3. Մկրտությունը որպես սկզբնավորման ծես

Մկրտվել՝ նշանակում է մահանալ և հարություն առնել Քրիստոսի հետ, Քրիստոսի մեջ: Մահանալ այս մահվանը, որն այսքա՜ն խորը կերպով միահյուսվել է մեր կյանքի հետ: Աղերսագին հայցել «ի խորոց» և այդ միևնույն դժոխքում հանդիպել Խաչված Աստծուն, ով ո՛չ թե դատում է, այլ՝ ընդունում, և ով, եթե մենք դա կամենում ենք ( – սրա համար է հավատքը անհրաժեշտ պայման Մկրտության համար, կամ՝ Մկրտությունը գործնական գետնի վրա արդյունավորելու համար – ), մեզ հարություն է տալիս Իր հետ:

 

 

Մկրտությունը դա ամբողջական սուզվելն է մահվան հեղձուցիչ ջրի մեջ, որից դուրս ենք գալիս կրկին շնչելու, «Հոգին շնչելու» ուրախությամբ: Իրոք, ջուրը, մահացու իրողությունից վերածվելով կենարար իրողության, իր «բնական» խորհրդականության համաձայն՝ իր մեջ ամփոփում է Հոգու հարութենական զորությունը:

 

 

 

Ջուրը մկրտվողի վրա փակվում է գերեզմանի նման: Որպեսզի գերեզմանը դառնա արգանդ, հարկավոր է Սուրբ Հոգու միջամտությունն ի վերուստ: «Ի վերուստ» պարգևված Հոգին «կրկին» ծնունդ է տալիս մարդուն, բողբոջային, բայց իրական լույսով զգեստավորելով նրա ամբողջ էությունը, նրա սիրտը, միտքը, կամքը, նրա բոլոր կարողությունները, նրա բոլոր զգայարանները: Այստեղ հարկավոր է հիշել Նիկոդեմոսին ուղղված Հիսուսի խոսքերը, որոնք գրի են առնված Հովհաննեսի Ավետարանի սկզբում. «Ճշմարիտ, ճշմարիտ եմ ասում քեզ. եթե մեկը ջրից ու Հոգուց չծնվի, չի կարող Աստծո Արքայությունը մտնել: [...] Պետք է ձեզ վերստին ծնվել: Քամին ուր ուզում է՝ փչում է, և նրա ձայնը լսում ես, բայց չգիտես որտեղի՛ց է գալիս կամ ո՛ւր է գնում: Նույնպես է և ամեն ոք, որ Հոգուց է ծնված» (Հվհ 3, 5.7-8): Հոգին է, հետևաբար, որ կաղապարում, ձևավորում է վերանորոգված մարդուն, վերանորոգված՝ մայրական դարձած ջրում, որը նույնանում է սկզբնական արարչության ջրերի հետ, որոնց վրա տարածվում էին միևնույն Հոգու խնամակալ թևերը, բայց այս անգամ՝ մի վերաարարման համար: Ջրի մեջ փափկում ու քակվում են հոգու կարծրացած մասերը, սրտի կոշտուկները: Մարդը դառնում է ճկուն և ստանում է լույսի կերպարանք, որի խորհրդանշանն է անբիծ սպիտակ զգեստը, որով ծածկվում է ջրից դուրս գալու պահին. խորհրդանշանը իր փառավոր մարմնի:

Եռակի ընկղմումը նշանակում է, մի կողմից, այն «երեք օրերը», որոնք Քրիստոսն անցկացրեց գերեզմանում, որն Իր հարությամբ վերափոխվեց «ամուսնական առագաստի», ինչպես ասվում է Զատկի ծիսակարգում: Արդարև, Մկրտությունը վերստին ստանձնում, այժմեականացնում է Ավագ Ուրբաթ և Ավագ Շաբաթ օրերի խորհուրդը, իր գագաթնակետին հասնելու համար Զատկի օրը (և այս պատճառով է, որ առաջին դարերի Եկեղեցում Մկրտությունը կատարվում էր զատկական գիշերվա ընթացքում, Քառասնորդացի երկար նախապատրաստությունից հետո): Ջուրը, որ մահացու իրողություն է, դառնում է կենսածին արգանդ, քանի որ նույնանում է դատարկ գերեզմանի հետ:

Եռակի ընկղմումը հռչակում է, մյուս կողմից, Ամենասուրբ Երրորդության երեք Անձերին, որոնց Անունով է կատարվում Մկրտությունը. «Աշակերտ դարձրեք բոլոր ազգերին, մկրտելով նրանց հԱնուն Հոր, Որդու և Սուրբ Հոգու» (Մտթ 28, 20): «Անունը» նշանակում է ներկայությունը: Մկրտությունը, որ կատարվում է Քրիստոսի մեջ և հնարավոր է դարձնում Սուրբ Հոգու ընդունումը, մեր առաջ բացում է Հոր տան դռները: Մեզ հաղորդում է երրորդութենական գոյության մի կերպ:

 

 

 

 

Դրոշմը ամբողջացնում է Մկրտության շնորհը՝ շեշտը դնելով «Սուրբ Հոգու մկրտության» նկարագրի վրա: Քրիստոսի մեջ, որին պատվաստվում ենք, ստանում ենք Սուրբ Հոգու զորությունը, ուժը՝ միակ, անձնական եղանակով «գործնական գետնի վրա իրականացնելու» այն նոր էությունը, որը ստացել ենք Մկրտությամբ: Բայց չպետք է միմյանցից չափազանց բաժանենք այս երկու Խորհուրդները: Արդարև, Քրիստոսի մարդկությունը թաթախված է Հոգու զորությամբ (Նրա էներգիաներով):

 

 

Այսպիսով, հոգևոր կյանքը դա արտահայտությունն է «մկրտական շնորհի» աստիճանական գիտակցման, մի այնպիսի գիտակցության իմաստով, որն ընդունակ է կերպարանափոխելու մարդու ամբողջ էությունը: «Մահ-հարություն» մկրտական ռիթմը լուսավորում է մեր գոյության առանցքային պահերը: Երբ ամեն բան կորսված է թվում, մկրտական շնորհը – եթե մենք ուշադրություն ենք դարձնում նրան և լսում ենք նրա հուշումները – կարող է մահվան իրավիճակները կերպարանափոխել հարության առիթների, անելանելի ճանապարհները՝ «մակարդակի անհրաժեշտ բարձրացման»: Հարկավոր է սովորել – և հենց սա՛ է հոգեմարզության (կամ ճգնության) ամբողջ իմաստը – շրջանցել խոչընդոտները, ինքներս մեզնից պոկել ու դեն նետել մեռած կաշիները, հնարավորություն ստեղծելով, որ մեզնում ծլարձակի, ծաղկի ու պտղաբերի Քրիստոսի իսկ կյանքը, հարության Նրա մեծ շնչառությունը: Պահը պետք է դառնա մկրտական. տագնապալի անձկության ու մահվան պահ, եթե ուզում եմ պահել այն և այդպիսով համոզվել նրա անգոյությանը. հարության պահ, եթե այն ընդունում եմ խոնարհաբար, իբրև մի «ներկա», մի «այժմ», մի «այսօր», ինչպես նաև՝ որպես «նվեր», գրեթե որպես մանանա (բայց այստեղ Մկրտության խորհրդից անցնում ենք Սուրբ Պատարագի խորհրդին): Մինչև որ կհասնի հոգեվարքի պահը, երբ մահվան ջրերը կրկին կփակվեն մեր վրա, բայց մեր Մկրտության զորությամբ, մեր հավատքի չափով, դրանք կփոխակերպվեն հավիտենության արգանդի:

Քրիստոնյա միանձնը (վանական լինի, թե միայնակյաց) նա է, ով կամովին իջնում է մահվան մեջ, խուզարկում ու քննում է մահը այս կյանքից իսկ սկսած (անապատում, դամբարաններում, – բայց որտե՞ղ են գտնվում այսօրվա իրական անապատները), իր գոյությունը սպառում է Ադամի ողբի ու աքսորի մեջ. անվերապահորեն հանձնվելու համար մահվան դեմ հաղթանակ տարած Քրիստոսին, անամպ մտքով դժոխքում գտնելու համար մկրտական արշալույսը և այս կյանքում արդեն դառնալու գիտակից՝ Հարուցյալի մեջ իր սեփական հարությանը: Եկեղեցու առաջին դարերում «հարուցյալ» էին անվանում յուրաքանչյուր մարդու, ով իսկապես ապրում էր հոգևոր կյանքը, «հոգեկիր» էր (այսինքն՝ լիացած էր Սուրբ Հոգիով):

«Սուրբ Հոգու մկրտությունն» ա՛յլ բան չէ, քան՝ մկրտական շնորհի այս գիտակցումը, երբ արցունքների ջուրը, նույնանալով Մկրտության ջրի հետ, «քարեղեն սիրտը» փոխակերպում է «մարմնեղեն սրտի», որի վրա Հոգին գրում է սիրո պահանջները (որոնք գործադրելը այլևս ջանք չի պահանջում, այլ՝ կատարվում է սրտաբուխ ինքնաբերությամբ):

Յուրաքանչյուր մկրտված քրիստոնյա, այս կամ այն կերպ, կանչված է իր կյանքում իրագործելու միանձնական այս ընթացքը. հասկանալու համար, որ մահը թողել է իր ետևում և որ այլևս չպետք է վախենա մարմնական մահից: Մի՞թե Եկեղեցու առաջին դարերի ընթացքում քրիստոնյաներին չէին անվանում «նրանք, ովքեր չեն վախենում մահից»: Արդ, տագնապից ազատագրումը սիրո հնարավորությունն է: