընծայումը։ Սուրբը բացատրում է, թե ինչպե՛ս կարող ենք անել՝ այդ տոներից յուրաքանչյուրը մեր կյանքում հոգևորապես տոնակատարելու համար։ Այստեղ մեջբերում եմ միայն այն, ինչը որ նա ասում է առաջին երկու տոների մասին. Հղացումն ու Ծնունդը։
Սուրբ Բոնավենտուրայի համաձայն, հոգին հղանում է Հիսուսին, երբ, դժգոհ այն կյանքից, որ վարում է, սուրբ ներշնչումներից մղված և սուրբ խանդավառությամբ բռնկված, ի վերջո՝ վճռական որոշմամբ հեռանալով իր հին սովորություններից ու թերություններից, կարծես հոգևորապես բեղմնավորվում է Սուրբ Հոգու շնորհով և հղանում է նոր կյանքի առաջադրությունը(14)։ Ահա՛, այսպես տեղի է ունենում Հիսուսի հղացումն իր հոգում։
Երբ հղացվում է, Աստծո Օրհնյալ Որդին ծնվում է սրտի մեջ այն ժամանակ, երբ, առողջ կշռադատություն կատարելուց, պատշաճ խորհուրդներ հարցնելուց, Աստծո օգնությունը հայցելուց հետո, հոգին իսկույն գործի է դնում իր սուրբ առաջադրությունը՝ սկսելով իրագործել այն, ինչը որ ժամանակից ի վեր հասունացնում էր, բայց միշտ հետաձգում էր՝ վախենալով, թե ընդունակ չէ դրան։ Բայց հարկավոր է պնդել մի բանի վրա. նոր կյանքի այս առաջադրությունը պետք է վերածվի, անհապաղ, ինչ որ մի կոնկրետ բանի, մեր կյանքի ու մեր սովորությունների մեջ կատարված մի փոփոխության, հնարավորության դեպքում նաև արտաքին ու տեսանելի հարթության վրա։ Եթե առաջադրությունը գործի չի վերածվում, Հիսուսը հղացվում է, բայց չի ծննդաբերվում։ Խոսքը վերաբերվում է հոգևոր բազմաթիվ վիժումներից մեկին։ Նման դեպքում հոգին երբեք չի կարողանա տոնակատարել Հիսուս Մանկան «երկրորդ տոնը», որ Սուրբ Ծնունդն է։ Կրկին կընկնի այն բազմաթիվ հետաձգումներից մեկի մեջ, որոնցով թերևս ուրվագծվել է մեր անցյալի կյանքը։
Մի փոքրիկ փոփոխություն, որով կարող ենք սկսել, կարող է լինել մի քիչ լռություն ապահովելը մեր շուրջը և մեր ներսում։ «Որքա՜ն գեղեցիկ կլիներ», ասում էր Սրբազան Քահանայապետը անցած Ընդհանուր Ունկնդրության ժամանակ, «եթե մեզնից յուրաքանչյուրը, Սուրբ Հովսեփի օրինակին հետևելով, կարողանար վերստին ձեռքբերել կյանքի այս հայեցողական տարածությունը, որի դռները մեր առաջ բացում է հե՛նց լռությունը»։ Սուրբ Ծննդյան ծիսական ժամանակվա վաղեմի Ժամամուտներից մեկն ասում էր, որ Աստծո Բանը երկնքից իջավ, «մինչ ամեն բան շուրջբոլորը պատված էր լռությամբ»(15)։
Փորձենք նախևառաջ լռեցնել ժխորը, որ մեր ներսում է, քննարկումները, որ միշտ հոսում են մեր մտքում ՝ անձանց ու դեպքերի մասին, որոնց մեջ, անկասկածորեն, հաղթանակողի դերն ենք կատարում մենք ինքներս։ Գոնե երբեմն, եղբայրներին մեղադրողներից փոխակերպվենք նրանց պաշտպանողների, մտածելով, թե որքա՜ն բաների մեջ ուրիշները կարող էին հանդիմանել մեզ։ Կանոնական դատալսումների ժամանակ – առնվազն անցյալում – , մեղադրանքները լսելուց հետո դատավորն արտասանում էր «Այժմ կլսենք հակառակ կողմին» («Audiatur et altera pars») բանաձևը։ Երբ անդրադառնում ենք, որ մեր մտքում դատում ենք ինչ որ մեկին, սովորենք իսկույն կրկնել այս բանաձևը ինքներս մեզ. «Այժմ կլսենք հակառակ կողմին»։ Փորձի՛ր քեզ եղբորդ, քրոջդ տեղը դնել։
Վերադառնանք մտքով Մարիամին։ Տոլստոյը մի միտք ունի հղի կանանց մասին, որը մեզ կարող է օգնել՝ հասկանալու և նմանվելու Սուրբ Կույսին, Հիսնակացի այս ծիսական ժամանակվա ավարտական օրերին։ Սպասման մեջ գտնվող կնոջ հայացքն, ասում է, մի տարօրինակ անուշություն ունի, և ուղղված է ավելի դեպի իր ներսը, քան իրենից դուրս, որովհետև իր ներսում է գտնվում աշխարհի – ի՛ր համար – ամենագեղեցիկ իրականությունը։ Այսպիսին էր Մարիամի հայացքը, երբ նա իր արգանդում կրում էր տիեզերքի Արարչին։ Նմանվե՛նք իրեն, մտքի ճշմարիտ ամփոփման մի քանի րոպե հատկացնելով՝ ծնունդ տալու համար Հիսուսին մեր սրտում։ Լավագույն պատասխանը, որ կարող ենք տալ Սուրբ Ծնունդը հասարակության կյանքից ջնջելու ապաքրիստոնեականացած մշակույթի փորձերին, դա Սուրբ Ծնունդը ներանձնականացնելն է և այն վերադարձնելն իր էությանը։
Քիչ օրեր անց ավարտվելու է տարին, որի ընթացքում հանդիսավոր կերպով նշեցինք Դանթե Ալիգիերիի մահվան յոթերորդ հարյուրամյակը։ Մեր այս խորհրդածությունը փակենք՝ մերը դարձնելով Սուրբ Կույսին ուղղված այն սքանչելի աղոթքը, որ գտնվում է Աստվածային Կատակերգության երրորդ մասի՝ Դրախտի վերջին տաղի մեջ։ Դանթեն էլ, Պողոս Առաքյալի և Հովհաննես Ավետարանչի նման, Մարիամին կոչում է պարզապես «Կին».
Ո՜վ Կույս Մայր, դուստր քո իսկ Որդու,
բոլոր արարածներից առավել խոնարհ ու բարձր,
աստվածային իմաստության հաստատուն սահման,
դու նա ես, ով բնությունը մարդկային ազնվացրեց այնքան,
որ չխորշեց Արարիչը նրա՝ նրա արարածը դառնալ։
Քո արգանդի մեջ կրկին վառվեց սերը [Աստծո և մարդու միջև],
որի ջերմության ազդմամբ, հավիտենական խաղաղության մեջ,
այսպես ծիլ տվեց Ծաղիկն այս։
Այստեղ՝ մեր համար, սիրո պայծառ արև ես,
և երկրի վրա, մահկանացուների մեջ,
հույսի կենդանի աղբյուր ես։
Ո՜վ Կին, այնքա՜ն մեծ ես ու այնքա՜ն թանկագին,
որ եթե մեկն ինչ որ մի շնորհ է ուզում և քեզ չի դիմում,
նշանակում է, որ նրա ցանկությունը ճախրել է ուզում առանց թևերի։
Քո բարյացակամությունը ո՛չ միայն հայցողներին է պատասխանում,
այլ՝ շատ անգամներ, ինքնաբուխ կերպով, կանխում է նրանց խնդրանքները։
Քո մեջ է գթությունը, քո մեջ է աստվածապաշտությունը,
քո մեջ է վեհանձնությունը, քո մեջ է բովանդակվում ողջ բարությունը,
որ ինչ որ մի արարածի մեջ կարող է գտնվել։
Սրբազան Հայր, Պատվական Հայրեր, եղբայրներ և քույրեր, բարի Սուրբ Ծնունդ։
(1) Հմմտ. Հոբ 14, 1; 15, 14; 25, 4.
(2) Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացի, Թրալլիսացիներին 9, 1; Զմյուռնիացիներին 1; Սբ. Իրենեուս Լուգդունացի, Ընդդեմ հերետիկոսությունների, III, 16, 3.
(3) Սբ. Իգնատիոս Անտիոքացի, Եփեսացիներին, 7, 2.
(4) Հմմտ. Տերտուղիանոս, Քրիստոսի մարմնի մասին, 20.
(5) Սբ. Լևոն Մեծ, Նամակ 28, Ֆլավիանոսին, 4.
(6) Սբ. Գրիգոր Մեծ, Հոբի բարոյական մեկնություն, XX, 1.
(7) Սբ. Իրենեուս Լուգդունացի, Ընդդեմ հերետիկոսությունների, IV, 40, 3.
(8) Լութեր, Մեծացուսցեի մեկնություն (ed. Weimar 7, p. 572 f.).
(9) Եր. Իսահակ Սթելլացի, Ճառեր, 51 (PL 194, 1863s.).
(10) Ֆ. Կաֆկա, Մի կայսերական պատգամ, «Պատմվածքներ», Միլան 1972, էջ 146.
(11) Սբ. Մաքսիմոս Խոստովանող, «Հայր մեր»ի մեկնություն (PG 90, 889).
(12) Սբ. Օգոստինոս Հիպպոնացի, Ճառեր, 215, 4 (PL 38, 1074).
(13) Սբ. Ֆրանցիսկոս Ասսիզացի, Նամակ բոլոր հավատացյալներին, 1 (Ֆրանցիսկյան Աղբյուրներ, թիվ 178).
(14) Սբ. Բոնավենտուրա, Մանուկ Հիսուսի հինգ տոների մասին (ed. Quaracchi 1949, pp. 207ss).
(15) «Մինչդեռ ամեն ինչ պատված էր խորը լռությամբ, և գիշերն հասել էր իր ընթացքի կեսին, ամենակարող Քո Խոսքը, ո՜վ Տեր, երկնքից՝ արքայական Քո գահից, եկավ» (հմմտ. Իմս 18, 14-15)։
