Հիսուսին տաճարում կորցնելը. Ղուկաս 2, 41-51

 

 

Հիսուսի կողմից դեպի Երուսաղեմ կատարված առաջին ուխտագնացության պատմության մեջ Ղուկասը ևս մեկ անգամ ընդգծում է գլխավոր դերակատարի դերը, որ Մարիամը կատարում է ավելի, քան Հովսեփը: Սիմեոնն արդեն, միայն Մարիամին էր ուղղել իր խոսքը: Այժմ Մարիամն է, որ խոսում և բացատրություններ է պահանջում իր պատանի որդուց: Հովսեփը ներկա է, բայց գլխավոր դերակատարի օգնականի դերում: Մարիամն է, ըստ Ղուկասի, որ «այդ բոլոր բաները պահում է իր սրտում» և երկար ժամանակ մտորում, խորհրդածում է դրանց շուրջ:

Առաջին ուխտագնացությամբ՝ պատանին հանդիսավոր կերպով մուտք էր գործում հրեական հասարակության մեջ որպես չափահաս անձնավորություն: Դա ծնողների սեղմ խնամակալությունից դուրս գալու պահն էր, առաջին քայլն էր դեպի ամբողջական ինքնուրույնություն: Ահա սա է, իրականում, հասարակական և ընտանեկան այն իրադարձությունը, որը տվյալ դեպքում հայտնվել է միմյանց կորցնելու ստվերի ներքո: Հիսուսն այս առթիվ հայտնում է, որ այլևս գիտի, թե ի՛նչ պետք է անի և ինչպե՛ս պետք է վարի իր սեփական կյանքը: Մոր դերն իբրև ծնող և դաստիարակ այլևս ավարտվել է: Հիսուսը գիտի, թե ի՛նչ է ասում, և ասում է ավելին, քան որքան Մարիամն ինքը գիտի: Մայրը մի կողմ է քաշվում, թողնում է առաջնագիծը և ամփոփվում է խորքում. ինքը չի ղեկավարում իրավիճակը, դառնում է հետևորդ, ուշադիր ու մտածկոտ: Մոր վերջին խոսքը, Ղուկասի Ավետարանում, համընկնում է Որդու առաջին խոսքի հետ: Վերջինս սկսում է խոսել և մայրը լռում է, դառնալով, սակայն, առաջին աշակերտը, որ «այս բոլոր բաները պահում էր, դրանց շուրջ խորհրդածելով իր սրտում» (հմմտ. 2, 51):

«Երբ տասներկու տարեկան դարձավ, Երուսաղեմ գնացին», երկնքի հետ երկխոսության վայրը: Ոսկեղեն մի թել կա, որ միմյանց կապված է պահում կյանքերը, աշխարհը, իմաստը: Այն, ինչը որ կրկին իրար է կապում գոյությունների ցիրուցան եղած թելերը, իր տունն Աստծո քաղաքի մեջ ունի, և կայանում է հենց սիրտն ու ձեռքերը «Հոր գործերին» ծառայեցնելու մեջ, սիրտն ու ձեռքերը միասին: Եվ Հայրն է, որ կառուցելու է տունը (հմմտ. Սղմ 126):

 

 

Մարիամը չի կարողանում հասկանալ, օգնության կարիք ունի: Իր հարցը, ինչպես արդեն կատարվել էր հրեշտակի հետ, իմաստի փնտրտուք է, բայց նաև և հատկապես՝ տառապանք է հասկանալու տագնապալի անձկության մեջ, փնտրտուքի վշտալի չարչարանք է և սեր, որն իրեն չհասկացված է զգում: Մարիամը երբեք կուրորեն, անքննադատ կերպով չի ընդունում այն, ինչը չի հասկանում, որովհետև այդպիսի դեպքերում վտանգ է ստեղծվում Աստծուն ասել տալու այն, ինչն Աստված չի ասում. դիմում է Որդուն, խնդրելով մի բացատրություն, որն ապա պահելու է իր սրտում և դրա շուրջ խորհրդածելու է, այդպիսով կամուրջ գցելով ունկնդրման և իրագործման միջև: Սրտի գանձարանում պահվելով, Խոսքը հարստանում է իմ ներսում պահպանված Աստծո մյուս խոսքերի հարստությամբ, բոլոր արձագանքներով ու վերարծարծումներով, կյանքի բոլոր առօրյա ու արտասովոր իրականություններով:

 

 

Մարիամի համար սկսում է իրականանալ Սիմեոնի մարգարեությունը, որն արտասանվել էր հենց այդտեղ՝ տաճարում, տասներկու տարի առաջ: Իր տագնապալի հարցով Մարիամը կանգնում է բոլոր հավատացյալների, բոլոր որոնողների կողմում, որոնք երբևէ հարցրել և տակավին հարցնում են Աստծո բացակայության պատճառը, «ինչո՞ւ»ն:

Ավետարանող հրեշտակին հարցրել էր. Ինչպե՞ս: Տաճարում վերագտնված Հիսուսին հարցնում է. Ինչո՞ւ: Հարցերն են, որ խռնվում են բոլորի, յուրաքանչյուր մարդու մտքի ու վախերի մեջ, բոլոր գոյությունների մեջ: Այդ հարցերին անմիջական ու ամբողջական պատասխան չի տրվում գրեթե երբեք: Դա շատ լավ գիտի Հոբը՝ Աստծո մարդը, երկրի մարդը, մարդկային ցավի ու վշտի խոսնակը, որն իր «ինչո՞ւ»ներով հագեցրել էր իր աղոթքները (Հոբ 3, 12.20):

Մարիամի առաջին և վերջին խոսքերը, Ղուկասի Ավետարանում, երկու հարցեր են: Այժմ նա, իր հարցով, Հիսուսին գրեթե հարկադրում է խոսել և ասել Ավետարանում գրի առնված Իր առաջին խոսքը. նմանատիպ կերպով, Մարիամն է, որ Որդուն գրեթե հարկադրում է կատարելու Իր առաջին հրաշքը, ասելով ծառաներին. «Արե՛ք այն, ինչ ձեզ կասի» (հմմտ. Հվհ 2, 1-5): Տաճարում և հարսանեկան մի սրահում Մարիամը խոսել է տալիս իր Որդուն: Այն վայրում, ուր տեղի է ունենում հարաբերությունն Աստծո հետ, և այն վայրում, ուր մարդկանց միջև հարաբերությունն առաջնորդվում է սիրով, այնտե՛ղ է Խոսքը սկսվում և մնում: Տաճարում և ամուսնական սենյակում Մարիամը ներկա է, այդ երկու խորհրդանշական վայրերում, որոնց մեջ արտահայտվում են մարդկության երկու գագաթները. երկնքի ծարավը, սիրո քաղցը:

 

 

Առաջին անգամն է, որ Հիսուսը խոսում է, և Իր խոսքերը կարծր են, դժվարիմաց, հաստատում են մի տարածք, հեռավորություն, և մի անհասկացողություն: Այս եզակի ընտանիքի մասին խոսելիս ավելի կուզենայինք լսել հանդարտ զգացմունքների, ջինջ, ամփոփ մի պատմություն, մինչդեռ լսում ենք. «Ինչո՞ւ էիք փնտրում ինձ: Ես իմ Հոր գործերով պետք է զբաղվեմ»: Չգիտե՞ք, որ միայն ընտանիքը բավական չէ: Որ երկրի վրա մի մեծ տուն ունենք, ուր բոլորը մեր ընտանիքի անդամներն են: Չգիտե՞ք, որ պետք է Աստծո գործերով զբաղվեմ, որովհետև սրանո՛վ է, որ կառուցվում է տունը, աշխարհը, սիրտը, ընտանիքը:

Եվ սակայն, անհասկացողություն լինելուց ավելի, Հիսուսի այս խոսքերը մի կոչ են: Էտթի Հիլլսամի խոսքերի նման, որոնք գրել է լագերում բանտարկված ժամանակ. «Առաջ աղոթում էի Աստծուն, որ օգնի ինձ: Այժմ իմ հերթն է՝ օգնելու Իրեն»: Օգնել Իրեն կենդանի լինելու մահվան այս ժամանակներում, շողալու այս խավարի մեջ, վկայելու Նրան, ներկա դարձնելու, հոգ տանելով Իր Անվան, Իր Արքայության, Իր կամքի նկատմամբ: Ինչպես ողջ Ավետարանի համադրությունը հանդիսացող «Հայր մեր»ի մեջ, ուր մարդն ու Աստված փոխադարձաբար զբաղվում են յուրաքանչյուրը մյուսի խնդիրներով:

 

 

Մարիամը սեփական փորձառությամբ ճանաչել է Խոսքի և կյանքի դժվարիմաց, անմիջապես չհասկացվող բնույթը: Չի հասկացել և ո՛չ իսկ այն ժամանակ, երբ Խոսքն անմիջական կերպով ուղղվել է իրեն, անձամբ Հիսուսի կողմից: Աստծո Խոսքն ընդունելը կախում չունի այն բանից, որ այն պետք է հասնի մեզ հստակ ու համոզիչ կերպով, այլ՝ որ այն գալիս է Աստծուց. այն հարկավոր է ընդունել հավատքով, այսինքն՝ վստահությամբ, անկախ նրա հստակությունից կամ նրա ունեցած նշանակության հետ իսկույն համաձայն լինելուց: Հստակության բացակայությամբ գործի է դրվում փնտրտուքի մեխանիզմը, խորհրդածության գործընթացը: Աստծո Խոսքը ծածուկ գանձի նման է, որն հարկավոր է փնտրել համբերությամբ ու հարատևությամբ, գնալով Խոսքի հետ մի տեսակ պայքարի ռիսկի, առանց դադարելու, մինչև որ կստանանք օրհնությունը, որը Խոսքի ըմբռնումն է (հմմտ. Ծնդ 32, 25-33):

 

 

Վերադարձ դեպի առաջին վարդապետության վայրը, որն առավել կարևոր է, քան տաճարինը. տան դռնից է, որ դուրս են գալիս սրբերն ու մոլորվածները. այնտեղ են աճում «տարիքով, իմաստությամբ ու շնորհով»: Աճել շնորհի մեջ՝ նշանակում է անդադար հիանալ հին ու նոր գորովների գեղեցկությամբ. նշանակում է ապշել՝ տեսնելով այն պարգևը, որ ինչ որ մեկը ժպտում է հենց քեզ, միասին մի նոր օր սկսելու պարգևը, միասին «Հայր» ասելու, «ընկեր» ասելու, «սեր» ասելու պարգևը: Յուրաքանչյուր սեր դարձնել ավետարանման առանձնաշնորհյալ վայր: Դեպի տաճար ուղղված ուխտագնացությունից ուսանել դեպի անձինք, դեպի դեմքերը, դեպի կյանքի իրողություններն ուղղված ուխտագնացության ճանապարհը:

''Երուսաղեմն'' ու ''Նազարեթը'' յուրաքանչյուր ընտանիքի կյանքի երկու բևեռներն են. զբաղվել Աստծո գործերով և պահպանել անձանց, որոնք Իր կողմից հանձնվել ու վստահվել են մեզ: Աստծո տունը մարդն է: Եվ արդարև, Աստված գալիս է, իբրև ուխտավոր, նրանց դեմքերի ընդմիջով, ովքեր իմ ամենամոտիկներն են. օգնության, գորովի նրանց կանչերի ընդմիջով. նրանց ծերության, նրանց հիվանդությունների, և մինչև իսկ նրանց թերությունների ու թերևս նաև մեղքերի ընդմիջով:

Երուսաղեմը. «Պիտի սիրես քո Տեր Աստծուն քո ամբողջ սրտով»:

Նազարեթը. «Պիտի սիրես մերձավորիդ ինչպես ինքդ քեզ»:

Եվ ամեն բան ասված է: Եվ մեր ուխտագնացության քայլքը ձգվում է այս երկու բևեռների միջև. ինձնից ավելի մեծ բաները՝ Ուրիշով զբաղվելը, իսկ ապա՝ առօրյա զբաղվելը ուրիշներով: Սրբությունը կայանում է ''Նազարեթ''ը ''Երուսաղեմ''ին միավորելու մեջ, մինչև որ կդառնան միևնույն վայրը, վայրը սրտի և վայրն Աստծո:

Նազարեթում ապրված երկար տարիների մասին Ավետարանում ասվում է միայն այն, որ Հիսուսն «աճում էր»: Պարզ լռության կամ ուրիշ ինչ որ մի բանի նախապատրաստության տարիներ չէին դրանք: Կյանքով, նշանակությամբ, հայտնությամբ լի տարիներ էին դրանք, որոնց ընթացքում Հիսուսն ուսանում էր մարդ լինելու արհեստը, որոնց ընթացքում Բանը երկարատև, ամենօրյա մի գործընթացով մարդանում էր: Մարդեղությունը միայն մի պահի մեջ իրականացած դեպք չէ, որ համընկնում է հղացման պահի հետ. ապրելու արվեստն ուսանելու երկարատև ընթացքն է: Ամենօրյա հրահանգմամբ՝ Բանը, Խոսքը, աստվածային աղը, աստվածային թթխմորը, մտնում է աշխարհի ու մարդկության ալյուրի, զանգվածի, խավարի, հողի մեջ, և խմորում է այն, բարձրացնում է այն, ուռճացնում է կյանքով, փթթել ու ծաղկել է տալիս գոյությանը:

Առօրյա կյանքի հոգեկանությունը. Հովհաննես Մկրտիչն աճում է անապատում, սովորական իրավիճակներից դուրս գտնվող վայրում: Հիսուսը, մինչդեռ, մտնում է ամենասովորական վիճակի մեջ, և հայտնություն է հե՛նց այնտեղ, այդ փաստի մեջ, մարդկային ամենասովորական կյանքի համար. կարևոր չէ այն, ինչ անում ես, այլ՝ այն, թե ինչպե՛ս ես դա անում, որքա՛ն սրտով ու ճշմարտությամբ, որքա՛ն անխարդախ վավերականությամբ ու մասնակցությամբ ես ապրում օրերդ, ինչպիսի գործ էլ որ դու կանչված լինես կատարելու: