7. Քարեր և մարդիկ

Ա Ա Ա

«Աստված ստեղծեց մարդուն, որպեսզի մարդը ստեղծագործի Իր համար». կառուցելով եկեղեցիներ, բայց նաև, իր իսկության միաժամանակ հզոր ու ծածուկ ճառագայթմամբ, կերտելով հասարակությունը, մշակույթը, «գոհութենական» մի հարաբերություն մարդկային էակների և երկրի միջև: Աստված անսահմանորեն ներկա է դառնում կյանքի հացի՝ հարության կերակուրի մեջ: Ամեն բան պետք է կերտվի այս հրեղեն բողբոջի շուրջը:

Երբ երեք հոգի հավաքվում են Քո Անունով, նրանք արդեն իսկ եկեղեցի են կազմում:

Հայի՛ր հազարավորներին, որոնք հավաքվել են այստեղ. նրանց սրտերը պատրաստել էին մի սրբավայր, նախքան մեր ձեռքերը այն կկառուցեին ի փառս Քո Անվան: Թող որ քարեղեն տաճարը նույնքան գեղեցիկ լինի, որքան ներքին տաճարն է: Հաճի՛ր փչել Քո շունչը հավասարապես մեկի և մյուսի վրա: Մեր սրտերը, այդ քարերի նման, իրենց վրա արձանագրված կրում են Քո Անունը: [...]

Աստված ստեղծեց մարդուն, որպեսզի մարդը ստեղծագործի Իր համար: Թող օրհնյալ լինի Իր գթությունը, որ այսքա՜ն սիրեց մեզ:

Նա անսահմանափակ է, մենք՝ սահմանափակ: Նա կառուցում է աշխարհը մեր համար: Մենք Իր համար կառուցում ենք մի տուն: Գեղեցիկ է սա, որ մարդը կարողանում է օթևան կառուցել Նրա համար, ով ամենուր ներկա է: [...]

Նա քնքշանքով բնակվում է մեր մեջ: Նա մեզ ձգում է սիրո զոդերի մեջ: Մնում է մեր մեջ և մեզ կանչում է, որպեսզի երկնքի ճանապարհը բռնենք, բնակվելու համար Իր հետ: [...]

Աստված եկավ մարդկանց մեջ, որպեսզի մարդիկ հանդիպեն Իրեն:

Քե՛զ երկնքի արքայությունը, մե՛զ Քո տունը: [...] Քահանան այնտեղ Քո Անունով ընծայում է հացը, և Դու բոլորին որպես սնունդ բաշխում ես Քո մարմինը: [...]

Քո երկինքը չափազանց բարձր է, որպեսզի կարողանանք հասնել այնտեղ: Բայց ահա՛ Դու գալիս ես մեր մոտ, եկեղեցու մեջ, որն այսքա՜ն մոտիկ է:

Քո գահը հանգչում է բոցերի վրա. ո՞վ կհամարձակվի մերձենալ:

Բայց Ամենակալը ապրում և բնակվում է հացի մեջ: Ով կամենում է, կարող է մոտենալ և ուտել:

ԲԱՂԱՅ, Նոր եկեղեցու օծման կապակցությամբ, 21-22; 31-34; 40-42 (Bickell I, pp. 77-82).

Եկեղեցու քարեղեն կառույցը արտահայտում է աշխարհի իմաստը՝ աշխարհին վերադարձնելով իր թափանցիկությունը, աշխարհի առաջ բացելով դեպի խորհուրդը հայող պատուհանները: Իսկ աշխարհն, այդպիսով, մեզ ներկայանում է որպես մի եկեղեցի:

Եկեղեցին զգայական աշխարհի կատարյալ պատկերն է: Իր երկինքը աստվածային սրբարանն է («hierateîon»), իսկ իր երկիրը՝ սրահը («naόs») իր ամբողջ գեղեցկությամբ: Փոխադարձաբար, աշխարհը մի եկեղեցի է. որպես սրբարան ունի երկինքը, իսկ որպես սրահ՝ պերճաշուք երկիրը:

ՄԱՔՍԻՄՈՍ ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՂ, Խորհրդագիտություն, 3 (PG 91, 672A).

Եկեղեցին նույն կերպ արտահայտում է նաև մարդու, նրա մարմնի, նրա հոգու, նրա սիրտ-մտքի իմաստը: Եվ մարդը, ինքն իսկ դառնալով մի եկեղեցի, իր մարմինը դարձնում է իբրև մի սրահ, – ճգնության միջոցով, որն իր գագաթնակետին հասնում է կենսական էներգիայի փոխակերպմամբ՝ սիրո, – իր հոգին դարձնում է մի սրբարան, ուր Աստծուն է ընծայում «լոգոսները», գոյակների հոգևոր էությունները, – և սրանում է կայանում տիեզերքի (կոսմոսի) հայեցողությունը Աստծո մեջ, – և ի վերջո, իր միտքը դարձնում է մի խորան, ուր ամեն բան, ներառյալ նաև ինքը, միանում է Աստվածությանը, – և սրանում է կայանում Աստծո տեսությունը, Աստծո հետ հաղորդությունը, «աստվածացումը»:

Եկեղեցին մարդու նման է: Իբրև հոգի՝ ունի սրբարանը («hierateîon»), իբրև միտք՝ աստվածային խորանը («thysiastérion»), իբրև մարմին՝ սրահը («naόs»): Եկեղեցին մարդու պատկերով և նմանությամբ է, ինչպես որ մարդն ինքը ստեղծվել է Աստծո պատկերով և նմանությամբ: Սրահով, իբրև մարմնով, այն առաջարկում է գործնական իմաստության ձեռքբերումը («ethikè philosophía»). սրբարանով, իբրև հոգիով, այն հոգեպես մեկնաբանում է բնության հայեցողությունը («physikè theoría»). աստվածային խորանով, իբրև մտքով, այն ներթափանցում է Աստծո տեսության մեջ («mystikè theologhía»):

Իր հերթին, մարդը միստիկ եկեղեցի է: Իր մարմնի սրահով նա լուսավորում է իր հոգու գործնական կարողությունները («tò praktikòn tês psychês»). [...] իր հոգու սրբարանով՝ Աստծուն է ընծայում գոյակների հոգևոր էությունները. [...] իր մտքի խորանով՝ նա հայցում է լռությունը աստվածային Խոսքի սրտում. այդ բարձր ձայնը, որ գերազանցում է ամեն ճանաչողություն: Այնտեղ, որքանով որ արտոնված է մարդուն, նա միանում է Աստվածությանը [...] և ստանում է Նրա փայլակնացայտ մեծվայելչության դրոշմը:

ՄԱՔՍԻՄՈՍ ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՂ, Խորհրդագիտություն, 4 (PG 91, 672B-C).

Այնուամենայնիվ, «մեթանոյան», զղջումը – հասկացված որպես մտքի և սրտի շրջադարձ – հարկավոր է Եկեղեցուն, ինչպես և իր անդամներից յուրաքանչյուրին: Այն, ինչը որ Ամենասուրբ Հաղորդության միջոցով վերջնականորեն պարգևվել է Եկեղեցուն, – հարության սույն զորությունը, որ տրվել է մարդկային էակներին, – մարդիկ իրենք են, որ պետք է գիտակից և ազատակամ կերպով ապրեն այդ պարգևը, գործադրեն այն: Եվ պտուղները հաճախ խղճուկ են ու թշվառ: Քրիստոնեական կյանքի վկայությունը անհատ քրիստոնյաների կողմից ո՛չ միայն չի տրվում, այլ՝ մինչև իսկ որակազրկվում է: Եկեղեցին, ուստի, երկու կերպարանք ունի. մի կողմից, նրա խորհրդական խորքն է, որի կենտրոնն է Ամենասուրբ Հաղորդությունը, և որի շնորհիվ նա դառնում է Հարուցյալի խորհուրդը, հարության մատակարարը, բաշխողը. բայց մյուս կողմից, նրա մարդկային էությունն է, որտեղ թմրած, շեղված, ըմբոստ ազատությունը Սուրբ Հոգուն պարտադրում է մի տեսակ «քենոզիս» և որտեղ քրիստոնյաները երբեմն գրավում, սեփականացնում են խորհուրդը, եղծում են այն, խաթարում, և այն մերժում են, փոխանակ թողնելու, որ իրենց միջոցով հայտնվի և դառնա տեսանելի: Մարդկային հավատարմությունների ու անհավատարմությունների պատմությունն է, ուր, սակայն, Աստծո բացարձակ հավատարմությունը չի դադարում արձագանք գտնել Սրբության «ոսկեղեն շղթայի» ներսում, որը հաճախ ծածուկ նկարագիր ունի, բայց երբեք չի խզվել Եկեղեցու կյանքում: Եկեղեցին, ասում է Որոգինեսը, այն պոռնիկն է, որին Հիսուսը անխոնջ լվանում է Իր Արյամբ, դարձնելով նրան Իր անբիծ ու անարատ Հարսը:

Չկան «պատերազմներ» միայն Եկեղեցուց դուրս: Կան նաև «խռովություններ» Եկեղեցու ներսում:

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Մատթեոսի Ավետարանի մեկնություն, 35 (PG 13, 1649B; GCS 38, p. 68).

Ինչպես գոյություն ունեն բազմաթիվ մեղավորներ հեթանոսների մեջ, այնպես էլ բազմաթիվ մեղավորներ կան նաև մեր մեջ, որ դասված ենք Եկեղեցու անդամների շարքին: Այս պատճառով է Տերը ողբում ու գանգատվում մեր մեղքերի համար, ասելով. «Վա՜յ ինձ, որովհետև նման եմ մի մարդու, ով անհասկ հարդ է հնձում» (Միք 7, 1):

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Քարոզներ Երեմիայի մասին, XV, 3 (PG 13, 432B-C; SC 238, p. 118).

Եթե [Հիսուսը] հիմնավոր պատճառներ ուներ Երուսաղեմի վրա ողբալու համար, շա՜տ ավելի հիմնավոր պատճառներ է ունենալու Եկեղեցու վրա ողբալու համար, որը կառուցվել է, որպեսզի աղոթքի տուն լինի, բայց ոմանց ամոթալի ընչաքաղցությունն ու գարշելի բթամտությունը վերածել են «ավազակների որջի», – և երանի՜ թե [Եկեղեցու] պատասխանատուները սրանց շարքին չլինեին, – այնպես, որ Հիսուսը Իր ձեռամբ կառուցված կենդանի սրբավայրում ներկա մեղավորների վերաբերյալ կարող է կրկնել Սաղմոսերգուի խոսքերը. «Ի՞նչ շահ ունես դու իմ արյունից, իմ գերեզման իջնելն ի՞նչ օգուտ ունի քո համար» (Սղմ 30, 10):

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Մատթեոսի Ավետարանի մեկնություն, XVI, 21 (PG 13, 1445B.1445A).

Նա գալիս է, փնտրում է, թե արդյոք կգտնի՞ հավաքելիք պտուղներ, բայց ա՛յլ բան չի գտնում, քան միայն՝ մի քանի սմքած ողկույզներ ու խղճուկ պտուղներ: [...] Մեզնից ո՞վ կարող է ընծայաբերել առաքինության ողկույզները: Ո՞վ կարող է պտղաբերել Աստծո շնորհի զորությանը համապատասխան:

ՈՐՈԳԻՆԵՍ, Քարոզներ Երեմիայի մասին, XV, 3 (PG 13, 432D; SC 238, p. 120).

Սբ. Ամբրոսիոս Միլանցին, այդ աշխարհականը, որին քաղաքի կղերն ու ժողովուրդը – բացարձակապես ընդդեմ իր կամքի – ընտրել էին Եպիսկոպոս, – նա մինչև իսկ փախել էր, բայց նրան գտել էին և ստիպված հարկադրել էին ընդունելու ընտրությունը, – գրել և մեզ ավանդել է այս սքանչելի աղոթքը, ուր արտահայտում է Եպիսկոպոսի ամենավեհ կոչումը: Այս աղոթքով նախևառաջ հայցում է կարեկցանքի շնորհը, մեղավորի հետ արտասվելու կարողությունը, որին նա ունկնդրում է, ուղղում ու մխիթարում:

Որտեղի՞ց է ինձ գալիս այս շնորհը, որ լսում եմ Քո այս խոսքերը. «Նրա մեղքերը ներվել են, որովհետև շատ է սիրել» (Ղկս 7, 47): Պետք է խոստովանեմ Քեզ, որ իմ պարտքերն ավելի մեծ էին, ավելի բազմաթիվ էին մեղքերը, որ ինձ ներվեցին, քանի որ ես քահանայությանը հասա դատարանների ժխորից ու հասարակական կյանքի պատասխանատվություններից: Ուստի, ապերախտ լինելու վախն ունեմ. իմ մեղքերը ավելի բազմաթիվ էին, բայց ես նվազ եմ սիրել:

Պաշտպանիր Քո գործը, Տե՜ր, պահպանիր ինձնում շնորհը, որ պարգևեցիր ինձ չնայած այն բանի, որ փախել էի: Ես կարծում էի, թե անարժան էի եպիսկոպոսությանը, [...] բայց Քո շնորհով այն եմ, ինչ որ եմ. Եպիսկոպոսների մեջ իսկապես նվազագույնն ու վերջինը:

Քանի որ շնորհեցիր ինձ աշխատել Եկեղեցուդ համար, պաշտպանիր իմ հոգնության պտուղները: Դու կանչեցիր ինձ քահանայության, երբ կորուսյալ զավակ էի: Թույլ չտաս, որ կորստյան մատնվեմ այժմ, երբ քահանա եմ: Ամեն ինչից վեր, տուր ինձ կարեկցանքի շնորհը: Պարգևիր ինձ ունակությունը՝ կարեկցելու մեղավորներին ի խորոց սրտի: Որովհետև սա՛ է գերագույն առաքինությունը: [...] Օգնիր ինձ կարեկցելու ամեն անգամ, երբ ականատես կլինեմ մեղավորի անկմանը: Թող որ ես չհանդիմանեմ նրան ամբարտավանությամբ, այլ՝ լամ ու վշտանամ նրա հետ միասին: Այնպես արա, որ մերձավորիս վրա արտասվելով՝ արտասվեմ ինքս իմ վրա, և ինձ վերագրեմ խոսքը. պոռնիկն ավելի արդար է, քան դու:

ԱՄԲՐՈՍԻՈՍ ՄԻԼԱՆՑԻ, Ապաշխարության մասին, II, 8, 67.73 (PL 16, 513B.515A-B; SC 179, pp. 176, 180).

Գոհաբանական Պատարագը մատուցող համայնքն անիմաստ է, եթե ջանք չի գործադրում դառնալու իսկապես եղբայրական, այն մեծագույն օրինակի համաձայն, որը մեզ տրվել է սկզբնական Եկեղեցու նկարագրությամբ, որը Երուսաղեմում գործադրում էր ունեցվածքների հասարակաց պատկանելությունը: Երբ քրիստոնյա ժողովրդի հավատքը թուլանում է, հերթը վանականներինն է, ինչպես ցույց է տալիս վանականության գլխավոր հիմնադիրներից մեկի՝ Սբ. Բարսեղ Կեսարացու գրություններից հետևյալ հատվածը: Բայց վանականները պետք է օրինակ և թթխմոր լինեն, առաջնորդելու համար գոհաբանական համայնքներին՝ վերստին դառնալու փոխադարձ ընդունման ու օգնության վայրեր, ուր հնարավոր է կորով վերագտնել գորովի ու գեղեցկության մեջ: Վանական հասարակությունները պետք է վերականգնողական բջիջներ լինեն, ընդունակ՝ չեզոքացնելու քաղցկեղները, որոնք կրծում են մեր հասարակություններն ու մարդկանց ներաշխարհը:

Եղբայրական հասարակությունը, հետևաբար, մի մարզադաշտ է, ուր մարզիկները հրահանգվում են, մի լավ ճանապարհ է դեպի զարգացումն ու հառաջընթացը, մի շարունակական մղում է, Աստծո պատվիրանների նկատմամբ մի անդադար խնամք: Նրա նպատակը Աստծո փառքն է, մեր Տիրոջ պատվիրանների համաձայն, բայց նա հետևում է նաև Սրբերի օրինակին, որոնց մասին խոսում է Գործք Առաքելոցը. «Հավատացյալներն ամենքը միասին էին և ընդհանուր էին դարձրել իրենց ունեցվածքները» (2, 44), կամ տակավին. «Հավատացյալների բազմությունը մեկ սիրտ ու մեկ հոգի էր. նրանցից ոչ ոք չէր ասում, թե իր ինչքերը իրենն են, այլ՝ ամեն ինչ նրանց համար ընդհանուր էր» (4, 32):

ԲԱՐՍԵՂ ԿԵՍԱՐԱՑԻ, Ընդարձակ կանոններ, VII, 4 (PG 31, 933B-C).

Ինչո՞ւ այսքան ծավալուն կերպով խոսեցինք Եկեղեցու մասին: Դրա պատճառը մեկն է. հոգևոր կյանքի միակ նպատակը, ինչպես ուժգին կերպով հաստատում է Սբ. Մաքսիմոս Խոստովանողը, սա է. մարդկային էակը փոխակերպել Եկեղեցու, Սուրբ Հոգու տաճարի:

Կայքին օգնելու համար կարող եք դիտել / ունկնդրել այս տեսանյութը։

Շնորհակալություն կանխավ։