- 21 -

Մտածում էի:

Աղոթում:

Ճիշտ է: Սիրելն ինձ համար եղել էր – մինչև այդ օրը – զգալ, փորձել. և իմ այդ սերերի արժեքը չափում էի զգացմունքների սաստկությամբ և ցանկության ուժգնությամբ:

Կարծում էի, թե աղջիկներից մեկին ավելի էի սիրում, եթե կրակը, որ նա իմ մեջ վառում էր, այրում էր ավելի ուժգին ու ավելի երկար, քան նախորդ կրակները: Այդ նախորդ կրակները դանդաղորեն հանգել էին, սնունդ չստանալով, կամ էլ միանգամից էին մոռացվել, կարծես հանկարծակիորեն վառված մի ուրիշ կրակ խորհրդավոր կերպով հափշտակել էր նրանց բոլոր բոցերը:

Մոխիրներով չէի զբաղվում այլևս, երբ տակավին ծխում էին, լքված աղջիկների արցունքներով թրջված: Ես պարզապես զարմանում էի, որ այդ աղջիկները կարողանում էին լալ, մինչ ես արդեն ջերմանում էի մի ուրիշ խարույկի մոտ:

Մի անգամ, սակայն, հիշում եմ, որ ես ինքս մի քանի կաթիլ արցունք թափեցի խոնավ ժպիտի ներքո: Խոցված էի, և մեղադրում էի իմ սիրեցյալին, որ չէր կարողացել սիրել ինձ:

Նա պարտավոր էր սիրել ինձ, մտածում էի, քանի որ ես իրեն սիրում էի:

Այս փորձառություններից ելնելով, – որոնցից մի քանիսը “զվարճանալու” համար էին, իսկ մի քանիսն էլ փորձում էի հավատալ կամ հուսալ, թե “լուրջ” էին – , եզրակացնում էի, որ անհնարին է, որ սերը տևական լինի, և հետևաբար՝ անմտություն է մի սիրո կապվելը, քանի որ կրակի օրենքն այն է, որ ի վերջո հանգելու է:

Եվ սակայն սպասում էի, հուսալով, որ հակառակ ամեն ինչի – ո՜վ խորհրդավոր հրաշք – մի օր գուցե կհայտնվեր իմ համար մի ա՛յլ, մի տարբեր սեր:

Պատահել էր, որ հանդիպեի տարեց ամուսինների, որոնք դողդողուն ու ժպտերես, երևում էր, որ դեռ սիրում էին իրար, թեև իրենց կյանքի մայրամուտին էին արդեն հասել: Միշտ սիրելն, ուրեմն, անհնարին չէր:

Սպասում էի: Առանց իմանալու: Առանց հասկանալու: Առանց ուրիշ որևէ բան անելու, քան միայն կրկին փորձելը:

 

 

Այսօր խնդիրն ա՛յլ էր:

Զարմանքով նկատում էի, որ երբ կարծում էի, թե սիրում էի, իրականում ինքս ինձ էի միայն սիրում: Վրդովեցնող այս բացահայտումն ինձ ստորացնում էր և ստիպում դողալ: Վատթար ճանապարհի վրա էի:

Եթե կամենում էի իսկապես սիրել, պետք է որոշեի փոխել բռնածս ուղղությունը:

Ինձ մի իրական դարձ էր հարկավոր:

 

Ես ինձ սիրում էի: Դրանում, անշուշտ, վատ բան չկար: Իմաստունն ինձ դա հասկացրել էր: Բայց ինձ այնքան էի սիրում, որ չէի կարողանում սիրել մյուսներին, քանի որ նրանց օգտագործում էի ինձ պարգևելու համար այն փոքրիկ երջանկությունները, որոնք փնտրում էի անհագ ագահությամբ:

Սիրում էի «աղջիկներին» ինչպես սիրում էի «ծխախոտի գլանիկները», որոնք ցանկանում էի, վերցնում, մասամբ գործածում, իսկ հետո թափում, երբ դրանք արդեն ծխի էի վերածել:

Ուզում էի սիրված լինել: Իմ առժամանակյա ընկերուհիներին, առանց ասածիս շատ հավատալու, ասում էի. «Սիրում եմ քեզ», որպեսզի նրանք էլ ինձ պատասխանեին. «Ես էլ քեզ եմ սիրում»: Եվ եթե իրական սիրո մի փոքրիկ մասնիկ անգամ կար այդ ձախավեր պատասխաններում, ես այն վերցնում էի իմ համար. ինձ հաճելի էր սիրված լինելը:

Միայնակ էի և փնտրում էի ինչ որ մեկին, ով կկոտրեր իմ մենությունը: Ուզում էի խոսել և փնտրում էի ինչ որ մեկին, ով համբերությամբ կլսեր ինձ: Իսկ երբ ասելիք այլևս ոչինչ չէի ունենում իմ ընկերուհիներին, նրանց խոսքերի աղմուկն էի ցանկանում, լցնելու համար իմ ներքին դատարկությունը:

Մարմինս կարիքն ուներ քնքշանքի, հաճույքի, և ես ծրագրեր էի կազմում՝ գրավելու համար մի մարմին, որի գգվանքն ու համբույրները կարողանային գոնե մի պահ հագեցնել ինձ: Իսկ եթե մի մարմին նվիրվում էր ինձ, որովհետև ինքն էլ էր քաղցած, ուրախանում էի, որ կարող էի օգտվել նրանից առանց պայքարելու, և սնվում էի այդ ձրիորեն մատուցված կերակրով:

Մի խոսքով, կրկնում եմ, ես ինքս ինձ սիրում էի ամեն ինչից ավելի, իսկ ինքնահավան մեծամտությամբ պատմված «նվաճումներիս» պատմությունն ա՛յլ բան չէր, քան միայն՝ պատմությունն իմ խորամանկությունների, որոնցով փորձում էի ստանալ այն, ինչ ցանկանում էի:

Անշուշտ, երբեմն պատահում էր, ինչպես արդեն ասացի, որ ընկերուհիս էլ էր կամովին հավանություն տալիս ցանկությանս: Նա ինձ ցանկանում էր այնպես, ինչպես ես նրան էի ցանկանում: Այդպիսի դեպքերում փորձում էինք միմյանց փոխադարձաբար թալանել: Երկու եսապաշտություններ էին սոսկ, որ ինչ որ մի ժամանակով համընկնում էին, համապատասխանում միմյանց, ու դառնում մեղսակից:

Եվ այս ամենն անվանում էինք «սեր», երբեմն դրանում նույնիսկ համոզված:

 

Ահա այսպես, երկա՜ր խորհրդածում էի, տակավին զարմանալով, որ իմ այդ բոլոր սխալներն այսօր ինձ ավելի հստակ էին երևում:

Ինչպե՜ս էի կարողացել այդ աստիճան շեղվել:

Այժմ հասկանում էի, որ փափաքներս ու իղձերս գեղեցիկ էին ու ողջամիտ, երբ սիրտս ու մարմինս, նոր սլացք առած, կամենում էին ճախրել: Իմաստունն ինձ ասել էր, որ ամաչելու պատճառ չունեի: Բայց տակավին ընտելացած չէին, վայրի էին ու իրենք իրենց թողլքված: Վայրի ձիերի նման, կարծես խելագարված վազում էին կյանքիս հովիտներով: Երբեմն փորձում էի սանձել նրանց, բայց շատ շուտով ուժերս սպառվում էին: Նրանք էին, որ քաշում էին ինձ: Նրանց քմահաճույքին էի մատնվել: Հարկավոր էր բռնել նրանց, սանձել, վարժեցնել, որպեսզի կորովի նժույգներ դառնային իմ համար և տանեին ինձ այնտեղ, ուր ես ինքս կորոշեի գնալ:

 

 

Բոլոր այդ մտքերիս մասին բավականին խոսեցի Իմաստունի հետ և այդ օրը նա ամբողջովին համաձայն գտնվեց իմ հետ: Դեմքից ուրախություն էր ճառագայթում, նման այն գյուղացուն, որը խաղաղությամբ դիտում է, թե ինչպես է հասունանում հունձքը:

«Իրավացի ես», ասաց: «Մարդը ստրուկ է, եթե իր ցանկությունները տիրում են իր վրա: Բայց եթե, դրանք ի մի հավաքելով, կամաց կամաց դառնա դրանց տերը, այդ ժամանակ կկարողանա ազատորեն ընտրել և որոշել:

Մարդը չի ծնվում ազատ: Նա պետք է ձեռքբերի, նվաճի իր սեփական ազատությունը: Այլապես, ինչպե՞ս կկարողանար ասել. “Սիրում եմ քեզ”, եթե ստիպված լիներ սիրել»:

«Ես կպայքարեմ», պատասխանեցի, «որպեսզի ազատվեմ և դառնամ ինքս իմ անձի տերը»:

«Այո՛, բայց բոլոր խնդիրները չէ դեռ, որ լուծած կլինես, սիրելիս: Որովհետև սիրելը դա մարդու համար ընտրելու հնարավորությունը չէ, թե նա ի՛նչ է կամենում “վերցնել” կամ “ստանալ”, այլ՝ պատասխանատու որոշումն է, թե նա ի՛նչ է կամենում “տալ”, նրան, ում կամենում է տալ:

Հարկավոր է, հետևաբար, պայքարել ամեն օր, որպեսզի վերցնելու ցանկությունդ փոխակերպես պարգևելու կամքի, և զուգահեռաբար՝ ընդունես այն, ինչ մյուսը որոշում է քեզ տալ»:

 

 

Կրկին անգամ դժվարանում էի հասկանալ:

«Ո՞ւր մնաց, ուրեմն, սերը», հարցրեցի, «եթե այդքա՜ն ջանք է հարկավոր սիրելու համար»:

«Հենց այդ ջանքերն են, որ սերն իրական են դարձնում»:

«Ուրեմն հարկավոր է ամբողջովին մոռանա՞լ ինքներս մեզ, մերժե՞լ սեփական անձը»:

«Ո՛չ, այլ ընդհակառակն, ինչպես արդեն ասացի քեզ: Հարկավոր է, որ դու ի մի հավաքես քո ամբողջ կյանքը, միավորես այն, առավելագույնս հարստացնես ու զարգացնես, որպեսզի կարողանաս նվիրել այն: Իսկ նվիրել՝ չի նշանակում կորցնել այն, այլ՝ գտնել, ցորենի հատիկի նման, որը վեհանձնորեն նվիրվում է հողին և վերածնվում է որպես հասկ:

Աղջիկը, որին կհանդիպես, կլինի քո արտը, իսկ դու՝ նրանը: Եվ ձեր հունձքը կլինի այնպիսին, ինչպիսին կլինի ձեր սերմնացուն և որքանով պարարտացրած կլինեք ձեր հողը»:

«Գեղեցիկ է», շշնջացի մտքերիս մեջ թաղված, «բայց ո՞վ կարող է սիրել այնպես, ինչպես հարկն է»:

«Մարդկանցից ոչ ոք:

Միմիայն Աստված Ինքն է սիրում կատարյալ սիրով, թանկագինս, որովհետև Նա անմնացորդ նվիրում է և միաժամանակ՝ անմնացորդ ընդունում: Եվ Իր նվիրումն անսահման է, ինչպես որ անսահման է Իր ընդունումը: Այս իսկ պատճառով է, որ Աստված ո՛չ միայն Նա է, ով սիրում է բոլորից ավելի, այլ՝ Ինքն իսկ ՍԵՐՆ է:

Բայց մենք Աստված չենք, մենք Աստծո պատկերն ենք միայն, և պետք է ինքներս կամաց կամաց զարգացնենք մեզնում այդ պատկերը: Ինչպես քանդակագործն է անտաշ քարից դուրս հանում արձանը, որն այնտեղ կարծես թաքնված էր ներսում և վարպետին էր սպասում, որպեսզի լույս աշխարհ դուրս գար:

 

Ո՜վ Սիրո մեծ, զարմանահրաշ ու դժվարին Ճամփորդություն,

մարդու միակ կոչում,

որից դուրս մարդու համար գոյություն չի կարող ունենալ հավիտենական ո՛չ երջանկություն, ո՛չ էլ հանգիստ,

քանի որ հենց դրանք արդյունավորելու համար է ի հավիտենից մտածվել, Աստծո գորովալի բարության մեջ:

Թող Քո Սիրո շունչը, ո՜վ Հայր, որ անդադար ստեղծում ես ինձ, ինչպես մայրն իր արգանդում իր կյանքով ստեղծում է որդուն,

օգնի ինձ, որպեսզի օրեցօր մի քիչ ավելի Քեզ նմանվեմ, ամեն օր ավելի լինելով ինքս ինձ, լիովին ուղղված դեպի ուրիշները, նրանց ընծայելու համար իմ կյանքը, ընդունելով նրանց կյանքը»:

 

 

«Բարեկամս», ասացի, «ուրեմն ուրիշներին իսկապես սիրելո՞վ է, որ կվերագտնեմ ինքս ինձ»:

«Այո՛, սիրելիս: Բայց նաև օգնելով ուրիշներին, որ սիրեն, քանի որ դու անդամ ես մի մեծ մարմնի, որն աճում է քո հետ: Սրա համար է, որ քեզ ասում էի մեր առաջին հանդիպումներից սկսած. “Նվիրվիր եղբայրներիդ ծառայությանը”:

Մի՞թե արդեն մոռացել ես դա»: