2) Բայց կա՞ արդյոք Հիսուսի պատմական գոյության ոչ-աստվածաշնչյան ապացույց։
- 01
- 02
- 03
- 04
- 05
- 06
- 07
- 08
- 09
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
2) Բայց կա՞ արդյոք Հիսուսի պատմական գոյության ոչ-աստվածաշնչյան ապացույց։
Առաջին դարի հրեա պատմիչ Հովսեփոս Ֆլավիուսը երկու անգամ հիշատակում է Հիսուսին հրեա ժողովրդի պատմության վերաբերյալ իր մոնումենտալ աշխատության՝ «Հրեական հնություններ»ի մեջ։ Համառոտ հիշատակություն կա 20-րդ գրքում, որտեղ Հովսեփոսը նկարագրում է Ք.հ. 62թ.ին տեղի ունեցած օրինախախտների քարկոծումը։ Հանցագործներից մեկը նկարագրվում է որպես «Քրիստոս կոչված Հիսուսի եղբայրը՝ Հակոբոս անունով»: Այս հատվածը վստահելի է դարձնում քրիստոնեական «Տեր» տիտղոսի բացակայությունը, այս հատվածի համապատասխանությունը «Հնությունների» ընդհանուր համատեքստին և այս հատվածի առկայությունը ձեռագրերի բոլոր հայտնի օրինակներում: Ըստ Նոր Կտակարանի հետազոտող Ռոբերտ վան Վորստի, «գիտնականների ճնշող մեծամասնությունն այն կարծիքին է, որ ''Քրիստոս կոչված Հիսուսի եղբայրը'' խոսքերն իսկական են, ինչպես նաև ողջ հատվածը, որտեղ դրանք պարունակված են»[1]:
Ավելի երկար հատվածը, որ սովորաբար կոչվում է «Testimonium Flavianum» («Ֆլավիուսյան վկայություն»), գտնվում է 18-րդ գրքում: Այս հատվածի վերաբերյալ գիտնականները տարբեր կարծիքներ ունեն, քանի որ թեև հիշատակում է Հիսուսին, այդ հիշատակությունը գրեթե անկասկած ավելացվել է ավելի ուշ՝ գիրքը վերաշարադրող քրիստոնյա դպիրների կողմից: Հատվածը պարունակում է արտահայտություններ, որոնք ոչ մի հրեա, ներառյալ Հովսեփոսը, չէր գործածի: Օրինակ՝ «Նա Քրիստոսն էր» կամ «Երրորդ օրը Նա դարձյալ կենդանի հայտնվեց նրանց»։
Առասպելաբանական դպրոցի ներկայացուցիչները պնդում են, թե այս հատվածն ամբողջությամբ կեղծ է, քանի որ այն չի համապատասխանում համատեքստին և ընդմիջում է Ֆլավիուսի պատմությունը։ Բայց այս տեսակետն անտեսում է այն փաստը, որ հնագույն գրողները չեն գործածել տողատակերը և հաճախ նկարագրել են նաև բաներ, որոնք ուղղակիորեն կապված չեն բուն նյութի հետ: Համաձայն Նոր Կտակարանի ուսումնասիրող Ջեյմս Դ.Գ․ Դաննի, այս հատվածը հստակորեն պարունակում է քրիստոնեական ներդիրներ, բայց պարունակում է նաև բառեր, որոնք քրիստոնյաները երբեք չէին գործածի՝ մատնանշելու համար Հիսուսին։ Օրինակ՝ Հիսուսն այնտեղ անվանվում է «իմաստուն», իսկ քրիստոնյաները՝ «խումբ»[2]։ Դա ցույց է տալիս, որ Փլավիուսն ի սկզբանե գրել է հետևյալին շատ մոտ մի բան.
«Մոտավորապես այդ ժամանակ ապրում էր Հիսուսը՝ մի իմաստուն մարդ, որովհետև նա սքանչելի գործեր արեց և դարձավ այն մարդկանց ուսուցիչը, ովքեր պատրաստակամորեն ընդունեցին ճշմարտությունը։ Նա իր կողմը գրավեց բազմաթիվ հրեաների և հույների: Մեր ազդեցիկ մարդկանց հորդորով Պիղատոսը նրան խաչի դատապարտեց։ Բայց նրանք, ովքեր նախկինում սիրում էին նրան, հիմա էլ չդադարեցին սիրել նրան։ Մինչ օրս կան այսպես կոչված քրիստոնյաներ, ովքեր իրենց այդպես են կոչում նրա անունով»[3]:
Հռոմեացի պատմիչ Տակիտոսն իր «Տարեգրություն» աշխատության մեջ նկարագրում է Հռոմում տեղի ունեցած սարսափելի հրդեհը, որի համար Ներոն կայսրը մեղքը բարդեց քրիստոնյա կոչվող մի խումբ մարդկանց վրա[4]։ Տակիտոսն այդ խմբին նկարագրում է այսպես. «Քրիստոսը, որի անունից է գալիս այդ անվանումը, մահապատժի է ենթարկվել Տիբերիուսի օրոք՝ կառավարիչ Պոնտացի Պիղատոսի կողմից»։ Սա լիովին համապատասխանում է Ավետարաններում նկարագրված Հիսուսի կյանքի և մահվան օրվան ու հանգամանքներին։
«Առասպելաբանական դպրոցի» ներկայացուցիչները, ովքեր հերքում են Հիսուսի պատմական գոյությունը, սովորաբար պնդում են, թե իբր վաղ շրջանի քրիստոնյաները հավատում էին, թե Հիսուսը պարզապես համընդհանուր փրկարար գործիչ էր, ով իր հետևորդների հետ հաղորդակցվում էր տեսիլքների միջոցով: Իբր հետագայում է սոսկ, որ քրիստոնյաներն ավելացրել են Հիսուսի կյանքի մասին ապոկրիֆային մանրամասներ (օրինակ՝ Պոնտացի Պիղատոսի օրոք Նրա մահապատիժը)՝ Նրան Առաջին դարի Պաղեստինի հետ կապելու նպատակով։ Սակայն, եթե այս տեսությունը ճիշտ է, ապա քրիստոնեական պատմության մեջ պետք է որ հակամարտություն լիներ նրանց միջև, ովքեր հավատում էին այդ մտացածին Հիսուսին և ''հին'' հավատացյալների, ովքեր վստահաբար գիտեին, որ Հիսուսը երբեք գոյություն չի ունեցել:
Հետաքրքիր ու նշանակալի փաստ է, որ վաղ շրջանի քրիստոնյա առաջնորդները, որոնք հայտնի են որպես Եկեղեցու Հայրեր, ջանք չէին խնայում՝ պայքարելու համար հերետիկոսությունների դեմ: Նրանք գրել են բազմաթիվ աշխատություններ՝ քննադատելով հերետիկոսներին, և այդուամենայնիվ՝ այդ անհամար գրքերից և ո՛չ մեկը չի հիշատակում մի հերետիկոսություն, որ հերքում է Հիսուսի պատմական գոյությունը: Իրականում, Քրիստոնեության ողջ պատմության ընթացքում ո՛չ ոք (նույնիսկ հեթանոս քննադատները, ինչպիսիք էին Կելսիուսը կամ Լուկիանոսը) երբևէ լրջորեն չի փորձել ապացուցել, թե Հիսուսը պարզապես առասպել է. երբե՛ք, մինչև 18-րդ դարը: Բոլոր տեսակի հերետիկոսությունները դարեր շարունակ պատուհասել են Եկեղեցուն, և, համենայն դեպս, ո՛չ ոք երբեք չի լսել այդ «առասպելաբանական տեսության» մասին։ Սա հաստատում է, որ քրիստոնյաները միշտ հավատացել են պատմական Հիսուսին, քանի որ այդ մարդն իրականում գոյություն է ունեցել[5]:
