Հիսնակացի Երրորդ Քարոզ, « Եկավ բնակվելու մեր մեջ », 18.12.2020

 

 

 

 

 

«Ձեր մեջ կա մեկը, ում դուք չեք ճանաչում» (Հվհ 1, 26)։ Հովհաննես Մկրտչի տխուր աղաղակն է, որ լսեցինք Հիսնակացի Երրորդ Կիրակի օրվա Ավետարանում և որն ուզում ենք հնչեցնել Սուրբ Ծննդից առաջ այս վերջին հանդիպման ժամանակ։

Սուրբ Պետրոսի հրապարակում անցած Մարտի 27-ի իր հիշարժան պատգամում, խաղաղեցված փոթորկի ավետարանական դրվագն ընթերցելուց հետո Սրբազան Քահանայապետը հարց ձևակերպեց, թե ի՞նչ բանի մեջ էր կայանում «սակավահավատությունը», որի համար Հիսուսն հանդիմանում էր աշակերտներին, և բացատրեց.

«Նրանք չէին դադարել Նրան հավատալուց, արդարև՝ օգնության էին կանչում Նրան։ Բայց տեսնենք, թե ի՛նչ խոսքերով են օգնության կանչում. ''Վարդապետ, հոգդ չէ՞, որ կորչում ենք'' (Մրկ 4, 38)։ Հոգդ չէ՞. կարծում են, թե Հիսուսը չի հետաքրքրվում իրենցով, թե խնամք չունի իրենց նկատմամբ։ Մեր հարաբերություններում, մեր ընտանիքներում, ամենաշատ ցավեցնող բանն այն է, երբ լսում ենք այս խոսքերը. ''Հոգդ չէ՞, թե ես ինչպե՛ս եմ ինձ զգում''։ Խոցող խոսքեր են սրանք, որ փոթորիկ են սանձազերծում սրտում։ Խոցած պետք է որ լինեն նաև Հիսուսին։ Որովհետև ոչ ոք ավելի հետաքրքրված չէ մեզնով, քան Ինքը»։

Կարող ենք ևս մի նրբերանգ նշմարել Հիսուսի հանդիմանության մեջ։ Աշակերտները չէին հասկացել, թե Ո՛վ էր Նա, որ նավակի մեջ էր իրենց հետ. չէին հասկացել, որ եթե Ինքն իրենց հետ էր, նավակը չէր կարող խորտակվել, քանի որ Աստված չի կարող խեղդվել։ Մենք՝ այսօրվա աշակերտներս, առաքյալների միևնույն սխալը գործած կլինենք և Հիսուսի միևնույն հանդիմանությանը արժանի կլինենք, եթե հուժկու փոթորկի մեջ, որն աշխարհի վրա հարձակվել է համավարակի տեսքով, մոռանանք, որ մենք միայնակ չենք նավակի ու ալեկոծության մեջ։ Սուրբ Ծննդյան տոնը մեզ հնարավորություն է տալիս ընդարձակելու մեր մտահորիզոնը. Գալիլեայի ծովակից մինչև աշխարհն ամբողջ, առաքյալներից մինչև մեզ. «Բանը մարմին եղավ և եկավ բնակվելու մեր մեջ» (Հվհ 1, 14)։ Հունարեն բայը (ἐσκήνωσεν - էսկենոսեն), որ բառացի նշանակում է «վրան խփեց», արտահայտում է կատարված ու անշրջելի գործողության գաղափարը։ Աստծո Որդին իջել է այս երկրի վրա և Աստված չի կարող խեղդվել։ Քրիստոնյան սաղմոսերգուից առավել հիմնավոր իրավացիությամբ կարող է հռչակել.

 

Աստված մեր համար ապավեն է և ուժ,

տրտմության ժամանակ միշտ մոտիկ օգնություն։

Ուստի չենք վախենում, եթե երկիրը խռովվում է,

եթե լեռները փլուզվում են մինչև ծովի անդունդները։ [...]

Տիեզերքի Տերը միշտ մեր հետ է, [...]

Աստված Իր քաղաքում է, այն չի կարող սասանվել (հմմտ. Սղմ 46, 2-6)։

 

«Աստված մեր հետ է», այսինքն՝ Նա մարդու կողմից է, մարդուն բարեկամ ու դաշնակից է՝ ընդդեմ չարի ուժերի։ Պետք է վերագտնենք Բանի մարմնավորման սկզբնական և պարզ նշանակությունը, նրա վրա կառուցված աստվածաբանական բոլոր բացատրություններից ու դոգմաներից անդին։ Աստված եկել է բնակվելու մեր մեջ։ Կամեցել է այս իրադարձությունը դարձնել Իր հատուկ Անունը. Էմմանուել, Աստված-մեր-հետ։ Այն, ինչ Եսային մարգարեացել էր. «Ահա՛. կույսը կհղանա ու կծնի մի որդի, որ կկոչվի Էմմանուել» (Ես 7, 14), դարձել է կատարված իրողություն։

Պետք է, ասում էի, վերադառնանք 5րդ դարի քրիստոսաբանական բոլոր վիճաբանություններից առաջ – Եփեսոսից ու Քաղկեդոնից առաջ – , վերագտնելու համար այն պարադոքսն ու գայթակղությունը, որ պարունակված է սույն հաստատման մեջ. «Բանը մարմին եղավ»։ Օգտակար կլինի կրկին ունկնդրել հակազդեցությունը 2րդ դարի ուսյալ հեթանոսներից մեկի, ով լսել էր քրիստոնյաների հավատքի մասին։ «Աստծո Որդին», սարսափած բացականչում էր փիլիսոփա Կելսոսը, «մի քանի տարի առաջ ապրած մա՞րդ»։ Հավիտենական Լոգոսը «երեկվա կամ երեկ չէ առաջի օրվա» մե՞կը, «Հուդեայի ավաններից մեկում, աղքատ ջուլհակուհուց ծնված» մա՞րդ⁽¹⁾։ Զարմանալու ոչինչ չկա։ Քրիստոսի անձում աստվածության ու մարդկության կատարյալ միությունը բոլոր հնարավոր նորություններից ամենամեծն էր, «միակ նոր բանն արևի տակ», ինչպես այն անվանում է Սբ. Հովհան Դամասկացին⁽²⁾։

Առաջին մեծ պատերազմը, որ Քրիստոսի հանդեպ հավատքը ստիպված եղավ դիմագրավել, չէր վերաբերվում Նրա աստվածությանը, այլ՝ Նրա մարդկային բնությանը և մարմնեղության ճշմարտությանը։ Այդ մերժման ակունքը Պլատոնի դոգման էր, որի համաձայն «ոչ մի Աստված չի խառնվում մարդու հետ»⁽³⁾։ Սուրբ Օգոստինոսն իր սեփական փորձառությամբ բացահայտել է մարդեղությանն հավատալու դժվարության գլխավոր արմատը, որ է՝ խոնարհության պակասը. «Ինքս խոնարհ չլինելով», գրում է Խոստովանությունների գրքում, «չէի հասկանում Աստծո խոնարհությունը»⁽⁴⁾։

Իր փորձառությունը մեզ օգնում է հասկանալու արդի աթեիզմի գլխավոր արմատը և մեր առաջ մատնանշում է նրա հաղթահարման միակ հնարավոր կերպը։ 18րդ դարում Հերմանն Սամուել Ռայմառուսից սկսած, մի համատարած հարձակում է սկսվել Ավետարանի պատմական ճշմարտացիության և Քրիստոսի աստվածության դեմ։ Հիսուսն ասել է. «Ես եմ ճանապարհը, ճշմարտությունը և կյանքը։ Ոչ ոք չի գալիս Հոր մոտ, եթե ո՛չ միայն՝ իմ միջոցով» (Հվհ 14, 6)։ Երբ անանցանելի հայտարարվեց Աստծուն մերձենալու այս միակ ճանապարհը, հեշտ եղավ անցնել նախ դեիզմին, իսկ ապա՝ աթեիզմին։

Օգոստինոսի փորձառությունն, – ասում էի, – մատնանշում է նաև խոչընդոտը հաղթահարելու ճանապարհը. վար դնել հպարտությունը և ընդունել Աստծո խոնարհությունը։ «Գովք եմ մատուցում Քեզ, Հա՜յր, Տեր երկնքի ու երկրի, որովհետև ծածկեցիր այս բաներն իմաստուններից ու գիտուններից, և հայտնեցիր դրանք փոքրիկներին» (Մտթ 11, 25). մարդկային անհավատության ողջ պատմությունը բացատրվում է Քրիստոսի այս խոսքերով։ Խոնարհությունն ընձեռում է մարմնեղությունը հասկանալու բանալին։ Քիչ ուժ է հարկավոր՝ սեփական անձն ի ցույց դնելու համար. վիթխարի հզորություն է հարկավոր, մինչդեռ, մի կողմ քաշվելու և ջնջվելու համար։ Աստված սեփական անձը թաքցնելու այս անսահմանափակ զորությունն է. «Մերկացրեց իր անձը՝ ծառայի կերպարանք առնելով, [...] խոնարհեցրեց իրեն՝ հնազանդվելով մինչև մահ» (Փլպ 2, 7-8)։

Աստված սեր է, այս իսկ պատճառով՝ խոնարհություն է։ Սերը կախվածություն է ստեղծում սիրված անձից, մի կախվածություն, որ չի ստորացնում, այլ՝ երջանկացնում է։ Երկու նախադասությունները՝ «Աստված սեր է» և «Աստված խոնարհություն է», նույն մեդալի երկու երեսների նման են։ Բայց ի՞նչ է նշանակում Աստծո վերաբերյալ կիրառվող խոնարհություն բառը և ի՞նչ իմաստով է Հիսուսը կարողանում ասել. «Սովորեցեք ինձնից, որ հեզ եմ և սրտով խոնարհ» (Մտթ 11, 29)։ Բացատրությունն այն է, որ էական խոնարհությունը չի կայանում նվաստ լինելու մեջ (փաստացի հնարավոր է նվաստ լինել առանց խոնարհ լինելու). չի կայանում սեփական անձը նվաստ համարելու մեջ (դա կարող է կախում ունենալ սեփական անձի նկատմամբ վատ կարծիքից). չի կայանում սեփական անձը նվաստ որակավորելու մեջ (հնարավոր է հռչակել դա խոսքով, առանց սրտանց համոզված լինելու դրան). կայանում է խոնարհվելու և հանուն սիրո՛ խոնարհվելու մեջ, մյուսներին բարձրացնելու նպատակով։ Այս իմաստով, ճշմարտապես խոնարհ է միայն Աստված։

 

Ո՞վ է նման Տիրոջը, մեր Աստծուն,

Նա բազմում է վերևում, գահի վրա.

բայց այնտեղից խոնարհեցնում է հայացքը՝

տեսնելու համար երկնքում և երկրի վրա։

Փոշու միջից բարձրացնում է տկարին,

աղքատին՝ աղբերի միջից (Սղմ 113, 5-7)։

 

Դա հասկացել էր, առանց յուրահատուկ ուսումներ կատարած լինելու, Ֆրանցիսկոս Ասսիզացին, ով իր «Վեհագույն Աստծո Գովքեր»ի տաղում, տողերից մեկում Աստծուն դիմելով հանկարծ ասում է. «Դու խոնարհություն ես»⁽⁵⁾, իսկ իր «Նամակ ողջ Միաբանությանը» գրության մեջ բացականչում է. «Տեսեք, եղբայրներ, Աստծո խոնարհությունը»։ «Ամեն օր», – գրում է իր Հորդորներից մեկում, – «Նա խոնարհվում է, ինչպես երբ արքայական աթոռից իջավ Կույսի արգանդի մեջ»⁽⁶⁾։

Սուրբ Ծնունդն Աստծո խոնարհության տոնն է։ Այն հոգով և ճշմարտությամբ տոնակատարելու համար պետք է մենք էլ խոնարհվենք, նման այն խոնարհվելուն, որն հարկավոր է Բեթղեհեմի Սուրբ Ծննդյան տաճարի ցածր դռնից ներս մտնել կարողանալու համար։

 

 

Բայց վերադառնանք խորհրդի սրտին. «Բանը մարմին եղավ և եկավ բնակվելու մեր մեջ»։ Աստված մեր հետ է ընդմիշտ, անվերադարձ կերպով։ Սա է, այսուհետև, քրիստոնեական մարգարեության կենտրոնական առարկան։ Զաքարիան ողջունում է Նախակարապետին, անվանելով նրան «Բարձրյալի մարգարե» (Ղկս 1, 76), և Հիսուսը նրա մասին ասում է, որ «ավելին է, քան մի մարգարե» (Մտթ 11, 9)։ Բայց ի՞նչ իմաստով է Հովհաննես Մկրտիչը մարգարե։ Որտե՞ղ է մարգարեությունն իր դեպքում։ Աստվածաշնչյան մարգարեներն ավետում էին մի գալիք փրկություն. Հովհաննես Մկրտիչը չի ավետում մի գալիք փրկություն. մատնանշում է, ընդհակառակը, մեկին, ով այնտեղ ներկա է իր առաջ։ Հին մարգարեներն օգնում էին ժողովրդին անցնելու ժամանակի պատնեշից այն կողմ. Հովհաննես Մկրտիչն օգնում է ժողովրդին անցնելու է՛լ ավելի հաստ պատնեշից՝ հակասող երևույթներից այն կողմ։ Այդքա՜ն սպասված Մեսսիան, – սպասված՝ նահապետների կողմից, ավետված՝ մարգարեների կողմից, երգված՝ սաղմոսների կողմից, – այդ մա՞րդն էր ուրեմն, տեսքով ու ծագմամբ այդքան խոնարհ ու սովորական, որի մասին գիտեին ամեն բան, մինչև իսկ վայրը, ուր ծնվել է։

Հարաբերաբար ավելի հեշտ է հավատալ ինչ որ մի մեծղի ու աստվածային բանի, երբ միտքը մղվում է անորոշ ապագայի մեջ. «այդ օրերին», «վերջին ժամանակներում», մի տիեզերական շրջանակի մեջ, երկինքներով, որոնցից կաթում է քաղցրություն, և երկրով, որ բացվում է՝ բողբոջել տալու համար Փրկչին (հմմտ. Ես 45, 8)։ Ավելի դժվարին է, երբ հարկավոր է ասել. «Ահա՛, Նա՛ է»։ Իսկույն փորձությանն ենք ենթարկվում ասելու. «Այսքանը և վե՞րջ»։ «Նազարեթից կարո՞ղ է ինչ որ մի լավ բան ելնել» (Հվհ 1, 46)։ «Սրա մասին գիտենք, թե որտեղից է» (Հվհ 7, 27)։

Սա մարգարեական գերմարդկային առաջադրանք էր և հասկանալի է, թե ինչու է Նախակարապետն անվանվում «ավելի, քան մի մարգարե»։ Նա այն մարդն է, որ մատն ուղղում է դեպի մի անձ և արտասանում է մի վճռական. «Ահա՛ Նա», «Ահա՛ Աստծո Գառը» (Հվհ 1, 29)։ Ինչպիսի՛ դող պետք է որ անցած լինի նրանց մարմնով, ովքեր առաջինը լսեցին այդ հայտնությունը։ Սուրբ Հոգու մի հզոր ներգործություն ընկերակցում էր Նախակարապետի խոսքերին և դրանց ճշմարտությունը հայտնում էր լավ տրամադրված սրտերին։ Անցյալ և ապագա, սպասում և կատարում հպվում էին։ Փրկության պատմության գմբեթն ամբողջանում էր։

Ես կարծում եմ, որ Հովհաննես Մկրտիչը մեզ ավանդել է մարգարեական իր այդ նույն պարտականությունը. շարունակել աղաղակել. «Ձեր մեջ կա մեկը, ում դուք չեք ճանաչում» (Հվհ 1, 26)։ Նա սկիզբ տվեց նոր մարգարեությանը, որը չի կայանում – ասում էի – մի ապագա փրկություն ավետելու մեջ, այլ՝ հայտնելու մեջ Քրիստոսի ներկայությունը պատմության ներսում. «Ես ձեր հետ եմ ամեն օր, մինչև աշխարհի վախճանը» (Մտթ 28, 20)։ Քրիստոսը պատմության մեջ ներկա չէ միայն այն իմաստով, որ Իր մասին անդադար գրում ու խոսում են, այլ՝ որովհետև հարություն է առել և ապրում է ըստ Սուրբ Հոգու։ Ո՛չ միայն մտովի, այլ՝ իսկապես։ Ավետարանի քարոզչությունը սկսվում է այս կետից։

Մկրտչի ժամանակ, դժվարություն հարուցողը Հիսուսի ֆիզիկական մարմինն էր, Նրա միս ու արյուն լինելը, որն այսքա՜ն նման է մեր էությանը, մեղքից բացի։ Այսօր հատկապես Նրա միստիկ մարմինն է՝ Եկեղեցին, որ դժվարություն է հարուցում ու գայթակղեցնում։ Այսքա՜ն նման մնացած մարդկությանը, անգամ առանց մեղքի բացառության։ Ինչպես Նախակարապետն իր ժամանակակիցներին ճանաչել տվեց Քրիստոսին մարմնի խոնարհության ներքո, այնպես անհրաժեշտ է այսօր ճանաչել տալ Նրան Իր Եկեղեցու աղքատության ու թշվառության մեջ, ինչպես նաև աղքատության ու թշվառության մեջ մեզնից յուրաքանչյուրի։

 

 

Բայց պետք է մի բան ավելացնենք մինչ այժմ ասվածներին։ Արդարև, կարևոր չէ միայն իմանալ, որ Աստված մարդացել է. կարևոր է նաև իմանալ, թե ի՛նչ դասակարգի մարդ է Աստված դարձել։ Նշանակալի է միմյանցից տարբեր ու միմյանց ամբողջացնող կերպը, որով Հովհաննեսն ու Պողոսը նկարագրում են, յուրաքանչյուրն իր հերթին, մարմնեղության իրականությունը։ Հովհաննեսի համար այն կայանում է փաստի մեջ, որ Բանը, որ Աստված էր, մարմին եղավ (հմմտ. Հվհ 1, 1-14). Պողոսի համար՝ փաստի մեջ, որ «Քրիստոսը, աստվածային բնություն ունենալով, ծառայի կերպարանք ստանձնեց» (հմմտ. Փլպ 2, 5...)։ Հովհաննեսի համար՝ Բանը, Աստված լինելով, դարձավ մարդ. Պողոսի համար՝ «Քրիստոսը, հարուստ լինելով, դարձավ աղքատ» (հմմտ. 2Կր 8, 9)։

Մարդեղության փաստի և դրա կերպի, էաբանական և գոյաբանական հարթությունների միջև տարբերությունը հետաքրքրում է մեզ, որովհետև մի եզակի լույսով լուսավորում է աղքատության այժմեական խնդիրը և քրիստոնյաների դիրքորոշումը դրա վերաբերյալ։ Օգնում է աստվածաշնչյան և աստվածաբանական հիմք տալու ի նպաստ աղքատների կատարված նախասիրող ընտրությանը, որ հռչակվել է Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովի կողմից։ «Ժողովական Հայրերը», գրել է Ժան Գուիտտոնը, ով աշխարհիկ դիտորդ էր Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովին, «վերագտան աղքատության խորհուրդը, որ է՝ Քրիստոսի ներկայությունը կերպարանքի ներքո նրանց, ովքեր տառապում են»⁽⁷⁾։

Աղքատության «խորհուրդը»։ Ուժգին, բայց հիմնավոր խոսքեր են։ Եթե մարդեղության իրականության մեջ Բանը որոշակի առումով ստանցձնել է մարդկանցից յուրաքանչյուրին (ինչպես հաստատում էին Հույն Հայրերից ոմանք), կերպով, որով դա իրականացել է, Նա ստանձնել է, ամբողջովին յուրահատուկ կերպով, աղքատին, խոնարհին, տառապյալին։ «Հաստատել է» այս նշանը, այնպես՝ ինչպես հաստատել է Ամենասուրբ Հաղորդության խորհուրդը։ Նա, արդարև, Ով հացի վրա արտասանեց «Սա իմ մարմինն է» խոսքերը, նույն խոսքերն արտասանեց նաև աղքատների վերաբերյալ։ Դա արեց, երբ խոսելով այն բաների մասին, որ մարդիկ արել – կամ չեն արել – քաղցածի, ծարավածի, բանտարկյալի, մերկի ու պանդուխտի համար, հանդիսավոր կերպով հայտարարեց. «Դա ինձ եք արել» և «Դա ինձ չեք արել» (Մտթ 25, 31...)։

Քաղենք այն հետևությունը, որ այդ ամեն ինչից բխում է եկեղեցաբանական հարթության վրա։ Սբ. Հովհաննես 23րդ Պապը, Վատիկանյան Երկրորդ Ժողովի առիթով, ոսկեդրամի նման հատեց «Աղքատների Եկեղեցի» արտահայտությունը⁽⁸⁾։ Այն լի է նշանակությամբ, որ շատ ավելի անդին է գնում, քան նշանակությունը, որով այն սովորաբար հասկացվում է։ Աղքատների Եկեղեցին կազմված չէ միայն Եկեղեցու աղքատներով։ Որոշակի առումով, աշխարհի բոլոր աղքատները – մկրտված լինեն, թե ո՛չ – պատկանում են նրան։ «Բայց», կարող են առարկել ոմանք, «հավատքը չեն ունեցել, չեն ստացել մկրտությունը»։ Ճիշտ է, բայց Բեթղեհեմի Մանուկներն էլ այն չեն ստացել, բայց նրանց հիշատակը տոնում ենք Սուրբ Ծննդից հետո։ Նրանց աղքատությունն ու տառապանքը, եթե մեղսազուրկ է, Աստծո առաջ նկատվում է որպես իրենց արյամբ մկրտություն։ Աստված փրկելու շա՜տ ավելի ձևեր ունի, քան մենք պատկերացնում ենք, թեև այդ բոլոր կերպերը – բոլորն առանց բացառության – «միայն Աստծուն հայտնի կերպով» անցնում են Քրիստոսի միջով։

Աղքատները «Քրիստոսինն» են ո՛չ որովհետև իրենք հայտարարում են, որ պատկանում են Նրան, այլ՝ որովհետև Քրիստոսն Ինքը հայտարարել է, որ նրանք պատկանում են Իրեն, նրանց հռչակել է Իր մարմինը։ Սա չի նշանակում, թե բավական է աղքատ ու քաղցած լինել այս աշխարհում, որպեսզի ինքնաբերաբար մուտք գործի Աստծո վերջնական Արքայություն։ Խոսքերը, թե. «Եկե՛ք իմ Հոր օրհնյալներ», ուղղված են նրանց, ովքեր խնամք են դրսևորել աղքատների հանդեպ, բայց անհրաժեշտաբար ուղղված չեն հենց աղքատներին, այն պարզ փաստի արդյունքում, որ նյութապես աղքատ են եղել կյանքում։

Քրիստոսի Եկեղեցին, հետևաբար, վիթխարիորեն ավելի ընդարձակ է, քան որքան ասում են թվերն ու վիճակագրությունները։ Ո՛չ պարզ ասելու ձևով, կամ անտեղի տրիումֆալիզմով։ Ոչ ոք, Հիսուսից բացի, չի հռչակել, թե. «Այն ամենն, ինչ արել եք իմ այս փոքրիկ եղբայրներից մեկին, արել եք ինձ» (Մտթ 25, 40), ուր «ամենափոքր եղբայրը» չի մատնանշում միայն Քրիստոսի հավատացյալին, այլ՝ յուրաքանչյուր մարդու։

Սրանից հետևում է, որ Պապը – և իր հետ Եկեղեցու մյուս հովիվները – իսկապես «աղքատների հայրն» է⁽⁹⁾։ Մեր բոլորիս համար ուրախություն և առաջ մղող գրգիռ է տեսնելը, թե այս դերակատարությունը որքա՜ն լրջորեն է ընդունվել ու գործադրվել վերջին տասնամյակների Սրբազան Քահանայապետների կողմից, և ամբողջովին յուրահատուկ կերպով Հովվի կողմից, ով այսօր նստած է Պետրոսի գահին։ Նա ամենահեղինակավոր ձայնն է, որ բարձրանում է նրանց ի պաշտպանություն, մի աշխարհում, որ միայն խտրական ընտրողականությունն է ճանաչում ու մարդկանց դուրս թափումը որպես խոտան։ Նա չի «մոռացել աղքատներին», իսկապես ո՛չ։ Աստվածաշնչում մի հատուկ օրհնություն կա նրանց համար, ովքեր իրենց սրտին մոտ են ընդունում աղքատի ճակատագիրը.

 

Երանի՜ մարդուն, որ հոգատար է տկարի նկատմամբ, [...]

Տերը պաշտպանելու է նրան, երանությամբ ապրեցնելու է երկրի վրա,

նրան չի մատնելու իր թշնամիների ցանկությանը (Սղմ 41, 2-3)։

 

Մարիամի ու Հովսեփի մասին Ավետարանում կարդում ենք, որ «նրանց համար տեղ չկար հյուրատանը» (Ղկս 2, 7)։ Այսօր էլ աղքատների համար տեղ չկա աշխարհի հյուրատանը, բայց պատմությունը ցույց է տվել, թե ո՛ւմ կողմից էր Աստված և թե ո՛ւմ կողմից պետք է լինի Եկեղեցին։ Գնալ դեպի աղքատները՝ նշանակում է նմանվել և հետևել Աստծո խոնարհությանը։ Նշանակում է խոնարհվել, փոքրանալ հանուն սիրո, բարձրացնելու համար նրան, ով ներքևում է։

Չտրվենք, սակայն, ինքնախաբկանքների. սա մի բան է, որ ավելի հեշտ է ասել, քան անել։ Անապատի Հայրերից մեկը՝ Իսահակ Նինվեացին, այս խորհուրդն էր տալիս նրանց, ովքեր ստիպված էին խոսել հոգևոր այնպիսի բաների մասին, որոնց տակավին չէին հասել կյանքի փորձառությամբ. «Խոսիր դրա մասին իբրև մեկը, ով պատկանում է աշակերտների դասին և ո՛չ թե հեղինակությամբ, հոգիդ խոնարհեցնելով և քեզ ունկնդրող յուրաքանչյուրից ավելի փոքր դառնալով»⁽¹⁰⁾։ Այսպես է, որ ես խոսեցի դեպի աղքատները գնալու մասին։

 

 

«Բանը մարմին եղավ և եկավ բնակվելու մեր մեջ»։ Պետք է, ավարտելուց առաջ, հոգնակիից անցում կատարենք եզակիի։ Չի եկել ընդհանուր ու անորոշ կերպով աշխարհի մեջ, այլ՝ անձամբ յուրաքանչյուր հավատացյալ հոգու մեջ։ Հիսուսն ասել է. «Եթե մեկն ինձ սիրում է, կպահի իմ խոսքը և իմ Հայրը կսիրի նրան , մենք նրա մոտ կգանք և նրա մոտ կօթևանենք» (Հվհ 14, 23)։ Քրիստոսը, հետևաբար, ներկա չէ միայն աշխարհի կամ Եկեղեցու նավակի մեջ. Նա ներկա է նաև իմ կյանքի փոքրիկ նավակի մեջ։ Ինչպիսի՜ միտք է սա, եթե միայն թե կարողանայինք հավատալ ճշմարտապես։ Սբ. Եղիսաբեթ Կատեն դրանում գտավ իր սրբության գաղտնիքը. «Ինձ թվում է», գրում էր ընկերուհիներից մեկին, «որ գտել եմ իմ երկինքը երկրի վրա, քանի որ երկինքն Աստված Ինքն է, իսկ Աստված իմ հոգու մեջ է։ Այն օրը, երբ սա հասկացա, ամեն ինչ լուսավորվեց»⁽¹¹⁾։

Սահմանափակումներով, որ պարտադրում է հանրային պաշտամունքին և եկեղեցի հաճախելուն, համավարակը կարող է առիթ հանդիսանալ շատերի համար՝ բացահայտելու, որ Աստծուն չենք հանդիպում միայն Եկեղեցի գնալով. որ կարող ենք պաշտել Աստծուն «հոգով և ճշմարտությամբ» և շփվել Հիսուսի հետ նաև տանը կամ մեր սենյակում փակված։ Քրիստոնյան երբեք չի կարող կարիքը չունենալ Ամենասուրբ Հաղորդության և եղբայրական հասարակության, բայց երբ դա խոչընդոտվում է ինչ որ մի ուժի կողմից, չպետք է մտածի, թե իր քրիստոնեական կյանքն ընդմիջվում է։ Եթե մարդը Քրիստոսին երբեք չի հանդիպել իր սեփական սրտում, Նրան երբեք չի հանդիպի այլուր, այս եզրի ուժգին իմաստով։

Կա Սուրբ Ծննդյան մասին մի համարձակ խոսք, որ դարաշրջանից դարաշրջան հնչել է Եկեղեցու մեծ հայրապետների ու հոգևոր ուսուցիչների շուրթերից. Որոգինես, Սբ. Օգոստինոս, Սբ. Բեռնարդոս. Անջելուս Սիլեզիուս, և տակավին ուրիշներ։ Այն, ամփոփ, ասում է. «Ի՞նչ օգուտ ինձ, որ Քրիստոսը մի անգամ ծնվել է Մարիամից Բեթղեհեմում, եթե Նա հավատքի շնորհիվ չծնվի նաև իմ սրտում»⁽¹²⁾։ «Որտե՞ղ է Քրիստոսը ծնվում, բառիս ամենախորին իմաստով, եթե ո՛չ՝ քո սրտում և քո հոգում», գրում է Սբ. Ամբրոսիոսը⁽¹³⁾։ «Աստծո Բանը», նրան արձագանքում է Սբ. Մաքսիմոս Խոստովանողը, «կամենում է բոլոր մարդկանց մեջ կրկնել Իր մարմնեղության խորհուրդը»⁽¹⁴⁾։ Ինչպես տեսնում ենք, սա իրոք համաքրիստոնեական ճշմարտություն է։

Այս նույն ավանդությանը արձագանքելով, Սբ. Հովհաննես 23րդ Պապը 1962 թվականի Սուրբ Ծննդյան իր պատգամում բարձրացնում էր առ Աստված այս բոցավառ աղոթքը. «Ո՜վ Հոր հավիտենական Բան, Աստծո և Մարիամի Որդի, այսօր էլ տակավին վերանորոգիր, հոգիների գաղտնարաններում, զմայլելի սքանչելիքը Քո ծնունդի»։

Յուրացնենք, մերը դարձնենք այս աղոթքը, բայց – դրամմատիկ իրավիճակում, որում գտնվում ենք – հավելենք նաև Սուրբ Ծննդյան ծեսի հրավառ աղերսանքը. «Ո՜վ Թագավորդ ժողովուրդների, որին բոլոր ազգերը սպասում էին, Անկյունաքար, որ ժողովուրդներին միավորում ես միության մեջ. Ե՛կ և փրկի՜ր մարդուն, որին հողից ստեղծեցիր»⁽¹⁵⁾։ Ե՜կ և վերստին ոտքի կանգնեցրո՜ւ այս համավարակի երկարատև աղետից ուժասպառ եղած մարդկությանը։ Ամեն։

 

Սրբազան Հայր, մեծապատիվ Հայրեր, Եղբայրներ և Քույրեր, բարի Սուրբ Ծնունդ։