Տասը ուղտերը (Ծնդ 24, 16-20)

«Աղջնակը տեսքով շատ գեղեցիկ էր: Նա կույս էր, ոչ մի այր նրան չէր միացել: Նա իջավ դեպի աղբյուրը, լցրեց իր սափորը և կրկին վեր բարձրացավ: Ծառան հայնժամ նրան ընդառաջ վազեց և ասաց. ''Ինձ մի քիչ խմելու ջուր տուր քո սափորից'': Նա պատասխանեց. ''Ահա՛, խմիր, տեր իմ'': Սափորն իսկույն իր ձեռքերի վրա վար իջեցրեց և նրան խմելու ջուր տվեց: Հազիվ նա խմեց վերջացրեց, ասաց. ''Քո ուղտերի համար էլ ջուր կհանեմ, մինչև որ խմեն հագենան'': Սափորն իսկույն ավազանի մեջ դատարկեց, կրկին գնաց ջրհորից ջուր հանելու և ջուր հանեց նրա բոլոր ուղտերի համար» (Ծնդ 24, 16-20):

 

Այդ աղջնակը Ռեբեկան է, Իսահակի ապագա հարսնացուն, ամբողջ մարդկության համար տրված օրհնության պատճառը: Ռեբեկան, գեղեցկուհին, օրհնություն է յուրաքանչյուր մարդու համար, որովհետև կարողացավ ընդունել մի անծանոթի կողմից մի երեկոյան իրեն ուղղված խոսքը: Մի խոսք, որն արտահայտում էր մարդկության ամենախորին էությունը, պարզապես այսպես համառոտված. «Ծարավ եմ»:

Հիսուսի խոսքն է, Սամարացուն ուղղված: Գողգոթայի վրա արտասանված վերջին խոսքը: Հարցադրում, որ բխում է ամեն տեղ, որ բնակվում է մարդու ամենախոր ներաշխարհում: Այն պարունակում է յուրաքանչյուր մարդու սրտի խորքից, Մարդու Որդու սրտի խորքից բխող ամեն բան:

Ռեբեկան, Աստծո բարյացակամությունը (Ծնդ 24, 14), օրհնություն է մարդկության համար, որովհետև ճանապարհ է ընկնում՝ հասնելու համար այս ծարավին, ճանապարհ է ընկնում՝ հագեցնելու համար Իսահակին, որը խոստումի որդին է, որդին է Աստծո և Աբրահամի. խորհրդապատկերն է, այսինքն, մեզնից յուրաքանչյուրի, որովհետև որդիներն ենք Աբրահամի և որդիներն ենք Աստծո:

Իսահակի ծարավի համար նա դառնում է սափոր. ա՛յս պատճառով է օրհնություն:

Եվ մարդկանցից յուրաքանչյուրը, Իսահակի նման, պատմություն կստեղծի և դաշինք կկնքի միմիայն Ռեբեկայի հետ. սեր, այսինքն՝ միանալու կիրք կունենա միմիայն այն կնոջ կամ այն տղամարդու հետ, ով կկարողանա զգալ իր այդ ծարավը և պատասխանել իր այդ ծարավին: Օրհնյալ է ամեն ոք, ով հագեցնում է սրտի պապակը:

«Ուղտերին ծունկի իջեցնելով նստեցրեց քաղաքից դուրս, ջրհորի մոտ, երեկոյան ժամին, երբ կանայք դուրս էին գալիս ջուր վերցնելու: Եվ ասաց. ''Իմ տիրոջ՝ Աբրահամի Տեր Աստված, այսօր հաջողակ հանդիպում պարգևիր ինձ և բարյացակամություն դրսևորիր իմ տիրոջ՝ Աբրահամի նկատմամբ: Ահա՛, ես ջրհորի մոտ կկանգնեմ, մինչ քաղաքի աղջիկները դուրս են գալիս ջուր վերցնելու: Եվ աղջիկը, որին կասեմ. ''Սափորդ վար իջեցրու և թույլ տուր ինձ խմել'' և նա կպատասխանի. ''Խմիր, քո ուղտերին նույնպես խմելու ջուր կտամ'', թող այդ աղջնակը լինի, որին Դու սահմանել ես Քո ծառա Իսահակի համար: Այդպես կիմանամ, որ բարյացակամություն ես դրսևորել իմ տիրոջ նկատմամբ» (Ծնդ 24, 11-14):

«Ծարավ եմ». սա՛ է աղոթքի վերջին, ամենախորին էությունը, էությունը որևիցէ մի աղոթքի, ուղղված դեպի երկինք կամ ուղղված դեպի երկիր:

«Ծարավ եմ». տխուր օրերի կամ դժբախտ միջադեպերի հարց չէ. պատահար չէ, այլ՝ հավիտենական հանգամանք, պարագա: Ծարավն է և անհամբերությունը Ադամի, որի կյանքի համար բավական չեն Եդեմի և ամբողջ երկրային դրախտի բոլոր կենդանիները: Ծարավն է Աստծո, որին բավական չէ երկնքի անսահմանությունը:

Ծարավը չի պատահում. ներկա է, կենտրոնում, միշտ: Պարբերական չէ, ո՛չ էլ պատահական: Նրա գոյությունն առիթից առիթ չէ, այլ՝ գոյության կառույցն է և պարտականությունը. «Ոչ ոքի հանդեպ պարտք մի՛ ունեցեք, այլ միայն՝ սիրո պարտքը» (Հռմ 13, 8):

Այստեղից է ծնվում աղոթքը, որպես ծարավը պատմելու արարք, որպես ինչ որ մեկին մեր կողքին ունենալու փափագ – տղամարդ, կին կամ Աստված – ինչ որ մեկին, որն ամոքի կյանքի պապակը: Աղոթքը փափագն է մի սափորի ու մի ջրհորի. փափագն է մի աղբյուրի:

Եկեղեցու պաշտոնական ուսուցման ամենագեղեցիկ հաստատումներից մեկն ասում է. «Աստված Ինքը ծարավի է մեր ծարավին: Աստված փափագում է, որ մենք փափագենք Իրեն» (ԿԵՔ 2560):

Սկզբում, զանազանություն չկա մարդուն ուղղված աղոթքի և Աստծուն ուղղված աղոթքի միջև: Աղոթքը դուստրն է այն ծարավի, որը Ծննդոցի առաջին էջերում արտահայտված է ուրիշ բառերով. «Լավ չէ, որ մարդը միայնակ լինի» (Ծնդ 2, 18):

Ծարավ հաղորդակցության, սիրո, հանդիպման, աչքերի: Ծարավ մի Աստծո, որն երեկոյան զեփյուռին՝ իջնի պարտեզում զբոսնելու: Իսկ հետո, նաև ծարավ ինչ որ մեկի, ում կարելի լինի ասել. «Իսկապե՛ս դու ոսկր ես իմ ոսկրից, կյանք ես իմ կյանքից»:

Սկզբում, սերը (էրոսը) փորձություն չէ, այլ՝ այն համատարած առակը, որ քողազերծում է Աստծո երազանքը, որով թաթախված է ողջ արարչությունը. հաղորդակցության կիրքը: «Զգայարաններն աստվածային ստեղներ են» (Դավիդ Մարիա Թուրոլդո), որ հնչում են ամենահամամարդկային խոսքի հպմամբ: Գոյություն չունեն երկու սերեր, մեկն՝ ուղղված դեպի երկինք, մյուսն՝ ուղղված դեպի արարածները: Գոյություն ունի միայն մեկ սեր:

Մի ա՛յլ ծարավ է նաև բխում մարդու ներաշխարհից և ծնում առաջին բացարձակ ընդհարումը, առաջին մտային հակասությունը, առաջին բանական ճեղքվածքը, ընդմեջ ճշմարտության և կեղծիքի. «Եթե այս ծառի պտուղներից ուտենք, կմեռնենք», ասում է Եվան: «Ո՛չ, եթե ուտեք, չեք մեռնի», ասում է օձը (Ծնդ 3, 3-4):

Մեռնել, չմեռնել. ծարավ օրերի, ծարավ հավիտենության: Փափագ՝ լինելու, տակավին լինելու և հետո միշտ ու միշտ: Խուսափել ոչնչության մեջ ներծծվելու վտանգից: Մենամարտ՝ կյանքի ու մահվան միջև: Գերագույն մենամարտ: Ապրել կամ մեռնել: Բացարձակ խտրականություն:

Ապրելու ծարավը. սա՛ է արյան և մարմնի աղոթքը:

Այսպես է այդ ծարավը սահմանում Ինքը՝ Յահվեն. «Աբելի արյունը հողից դեպի ինձ է աղաղակում» (Ծնդ 4, 10): Առաջին աղաղակն է, որ հնչում է Աստվածաշնչում: Դրանից առաջ կային միայն խոսքեր, թոթովանքներ՝ մանկանց կամ հանցավորների: Աբելի արյան աղոթքը, Աստվածաշնչի առաջին աղաղակը, առաջին աղաղակը յուրաքանչյուր մարդու, որ վախենում է մահից, աղաղակը բռնության ու հարձակումի ենթարկված յուրաքանչյուր մարմնի, աղաղակը հավիտենական Հոբի, աղաղակը ապրելու ծարավի:

Աղոթքը չի ծնվում այլուր:

Աղոթքը խոսքերից առաջ է. ծարավ է և աղաղակ:

Աղոթքը քեզնից առաջ է: Ծնվում է ծնվող մանկան հետ: Գոչում է ճչացող մանկան հետ:

Աղոթքը լավ հասկանալու համար՝ պետք է վերադառնանք այս «սկզբին»:

Հնարավոր է աղոթել առանց խոսքերի: Աղոթել՝ չի նշանակում աղոթքներ արտասանել. աղոթել՝ չի նշանակում խոսքեր արտաբերել:

Աղոթքը աղբյուրի փափագն է, արյան աղաղակն է.

 

«Ինչպես հարսը, որ լսում է փեսայի ձայնը,

որն երգում կամ հեծեծում է սիրահար,

սա՛ է, սա՛ է միակ աղոթքը» (Դավիդ Մարիա Թուրոլդո):

 

Աղոթքի մեծագույն գիրքը Սաղմոսարանն է:

Սաղմոսների գիրքը հուշամատյանն է, թե ինչպե՛ս է ինչ որ մեկը, մի օր, աղոթել:

Սաղմոսները կարծես ուխտի նվերներ են:

Մի մարդ տառապել է, և մի նկարիչ, մի բանաստեղծ կամ մի քահանա, նրա համար շարադրել է, նրա խնդրանքով, մի աղոթք, որպես ուխտի նվեր, ընդհանրապես՝ վտանգը հաղթահարված լինելուց հետո:

Սաղմոսներն ընթերցելիս զարմանում եմ, մինչև իսկ ապշում, սաղմոսերգուի արտակարգ ընդունակությանն ի տես, որով ներկայացնում է իր կարիքի, իր ճգնաժամի, իր բողոքի մերկությունը: Չենք գտնում այն զսպողական արգելակներից ոչ մեկը, որ կոչվում են խոհեմություն, համակերպություն, հավասարակշռություն:

Սաղմոսը փափագները չի չափում նրանց ընդունելի լինելու հնարավորության հիմքի համեմատ: Սաղմոսը միայն մի բան է խնդրում. խնդրում է ապրել. «Այնպես արա, որ ես ապրեմ», «Մի՛ թող, որ գերեզման իջնեմ» (հմմտ. Սղմ 119, 88; 40, 3; 103, 4):

Մենք չենք կարողանում, մեր մշակույթն ընդունակ չէ զուգորդելու աղոթքն այսքա՜ն մաքուր, այսքա՜ն մերկ խնդրանքի, այս փափագի՝ ապրելու փափագի արտահայտությանը:

Սաղմոսերգուն չի վախենում գրավելու իր ամբողջ տարածքն Աստծո առաջ: Եվ սա չի նշանակում, թե իր տարածքը սահմաններ չունի. իրոք, խնդրում է միայն ապրել: Կյանքը նրա սահմանն է:

Սկզբում աղոթքը չէ, սկզբում կյանքն է: Եվ հարկավոր է շատ կենսալի լինել՝ լավ աղոթելու համար: Եթե չունես փափագներ, եթե չունես հույսեր, եթե սրտումդ վերքեր չունես, չես կարող աղոթել:

Արդ, երկրի երեսին կատարվող յուրաքանչյուր աղոթքի մեջ ներգրավված չեն միայն աղոթողը և Աստված. ես եմ, որ ներգրավված եմ: Յուրաքանչյուր աղոթք վերաբերվում է ինձ, կանչում է ինձ: Եթե աղոթքը աղբյուրի փափագ է, ես կարող եմ, պարտավոր եմ աղբյուր լինել, գեթ մի պահի ջուր լինել: Եթե աղոթքը արյան աղաղակ է, ես կարող եմ, պարտավոր եմ Աբելի արյան, Հոբի աղաղակի պաշտպանը լինել: Սա՛ է արարչագործության իմաստի դեմ չգործելու միակ կերպը, չնմանվելու համար Կայենին, այսինքն՝ նրան, ով աղոթել չգիտեր:

Երկրի ամբողջ աղոթքն ինձ կանչում է՝ լինելու սափոր և պաշտպան: Թեև ուղղված է դեպի երկինք, աղոթքը պատմություն է ստեղծում երկրի վրա: Պատմությունը դա անսահմանափակ ծարավների, անթիվ ու անհամար աղաղակների մեծապես խիտ ցանցն է: Պատմությունն ա՛յլ բան չէ, եթե ոչ՝ գծագրված քարտեզն անվերջանալի արահետների, որոնք առաջնորդում են դեպի ջրհորները, որոնք շարժման մեջ են դնում Ռեբեկային, Սամարացի կնոջը, Աբրահամի ծառային, ջրհորի առաջ ծունկի եկած նրա տասը ուղտերին, և ծարաված Հիսուսին, և Աստծուն, որ խմելու ջուր է խնդրում մեզնից:

«Դուք, որ ծարավի եք, եկեք դեպի ջուրը», ասում էր Եսայի մարգարեն (Ես 55, 1):

Ժամանակ առ ժամանակ, մեզնից յուրաքանչյուրը ծարավի է, իսկ ապա՝ աղբյուր: Ջուր մատակարարող, և ապա՝ կրկին մուրացող: Ինչպես Հիսուսը Սամարիայի ջրհորի մոտ, ինչպես Աստծո խորությունները, ինչպես մարդու խորությունները:

Եվ մարդկությունն այս հյուսվածքն է՝ հաղորդակցության խնդրանքների ու շնորհումների, միայնության դեմ մղված պայքարների ու տոնակատարված հաղթանակների: Եվ թերևս նույնն է նաև Աստվածության համար: Սրանով է, որ ստեղծված ենք ըստ Աստծո պատկերի, ըստ Նրա ունեցած ծարավի պատկերի:

Աղոթքն այն կետն է, ուր մոռացությունն ու անտարբերությունը կարողանում են իրենց տեղը զիջել հանդիպմանը:

Հիսուսը, որ Սամարիայի ջրհորի մոտ է, Աբրահամի ծառան, որ Արամի ջրհորի մոտ է, ես ինքս եմ:

«Խմելու ջուր տուր ինձ», ասում եմ բազում սերեր ապրած Սամարացուն, ասում եմ կույս Ռեբեկային:

Բայց եթե Հիսուսը մեր խորհրդապատկերն է, մեր խորհրդապատկերն է նաև Սամարացին. ինչպես նաև Ռեբեկան, ինչպես նաև Աբրահամի ծառան:

Բոլորը ներգրավված են տալու և վերցնելու հավիտենական խաղի մեջ: Եվ Սամարացին, ջրով լի սափորը ձեռքին, ասում է. «Տուր ինձ քո ջրից»: Կարծում էր, թե ջրով լցրել էր իր սափորը, թե հագեցել էր կյանքով, ամուսիններով, բայց սերերի իր ծարավով մնացել էր սիրո անապատում:

Հիսուսը սովորեցնում է նրան լիացնել կյանքի խորությունները. ես կարող եմ տալ քեզ մի ջուր, որն հագեցնում է. ավելին, մի ջուր, որ դառնում է աղբյուր: Ուրեմն, մեզնից յուրաքանչյուրը կարող է մեղմացնել, գեթ մի պահի համար, ծարավը հաղորդակցության, սիրո, ինչ որ մի բանի հույսի, որն ինչ որ մի տեղից ուղղվում է դեպի մեզ: Աղբյուրի փափագը արթնացնում է մեզնում աղբյուրի երգը:

Գոյությունն անշարժ չէ, հափշտակություն է: Գոյություն ունի նա, ով հափշտակության մեջ է: Հափշտակություն՝ նշանակում է դուրս գալ ինքներս մեզնից, ուխտագնացության մեկնել դեպի Ուրիշը, դեպի բազում ուրիշներ: Կարող եմ աղբյուր դառնալ, ուր Ռեբեկան դեռ կկարողանա իր սափորը լցնելու իջնել:

Սակավաթիվ ունեցվածքներիս վրա փակ բռունցք լինելուց՝ անցնել լինելու բաց ափերը նրա, ով գիտե ընդունել և ընդունվել: Փակ, ինքն իրեն նախանձախնդիր կուժ լինելուց՝ անցնել լինելու առատահեղ սափոր, տուն, որի պատուհանները բաց են Պատմության մեծ քամիների դիմաց, որի դռները բաց են բոլոր հաղորդակցություն փնտրողների, բոլոր ծարավ կրողների դիմաց:

 

Եվ շարունակում է Ծննդոց 24, 19-20 հատվածի պատմությունը.

«Մինչ աղջնակն ուղտերին ջուր էր տալիս, այդ մարդը լուռ կանգնած դիտում էր, սպասելով իմանալու, թե Տերն իր ճամփորդությանը բարեհաջո՞ղ ավարտ էր պարգևել, թե՝ ոչ» (Ծնդ 24, 21):

 

Ճամփորդությունն անշուշտ հաջողությամբ էր պսակվել, որովհետև այդ պահին ինքնին արարչագործությունն էր հաջողությամբ պսակվել, կանոնավորվել էր ներդաշնակության ու դաշինքի մեջ. ջուրը, կենդանիները, մի այր և մի կին, Յահվեն: Ամբողջ աշխարհն ի մի է գումարվել և բոլորի միջև շրջագայում է ջրի քաղցրությունը, փութկոտության և հոգատարության գուրգուրանքը: Երեք անգամ շեշտված է, որ աղջիկը շուտո՛վ արեց, շուտո՛վ վազեց, շուտո՛վ լցրեց: Ինչպես Աստվածաշնչի ուրիշ էջերում գրված է ուրիշ կանանց համար. Մարիամը Հուդայի լեռներում, յուղաբեր կանայք Զատկի արշալույսին: Սերը փութկոտ է, ժամանակի կարճ միացումն է:

Ռեբեկայի վաղեմի կերպարի ներքո աղոթքն է, որ հայտնվում է. բարեխոսել ուրիշների համար՝ նշանակում է Քրիստոսի Մարմնի ներսում շրջանառության մեջ դնել սերը, որ մեկ է, ինչպես Արամի ջրհորի ջուրը, որը Ռեբեկայից անցնում է Աբրահամի ծառային, սափորից՝ ծունկի եկած տասը ուղտերին:

Շրջանառությունը աղոթքի կատարելությունն է. երբ աղոթողն օրհնում է Աստծուն – «Հոգի իմ, օրհնիր Տիրոջը» (Սղմ 103, 1.22) – , երբ Աստված օրհնում է աղոթողին (Սղմ 5, 13), երբ աղոթողն օրհնում է արարածներին և նրանք իրենց երգի մեջ ներգրավում են արարչության վիթխարի նվագախումբը:

Աղոթքը փուտկոտությամբ շարժվելն է, տարածքի միջով, ժամանակի միջով, կյանքի և մահվան ներսում. աշխարհն ի մի է հավաքվել և պատմությունը, սրբերն ու մեղավորները, ողջերն ու ննջեցյալները ձեռք ձեռքի են տվել:

Եվ մինչև իսկ ծունկի եկած տասը ուղտերն են աղոթքի տարածքի մեջ մտնում, մանավանդ թե՝ կենդանի ամեն էակի հետ կնքված դաշինքի նշանն են. դաշինք, որը Յահվեն կնքեց Նոյի հետ (Ծնդ 9, 8-11):

Տասը ուղտերը ներկայացնում են մեծ փառատրության Սաղմոսի բնակիչներին. «Երկնքի թռչուններ, ծովային հրեշներ, մեծ ու փոքր կենդանիներ, օրհնեցե՜ք Տիրոջը» (Սղմ 148, 7.10): Կարոտն են ամենամեծ եղբայրակցության, կոչ են՝ ուղղված նրանց, ովքեր կամենում են ծառայել կենդանության շունչն ունեցող որևէ էակի, արձակելով նրա երգը. «Օրհնյա՜լ եղիր, Տեր իմ, եղբայր արևի և քույր երկրի համար, և բոլոր արարածներիդ համար, որոնցով ապրեցնում ես մեզ» (Սբ. Ֆրանցիսկոս Ասսիզացի):

Աղոթք՝ նշանակում է նաև բնապահպանություն. որպեսզի շնչող ամեն մի էակ լինի Տիրոջն ուղղված գովասանք (Սղմ 150, 5), որովհետև տիեզերքն Աստծո առաջին տաճարն է (Որոգինես):

Ծունկի եկած տասը ուղտերը խորհրդանշանն են, որ աղոթքը ո՛չ թե «մշակութային», այլ՝ «բնական» իրականություն է: Պատկանում է գոյություն ունեցող էակի, ապրող ամեն ինչի ամենաէական հյուսվածքներին, որպես խնդրանք, որ չի բխում մեր ուղեղից, այլ՝ ինքնին կյանքի սերմից: Սովոր ենք լսելու, թե աղոթքը կյանք է: Սկզբում, մինչդեռ, հարաբերությունը հակադարձ է. կյանքն է, որ աղոթք է:

Հետևաբար, աղոթելը շատ հեշտ է, շա՜տ ու շա՜տ հեշտ է: Բնական է: Յուրաքանչյուր արարածի ամենախորին էությունը աղոթք լինելն է:

Բավական է միայն ունկնդրել սեփական կյանքը, և ծարավը, որն ունենք հաղորդակցության ու հանդիպումների, և կարիքը՝ տուն վերադառնալու:

Այնժամ կրկին կբացահայտենք, որ «ինքնին կյանքը լույս է մարդկանց համար» (Հվհ 1, 4), ինքնին կյանքը լույս է աղոթքի համար:

 

«Մի օր կորցրեցին Աստղը: Ինչպե՞ս կարելի է կորցնել Աստղը:

Չափազանց երկար ժամանակ սևեռուն հայացքով այն դիտելով ...

Երկու սպիտակամորթ Թագավորները, որ քաղդեացի երկու իմաստուններ էին,

գետնին գավազանով շրջանակներ գծեցին:

 

Սկսեցին հաշվարկել, կզակները քորեցին ...

Բայց Աստղը անհետացել էր, ինչպես անհետանում է մի միտք:

Եվ այդ մարդիկ, որոնց հոգին առաջնորդվելու ծարավն ուներ,

արտասվեցին, բամբակյա վրանները տարածելով:

 

Իսկ խեղճ սևամորթ Թագավորը, մյուսներից արհամարհված,

ինքն իր մտքում ասաց. «Մտածենք այն ծարավի մասին, որ մերը չէ:

Ի՛նչ էլ պատահի, հարկավոր է ջուր տալ կենդանիներին»:

 

Եվ մինչ իր ձեռքերում բռնել էր իր դույլը,

երկնքի այն կտորում, որտեղից խմում էին ուղտերը,

նա տեսավ ոսկյա Աստղը, որ պարում էր լռության գրկում»:

 

Գայ դը Մոպասան

 

Ինչպես Մոգերը, անսահմանություն փնտրողները, բացարձակի ուխտավորները, մենք նույնպես կարող ենք կրկին ճանապարհ ընկել՝ հետևելով ծարավի մեջ թաքնված աստղին:

Բավական է զբաղվել, փութկոտության ու հոգատարության գուրգուրանքով, ո՛չ միայն սեփական անձով, այլ նաև՝ ծարավով, որ մերը չէ:

 

Սկզբում աղոթքը չէ: Այլ՝ կյանքը:

Կյանքը փափագն է մի աղբյուրի, Ադամի ծարավն է. արյան աղաղակն է, աղաղակն է Աբելի:

Աստծո խորություններում և մարդու խորություններում բոցավառ այրվում է միևնույն ծարավը և միևնույն աղաղակը:

Աստված ծարավի է մեր ծարավին:

Աղոթելը դյուրին է, բնական իրականություն է: Ես աղոթք եմ: Աղոթել՝ չի նշանակում աղոթքներ արտասանել:

Աղոթել՝ նշանակում է դառնալ աղբյուր, շրջանառության մեջ դնել սերը Քրիստոսի Մարմնում, ջուրը՝ աշխարհի մարմնում:

Արամի շրհորի շուրջը արարչագործությունը վերջապես հաջողությամբ է պսակվել. աղոթքի շուրջը վերակազմավորվում է աշխարհը:

Շնչող յուրաքանչյուր էակ մտնում է աղոթքի մեջ:

Աղոթել՝ նշանակում է ուխտագնացության մեկնել, մասնակիից դեպի ընդհանրականը:

Աղոթքը չէ, որ կյանք է, այլ՝ կյանքն է, որ աղոթք է: Կյանքը որպես տոն և որպես ծարավ, որն հարկավոր է տոնակատարել և հագեցնել: Եվ աղոթքը սոսկ բառային իրականությունից վերածվում է մարդկայնություն կերտող արարքի: Որովհետև ճշմարիտ և բարի է միայն այն, ինչը որ զարգացնում է քեզ մարդկայնության մեջ:

 

Ես աղոթք եմ, որովհետև փափագ եմ և աղաղակ. ես աղոթք եմ, երբ մի ումպ ջուր եմ և ուրիշների կյանքի փափագի պահապան, այդ փափագի, որն աղաղակում կամ հեծեծում է արևի տակ և արևից էլ այն կողմ. և մինչև իսկ ծունկի եկած տասը ուղտերի մեջ, Աբրահամի տասը ուղտերի, ամփոփված է վերջին խորհրդապատկերը մեր պանդխտության, ծարավի մեջ թաքնված աստղը փնտրելուն նպատակաուղղված մեր ուխտագնացությունների: