Փարիսեցին ու մաքսավորը (Ղկս 18, 9-14)

Ասում եմ ձեզ, – եզրակացրեց Հիսուսը, – մաքսավորն է, որ արդարացած տուն գնաց և ո՛չ թե փարիսեցին, որովհետև ով բարձրացնում է իր անձը, կխոնարհվի, իսկ ով խոնարհեցնում է իր անձը, կփառավորվի» (Ղկս 18, 9-14):

 

Կա աղոթքի մասին մի առակ, որ սարսափ է ազդում:

Փարիսեցու և Մաքսավորի առակը: Առաջին հայացքից թվում է, թե հանդարտեցնում է մեզ, բայց դա պարզապես այն պատճառով – ինքնապաշտպանական ակամա դիրքորոշմամբ – որ ինքներս մեզ տեսնում ենք մաքսավորների և ո՛չ թե փարիսեցիների շարքում:

Բայց այժմ թողնենք, որ այս խոսքերը ներգործեն և խոցեն մեր կյանքը:

Առա՛նց ինքներս մեզ «կանոնին համապատասխան» զգալու, առա՛նց ինքներս մեզ «արդարացված մաքսավորներ» նկատելու, որովհետև այս առակն ասված է հե՛նց նրանց համար, ովքեր հավակնում են արդար լինել:

Պարզապես փոխարինել ենք արդարի կերպարը. մինչ Հիսուսի ժամանակ արդարի կերպարը նույնանում էր փարիսեցու կերպարի հետ, մեր՝ այսօրվա ընթերցողներիս համար այն նույնանում է ոչ-փարիսեցու կերպարի հետ: Փոխվել է պարզապես տիպարը, որի մեջ ճանաչում ենք ինքներս մեզ, բայց ինքներս մեզ մշտապես նկատում ենք արդարների շարքում:

Այս առակն ուսուցանում է մեզ, որ աղոթելը վտանգավոր է, որովհետև աղոթողը ենթարկվում է հոգևոր զանազան վտանգների. ուրիշներից ինքնակղզիացում, ինքնուրույն կեղծ խղճի ձևավորում, Աստծո վերաբերյալ խաբկանքներ, հոգևոր կյանքի վերաբերյալ սխալներ, մեղանչումներ:

Սա մի պատերազմական առակ է: Հիսուսը հայտնում է, որ աղոթքը կարող է մեզ անջատել ու հեռացնել Աստծուց: Կարող է մեզ անաստվածների վերածել:

«Երկու մարդ տաճար բարձրացան աղոթելու»: Նրանցից մեկը փարիսեցի էր, իսկ մյուսը՝ մաքսավոր: Փարիսեցին, ոտքերի վրա ուղիղ կանգնած, աղոթում էր՝ կարծես ինքն իրեն ուղղված. «Ո՜վ Աստված, երախտագետ եմ Քո նկատմամբ, որովհետև ուրիշ մարդկանց նման չեմ, հափշտակող, անարդար, շնացող. և նման չեմ այդ մաքսավորին»:

Փարիսեցին, հրեական աղոթքի ուղղահայաց կեցվածքով, աղոթում է՝ կարծես ինքն իրեն ուղղված: Արտասանում է հունարեն գրությունը, «pròs heautón»: Խոսքերով դիմում է Աստծուն, բայց իր ողջ էությունն ուղղված է դեպի իր իսկ անձը: Որպես բանտարկյալը մի հայելու, որի մեջ հիանում է ինքն իրենով:

Արտասանում է, սակայն, ճշմարիտ խոսքեր. «Տե՜ր, երախտագետ եմ Քո հանդեպ»:

Աստծուն երախտագիտություն մատուցելը ձրիապարգև, անշահախնդիր, ազատասիրտ աղոթքի գագաթնակետերից մեկն է:

Բայց փարիսեցու հոգում ներկա է մի գալարում, ծռվածություն. նա չի կանգնում Աստծո առաջ, կանգնում է մարդկանց առաջ. «Երախտագետ եմ Քո հանդեպ, որովհետև նման չեմ ուրիշ մարդկանց»:

Փարիսեցու «ուղիղ կեցվածքով կանգնել»ը մարդու՝ ազատ և հասուն որդու կանգնելը չէ Աստծո ազատության դիմաց, հանդիպումը չէ երկու ազատությունների, որոնք փոխադարձաբար ազատագրում են միմյանց: Փարիսեցու «ուղիղ կեցվածքով կանգնել»ը խորհրդանշանն է աշխարհի դեմ, մարդկանց դեմ մղված մրցակցության ու հաղթանակի, ընդհարումի ու հաջողության:

Փարիսեցին իր անձը համեմատության մեջ չի դնում Աստծո հետ, համեմատության մեջ է դնում մարդկանց հետ:

Աստծո դիմաց երբեք չպետք է չափվենք ուրիշների համեմատ, այլ՝ Ավետարանի: Երբե՛ք ու երբե՛ք ուրիշների արածն ու չարածը չէ, որ օրինավոր կամ անօրինական է դարձնում իմ կյանքը:

Չպետք է ապրեմ հայելացումի, անուղղակի մի կյանք:

Որովհետև ուրիշները սահմանում ու որոշում են նորաձևությանը համապատասխանող վարվելակերպերը, ո՛չ թե ավետարանականները:

Ուրիշ մարդիկ ... հափշտակող, անարդար, շնացող: Իմ առաքինություններն ինձ իրավունք չեն տալիս դատելու ուրիշներին:

Կարելի չէ աղոթել և արհամարհել:

Կարելի չէ Եկեղեցում շարականներ երգել, իսկ դրսում քննադատել ու դատապարտել:

Փարիսեցին բացասական կարծիք ունի աշխարհի նկատմամբ. նրա կարծիքով, այնտեղ միայն պոռնիկներ ու գողեր են ապրում. նրան թվում է, թե ապրում է խաբեբաներով ու այլասերվածներով շրջապատված: Ինչպիսի՜ կյանք է իրենը, կասկածներով հագեցած: Որքա՜ն սարսափ՝ տնից դուրս գալու: Ինչպիսի՜ տխուր և վտանգների ենթակա կյանք, նենգ ու հափշտակող մարդկանց այս ամբոխում: Փարիսեցին աշխարհն ու իր հարաբերությունները տեսնում է որպես գիշատիչների միջավայր, ուր մարդիկ նվիրված են միայն գողության, սեռային այլասերումի, խաբեության: Թերևս պարկեշտ է ու խղճամիտ, հավաստիորեն՝ դժբախտ:

Կերպը, որով ընթերցում ես աշխարհն ու մարդկանց, ազդում և թերևս որոշում է աղոթքիդ կերպը:

Ինչպես նաև ասում է. «Շնորհակալ եմ, որ չեմ»: Ահա՛ հոգու ջլատումը. ո՛չ թե գոյության, լինելության երգը, այն բանի, ինչը որ մեկը «է» բերկրանքով ու դրականությամբ, այլ՝ այն բանի, ինչը որ մեկը «չէ». բացասական սիրտը: Փարիսեցին աղոթում է մի հակա-Մեծացուսցէ: Մեծացուսցէն կազմված է գեղեցիկ խոսքերով, դրական դատողությամբ, հիացումով, զմայլանքով, Աստծո գործերով: Փարիսեցու պարագային կատարվում է հակաքրիստոնեական մի աղոթք, ուր Աստված բացակա է, իսկ արարչությունն ամբողջովին ա՛յլ որակավորում է ստանում, քան «շա՜տ բարի»ն:

Աղոթելու համար հարկավոր է գրավել Աստծո հայացքը. «Եվ տեսավ, որ ամեն բան բարի էր» (Ծնդ 1, 31):

«Բարի մարդն իր սրտի բարի գանձից բարիք է դուրս հանում: Չար մարդն իր չար գանձից չարիք է դուրս հանում» (Մտթ 12, 35): Որովհետև «բերանը սրտի լիությունից է խոսում» (Ղկս 6, 45):

Ապա խղճի քննություն է կատարում. « ... շաբաթը երկու օր պահք եմ պահում, ամբողջ ունեցվածքիցս տասանորդ եմ վճարում»:

Եվ թվարկվածները բարի առաքինություններ են: Ուրեմն ինչո՞ւ է նրա աղոթքը մերժվում, ինչո՞ւ չի հասնում երկինք: Ինչ որ մի հանցա՞նք է մոռացել խոստովանել:

Ավետարանի ներկայացրած պատմությունից սա չենք կարող ենթադրել: Ծածուկ հանցանքներ չուներ:

Ինչպես նաև մաքսավորը, ավելի լավը չէր, քան ի՛նչ ասում էր իր մասին. իսկապես մեղավոր էր:

Հիսուսը մրցակից երկու բարոյականությունների հաշվեկշիռ չի ներկայացնում, այլ՝ երկու դիրքորոշումների. Աստծո հանդեպ և կյանքի հանդեպ:

Փարիսեցու աղոթքը չի հասնում Աստծուն, որովհետև իրականում ուղղված չէ Աստծուն: Փարիսեցին գիտի աղոթել, հմուտ է, տարիներով հաճախել է աղոթքի դպրոցը, «Shemà Israel»ի, տասնութ օրհնությունների փորձառությունը. քաջ գիտի, որ յուրաքանչյուր աղոթք պետք է սկսվի երախտագիտության մատուցմամբ, և այդպես էլ վարվում է:

Թերևս պետք է ասել, որ հպա՞րտ է, քանի որ շնորհակալություն է հայտնում խղճամիտ լինելու համար և Աստծուն ներկայացնում է իր կյանքի ընծան:

Չափազանց դյուրին կլիներ և տակավին բարոյականության հողի վրա կգտնվեինք:

Իրականում, փարիսեցին – որն եբրայեցերենում նշանակում է «անջատված» – անջատված է Աստծուց. աղոթքը նրա համար մենամարտ չէ հրեշտակի, այլ՝ մյուս մարդկանց հետ. նա շարունակում է կրկնել, կարծես ինքն իրեն ուղղված, այն բառը, որի մեջ բռնված է ինչպես թակարդում. ես, ես, ես:

Բոլոր բայերը, որ գործածում է, առաջին դեմքով են. ես երախտագետ եմ, ես եմ, ես պահք եմ պահում, ես վճարում եմ:

Մոռացել է աշխարհի ամենակարևոր բառը. «Դու»:

Աղոթել՝ նշանակում է «Դու»ով դիմել Աստծուն: «Հայր մեր»ը քրիստոնեական մեծ աղոթքն է, ուր երբեք չի ասվում «ես», ուր երբեք չի ասվում «իմ»:

Աստծո հետ խոսելիս, փարիսեցին իրականում խոսում է միայն իր մասին: Եվ այդպես, անգիտակից կերպով, մերժում է Աստծուն: Փարիսեցին արդեն ամեն բան գիտի, ծանոթ է Աստծո դատաստանին, ճանաչում է բարին ու չարը: Եվ չարը ուրիշներն են:

Աստծուց անջատված, մարդկանցից անջատված, պատմությունից անջատված, Աստծո կարիքն այլևս չունի, Աստծուց ստանալիք այլևս ոչինչ չունի, ուրիշներից սովորելիք այլևս ոչինչ չունի: Փարիսեցին պաշտում է սեփական սիրտը:

Մի մարդ, որ բավական է ինքն իրեն, չի կարող աղոթել. « ... ով ծարավի չէ ... »:

Տաճարում աղոթող փարիսեցու կերպարը մատնանշում է փարիսեցիության մեր փորձությունը, որն այն է, երբ կարծում ենք մեր ուժերով փրկվել. ես աղոթում եմ, ես կանոնապահ եմ, ես ողորմություն եմ տալիս, ես պահում եմ ուխտերս, խորքում՝ Աստծո կարիքը չունեմ:

Իրականում, փարիսեցին սկսում է անաստված դառնալ: Իր Աստվածը ոչինչ չի անում, միայն գրանցում է: Իր Աստվածը դատարկ է, ոչնչի պիտանի: Մաքսավորինը, մինչդեռ, մի Աստված է, որ գործում է, որ մասնակցում է նրա կյանքին:

Ոչ ոք չի կարող ինքն իրեն արձակում տալ, մեղքերի ներում շնորհել, և ո՛չ իսկ Քահանայապետը: Ուրիշի կարիքն ունի, կախակայում է սեփական անձի վերաբերյալ սեփական դատողությունը, խոստովանվում է աղքատ և փնտրում է հարստություն:

Այսպես է տեղի ունենում Ապաշխարության Խորհրդի ժամանակ, երբ խոստովանվում եմ մի մարդու՝ քահանայի առաջ, ով վկան է, որի միջոցով կրկին հասնում է ինձ այն, ինչն արդեն գիտեմ, բայց որը կրկին երաշխավորվում է ինձ ու ավանդվում. ավետիսը, որ Աստված փրկում է՝ ջնջելով պարտքերը, վերստին բացելով ապագան:

Միայն փարիսեցին է ինքն իրեն արձակում տալիս:

Հայելու առաջ հիացող ինքնահաճ մեկն է, բիրտ, Աստծուց հեռու, մարդկանցից հեռու: Ինքնահաճ մարդը Աստծուց ավելի հեռու է, քան Կայենը:

Մաքսավորը, մինչդեռ, տաճարի խորքում կանգնած, կռնակը կորացրած, մարդ, որ գնահատում է իրեն որպես մարդկության չոր փշրանք, աչքերն անգամ չի բարձրացնում դեպի երկինք, կուզենար անհետանալ, կուրծքն է ծեծում՝ ասելով. «Ո՜վ Տեր, ողորմի՜ր ինձ՝ մեղավորիս»: Կենտրոնում դնում է ողորմությունը: Այն դնում է նաև նախադասության կենտրոնում:

Մաքսավորն աղոթում է, որովհետև կարիք ունի, ուզում է ծնվել, ինչ որ մի բան ունի Աստծուց ստանալիք. և ամեն ինչից ավելի, որովհետև գիտի, ընդունակ է արտասանելու աղոթքի կենտրոնական բառը. «Դու»: «Դո՛ւ, ո՜վ Տեր, ողորմի՜ր»:

Ի տարբերություն փարիսեցու, մաքսավորն իր աղոթքի կենտրոնական բայը վերաբերում է Աստծուն:

Այնժամ «ես»ը և «դու»ն մտնում են հաղորդակցության մեջ, ինչ որ մի բան է անցնում տաճարի խորքի և երկնքի խորքի միջև:

Փարիսեցին ասում է «ես». զգում է իրեն գործող ենթակա:

Մաքսավորն ասում է «ինձ». զգում է իրեն սիրո առարկա:

«Ես»ից՝ «Դու»ի:

Մենախոսությունից՝ երկխոսության:

Աստված փարիսեցու համար մի համր մակերես է, որի վրա ցատկոտել է տալիս իր գոհունակությունը: Փարիսեցին, խորքում, աղոթում է ինքն իրեն: Շարունակ այդ «ես»ը, այդ մենախոսությունը, ուր տիեզերքի կենտրոնը, ձգողական բևեռը մոգական ու կախարդված երկու տառեր են. «ես»: Փարիսեցու գործերն ու առաքինությունները պատվանդանն են մի հուշարձանի, որ կանգնեցրել է իր փառքին:

Մաքսավորն ասում է. «Տե՜ր, Դո՛ւ ողորմի՜ր»:

Այն է, ինչ մեզ ուսուցանում է «Հայր մեր» աղոթքը. Դո՛ւ, որ երկնքում ես, Քո՛ անունը, Քո՛ կամքը, Դո՛ւ ների՜ր մեզ, Դո՛ւ ազատի՜ր մեզ:

Աղոթել՝ նշանակում է «Դու»ով դիմել Աստծուն:

Աղոթել՝ նշանակում է դարձի գալ մենախոսությունից երկխոսության:

Ինքնահաճ մարդն Աստծուց թերևս ավելի հեռու է, քան Կայենը:

Կայենը քավում է, թերևս կարող է զղջալ, Աստված ուղղակի պաշտպանում է նրա կյանքը (հմմտ. Ծնդ 4, 15):

Ինքնահաճը, մինչդեռ, անզեղջ է ու անուղղա:

Միակ անզեղջներն ու անուղղաները նրանք են, ովքեր ընդունակ չեն իրենց անձերից դուրս գալու:

Կրոնի կենտրոնում այն չէ, ինչ ես եմ անում, այլ՝ այն, ինչ անում է Աստված: Կենտրոնում իմ բարոյականությունը կամ իմ անբարոյականությունը չէ. կենտրոնում Աստծո գործն է, որ փրկում է, ընդունում, կրկին կյանք պարգևում:

Աստծուն չենք արժանանում, Աստծուն ընդունում ենք: Փրկությունն այն է, որ Նա սիրի, ո՛չ թե, որ ես սիրեմ:

Աղոթքը առարկաներ ստանալու համար չէ, այլ՝ փոխվելու: Փարիսեցին չի կամենում փոխվել, թվարկում է բարի գործերը, որոնք կատարել է, աչքի է անցկացնում դրանք, հաշվեկշռի է ենթարկում անցյալը:

Մաքսավորը, մինչդեռ, չի ընթանում նույն ճանապարհով, ինչպես կարող էինք սպասել, չի թվարկում զանց առած առաքինությունները: Պարզապես խոսում է իր մասին. ես մեղավոր եմ:

Կա աղոթելու մի առաջին ձև, որ է՝ ներկայացնել ինձ վերաբերվող իրականությունները:

Կա աղոթելու մի երկրորդ ձև, որ է՝ ջանալ հարաբերության մեջ լինել, ստեղծել ես-դու հաղորդակցությունը:

Հիմնական կարևորություն ունի սեփական անձի մասին չխոսելը, այլ՝ հարաբերություն ձևացնելը:

Աղոթքն իր տեղը գտնում է հայտաբանության մարզում, ո՛չ թե վարդապետական մեկնաբանության. աղոթքը բարոյականության մանրակրկիտ տեղեկագիր չէ, ո՛չ էլ խոսքերի բազմապատկում. աղոթքը աշխատանքն է՝ իմ անձն այնպիսի դիրքի ու կեցվածքի մեջ դնելու, որ հանդիպումը կարողանա տեղի ունենալ:

Ամբողջ Սաղմոսարանը սա է փնտրում. ինչպե՞ս մերձենամ Յահվեին, ինչպե՞ս տեսնեմ Իր Դեմքը:

Աղոթել՝ նշանակում է ուխտագնացության մեկնել:

Հեռու չլինելու համար Աստծուց, հեռու չլինելու համար մարդկանցից: Վերադարձ դեպի տուն: Ուխտագնացություն դեպի սրտի վայրը:

Եվ մաքսավորը, մարդկության այս չոր փշուրը, որ չի համարձակվում հայացքը վեր բարձրացնել, ներվում է:

Ո՛չ որովհետև փարիսեցուց ավելի լավն է, ավելի բարի, ավելի առաքինի: Ավելի լավը չէ: Իմաստ անգամ չունի այս համեմատությունը. լավագույն-վատթար:

Կարծել, թե մաքսավորը ներվում է՝ որովհետև փարիսեցուց ավելի առաքինի է, նշանակում է կրկնել փարիսեցու միևնույն սխալը: Սխալն, այսինքն, կարծելու, թե հնարավոր է արժանանալ Աստծուն:

Այդպիսի դեպքում բավական կլիներ պարզապես սահմանել նոր դատանիշներ և հաստատել նոր դասակարգումներ:

Խոնարհությունն անգամ չի արդարացնում:

Ո՛չ, մաքսավորը փարիսեցուց ավելի լավը չէ:

Մաքսավորը ներում է ստանում, որովհետև ասում է «Դու»:

Եվ բացվում է, ինչպես արևի առաջ բացվող դուռ, ինչպես ջրերի առաջ բացվող ամբարտակ, և Աստված գալիս է:

Ներում է ստանում, որովհետև ապավինում է Աստծուն, որովհետև դիմում է մի Աստծո, Ով ավելի մեծ է, քան իր մեղքը, ավելի մեծ է, քան իր սիրտը:

Աստծուն, Ով արև ու անձրև է պարգևում արդարներին ու մեղավորներին. Աստծուն, Ով սիրում է մեղավորին. Աստծուն, Ով սեղանակից էր մաքսավորներին ու պոռնիկներին. Աստծուն, Ով Իր ողորմությունը բաշխում է առանց սահմանափակումների (Մտթ 5, 45):

Աստծուն չենք արժանանում, Աստծուն ընդունում ենք:

Ճանապարհ ընկնենք, մեկնելով մեր անձնական ճշմարտությունից. բոլորս էլ մի քիչ փարիսեցի ենք, մի քիչ էլ մաքսավոր:

Քանի՜ անգամներ եմ ես այսպես աղոթել. «Տե՜ր, այնքան էլ վատը չեմ: Ոտքերս Քրիստոսի հետքերին դնելու փորձեր կատարել եմ: Բարի կամքը երբեք չի պակասել ինձնում, ընդհանուր առմամբ: Ինչ որ մի կերպ տարբեր եմ, ավելի լավն եմ այն մեկից, ում ես գիտեմ, ում Դու գիտես: Կարծում եմ, որ բավարար գնահատականի գեթ արժանացել եմ: Ուզո՞ւմ ես, որ այսպես շարունակենք»:

Մի հասարակ զեղչերի ձգտում: Մինչդեռ պետք է խորը հառաչեի և դեպի վեր առաքեի ազատասիրտ խոսքեր, այսպես արտահայտվող.

 

 

 

Իսկ եթե փորձենք երջանիկ ավարտ տալ առակին: Կարելի կլիներ գրել. «Այնժամ փարիսեցին, լսելով այդ խոսքերը, դողով բռնված զգաց իրեն, և ասաց՝ հայացքը գետին խոնարհելով. ''Տե՜ր, ողորմի՜ր ինձ՝ փարիսեցուս, որ այլևս ընդունակ չեմ հայելու դեպի Քեզ, դեպի եղբայրները: Տե՜ր, հեռացրո՜ւ աչքիս միջի գերանը, կոտրի՜ր այս հայելին, որ շարունակ դիմացս է. ե՜կ բնակվելու միայնությունիցս ներս, պարգևի՜ր ինձ տեսնել նրանց, ովքեր բախում են իմ կյանքի դռները, ովքեր ջանում են վերսկսել սիրել'': Այս խոսքերից հետո, փարիսեցին ոտքի կանգնեց և իջավ մինչև տաճարի խորքը, մաքսավորի կողքին, կիսելու նրա լռությունն ու նրա աղոթքը»:

Աղոթքի արդյունքներից մեկն է նաև կրճատված հեռավորությունը փարիսեցու և մաքսավորի միջև, նվաճված՝ որպես կերպարանափոխություն, որպես Աստծուն և մարդկանց տեսնելու սեփական կերպի ձևափոխում, որպես վերստին ձեռքբերում այն անթվելի «Դու»ի, որով բնակեցված են երկինքն ու երկիրը:

Աղոթքի ուղեգիծը ուխտագնացություն է, աշխարհի ընդունումն է սեփական անձից ներս և առաջանալը, բոլորի հետ, դեպի Աստված:

Որովհետև կերպը, որով մարդը վարվում է մարդու հետ, հասնում է Աստծուն:

Իսկ կերպը, որով մարդը վարվում է Աստծո հետ, հասնում է մարդուն, պատմությանը:

Հետևաբար, հարցը հասնում է դե՛ռ ավելի հեռուն. ինչպիսի՞ Աստված ենք մեր առջև պատկերացնում, երբ աղոթում ենք: Աստծո ինչպիսի՞ պատկեր են այսօր ներկայացնում մեր հավաքները: Ամենաանհապաղ գործն այսօր Աստծո սրբապատկերի վերագծագրումն է: Երիտասարդ Աստծո, սիրահարված, մարդուն սպասարկող, որ սրբիչը ձեռքն է վերցնում և կկամենար լույսի երիզներով կապել ու փաթաթել երկրի վերքերը, ուշադիր, աստվածային հոգատար քաղցրություն, հանդիպումների աղբյուր, հարաբերությունների զորություն:

Պրուդհոնը սարսափելի խոսքեր է ասում. «Դադարեցի հավատալ Աստծուն այն օրը, երբ հանդիպեցի Նրանից ավելի բարի մարդու»:

Ճիշտ է, հավատացյալներին երբեմն ներկայացվում է մի Աստված, որ չի հետաքրքրում, անարյուն կամ օրենքների ցասումնալի պաշտպան, որ ծիծաղում է մարդկային վշտակրության վրա:

Սխալվողներին, անկանոն իրավիճակներ ապրողներին մոտենալ արգելքի, դատաստանի, օրենքների բառապաշարով, անհեթեթություն է և իմաստազուրկ, թերևս նաև ոճրագործություն: Նշանակում է երկար ժամանակով նրանց հեռու պահել Եկեղեցուց: Պարտավոր ենք զգացնել հավիտենությունը, որն արդեն իսկ ավետարանվում է ապրելու քաղցրության մեջ:

Գործի դնել սերը որպես ավետարանումի ու քարոզչության գերադասյալ վայր:

Զգացնել, որ մեղքը դա կյանքի հրաշքի մոռացության մատնումն է:

Կյանքի մեր մասը պարտավոր ենք նվիրել ու ընծայել, որքան կարող ենք, այն բանին, որ միակ արժեքավորն է, այն բանին, որ հավիտենական է մարդու մեջ: Հավիտենական կյանքի արհեստավորներ ենք: Իսկ այն, ինչ տևում է ընդմիշտ, միայն մի բան է. սերը: Հավատքը հասնելու է իր ավարտին, բայց սերը լինելու է ընդմիշտ (հմմտ. 1Կր 13, 8):

Սա՛ է հավիտենականությունն այստեղ և այժմ, երբ գալիս է մեր մեջ որպես ակնաբուխ ջուր, որպես կյանքի արյուն, որպես աստվածային զորության շունչ, որպես աստվածային քաղցրություն:

 

 

 

Փարիսեցու և մաքսավորի առակը մեզ ուսուցանում է, որ աղոթքը կյանքի ու մահվան արկածախնդրություն է: Աղոթքը ճակատամարտ է. եթե աղոթողը փորձում է նվաճել ու տիրել Աստծուն, քաշել Նրան դեպի ինքը, կորցնում է Աստծուն և իր սեփական մարդկությունը: Մինչդեռ մարդն ինքն է, որ պետք է իր անձը մատուցի մարդկանց ներխուժմանն ու Աստծո ներխուժմանը: «Գոտիդ կկապի ու կտանի քեզ՝ չգիտես, թե ո՛ւր» (հմմտ. Հվհ 21, 18):

Այս դեպքում է միայն, որ իր կյանքն աղոթքից դուրս է գալիս բազմապատկված:

Ի՞նչն է, որ ամեն բան կեղծ է դարձնում փարիսեցու աղոթքում:

Մարդն Աստծո առաջ որպես մեղավոր է ամբաստանում մի ուրիշ մարդու, որն իրեն ոչ մի չարիք չի արել:

Մաքսավորը, մինչդեռ, և ո՛չ իսկ նկատում է փարիսեցու ներկայությունը և սեփական մեղքերի մասին է միայն մտածում:

Փարիսեցին մեղավորի պիտակ է բաժանում: Իսկ դա միայն Աստված կարող է անել: Մենք երբեք չենք կարող որպես մեղավոր որակավորել ուրիշներին: «Մեղավոր» բառը հարմար է միմիայն մեր սեփական անձի համար: Այլապես ինքներս մեզ դնում ենք Աստծո տեղը, ինչպես նախածնողները մարդկության պատմության սկզբում:

Բայց Աստված Ինքն անգամ չի դատում. ընդունում է, սփոփում, տոն կազմակերպում:

Յահվեին Իր որդիներից մեկին մատնացույց անելու փոխարեն, փարիսեցին մատնացույց է անում մի հանցավոր, իսկ իրեն, որպես արդարացած: Նրա կարծիքով, ամբողջ աշխարհը բեմահարթակն է մի դատարանի, ուր փնտրվում է մի հանցավոր, մի համատարած չարիք: Այդ բեմահարթակի վրա, չարիքը միշտ ուրիշների մոտ է: Քանի՜ քանի՜ մարդիկ են արբենում ուրիշների թերություններով: Քանի՜ քանիներ են կարծում ավելի բարձր թվալ՝ ուրիշներին դեպի վար մղելով:

Հիսուսը միայն մի տեսակի մարդկանց չի հանդուրժում. ամբաստանողներին, մեղադրողներին:

Հայտնության գրքում, սատանայի անունը Ամբաստանող է. «Նա, որ օր ու գիշեր ամբաստանում էր մեզ մեր Աստծո առաջ» (Հյտ 12, 10): Սուրբ Հոգու անունն է Մխիթարիչ, Դատապաշտպան:

Որտեղի՞ց է ծագում մեղադրելու այդ մոլությունը, դատապարտելու այդ կարիքը: Ծագում է վախից ու անապահովությունից: Ամբաստանողները վախենում են, թե ամեն բան կխորտակվի, որովհետև անապահով են հոգեմտավոր աշխարհում, որովհետև իրենց ներսում զգում են մահը և ո՛չ թե արևը:

Փարիսեցիները տանջվում են, տագնապի ու անձկության մատնված: Արդարամիտները միշտ տանջահար են:

 

 

 

Սաղմոսներում սաղմոսերգուն շատ հաճախ է հռչակում իր անմեղությունը. «Իմ անմեղությունը վկայում է ինձ» (Սղմ 7, 9), «Ոտքերս երբեք չեն սայթաքել» (Սղմ 17, 5):

Մենք Աստծո առաջ շատ հազվադեպ ենք հաստատում մեր անմեղությունը: Արդարության այդ հաստատումները մեզ չեն հրապուրում, այլ՝ անհանգստացնում են: Արժեքավոր ցուցմունք է, բայց ի՞նչ բանի: Թերևս սաղմոսերգուից ավելի՞ խոնարհ ենք:

Մենք գայթակղվում ենք՝ լսելով, որ մի մարդ հռչակում է իրեն արդար, առանց սակայն մենք իրենից ավելի խոնարհ լինելու: Մենք պատրաստ ենք մեզ մեղավոր խոստովանելու, բայց հաճախ սա պարզապես մի զարտուղի միջոց է՝ առաքինություն ու արժանիք հաստատելու: Կանոնավոր վիճակում ենք, որովհետև մեզ մեղավոր ենք հռչակում: Մենք մեր սրտում ծածուկ կերպով սնուցում ենք մի փարիսեցի, որն հաստատում է արժանիքներն այլևս ո՛չ թե ծոմապահության, տասանորդների ու խղճմտության, այլ՝ խոնարհության: Բայց Աստծուն չենք արժանանում, այլ՝ ընդունում:

Հարկավոր է աղոթել ճշմարտության դատարանի առաջ: Սաղմոսերգուները հռչակում են իրենց մեղավոր և արդար: Ճշմարտությամբ ասել կարողանալու համար «այս հարցում կամ գործում սխալվել եմ», հարկավոր է ճշմարտությամբ ասել կարողանալ «այս հարցում կամ գործում ճիշտ եմ վարվել»:

Սաղմոսների դասն է սա, և առաջնորդում է մեզ մինչև հեռուները, եթե սովորեցնում է մեզ կշռադատությամբ հայել մեր ներսը, դրական հայացքով նրա, ով ունի բարին տեսնելու խոնարհությունը:

Խղճի իրական քննությունը բացահայտելն է մեզնում կյանքի բոլոր սերմերը, որոնք Արարչի կենսալի ձեռքը շարունակում է սերմանել, ամբողջ բարի ցորենը, որն Աստծո անխոնջ արևը տանում է հասունացման մեզնում, քաղցրությամբ ու տոկուն հարատևությամբ: