ԺԷ. - ԶՐՊԱՐՏՈՂՆԵՐԸ

^[1] «La Repubblica» օրաթերթը, որը երբեք նրբանկատ չէ Եկեղեցու հանդեպ, այդուամենայնիվ՝ իր 27/3/2007 համարում հայտնում էր կոմունիստական Գերմանիայի դիվաններում գաղտնի նյութերի ի հայտ բերման մասին: Բեռլին առաքված լրագրող Մարկո Անսալդոն գրում է. «”Ինչպես մեզ միաձայն տեղեկացնում են մեր բոլոր լրտեսները, Պապը մեծ համակրանքով է տրամադրված գերմանացի ժողովրդի հանդեպ: Ինչը որ, մինչդեռ, չի կարելի ասել [նացիստական-ֆաշիստական] վարչակարգի վերաբերյալ”: “Պիուս Տասներկուերորդը օգնության ձեռք է մեկնում զավթված Լեհաստանին”: “Պապը թաքցնում է փախստական հրեաներին”: “Քահանայապետը փոփոխություններ է ակնկալում Գերմանիայում տիրող իրավիճակում, գոնե Ֆյուրերի մահից հետո”: Պիուս Տասներկուերորդը, հետևաբար, Հիտլերի կողմնակիցների թվին չէր պատկանում: Նացիստական վարչակարգի բարձրաստիճան ղեկավարները նրան դիտում էին անվստահությամբ և մինչև իսկ մտահոգությամբ: Այսպես էին մտածում և այսպիսի խոսքեր էին գրում Երրորդ Ռայխի բարձրաստիճան ղեկավարները, մինչև ամենաբարձր օղակները, իրենց գաղտնի հաշվետվություններում, ՍՍ-ականների հրամանատարների զեկույցներում, հեռագրերում ու պաշտոնական կարևորագույն նամակներում, որոնք Բեռլին էին առաքվում գերմանական երկու դեսպանատներից. Վատիկանում գործող դեսպանատնից (որը նացիստական բառապաշարում կոչվում էր “սև դեսպանատուն”) և Հռոմում գործող դեսպանատնից (որն անվանում էին “սպիտակ դեսպանատուն”): Փաստաթղթեր, որոնք հավաքվել էին նախկին Արևելյան Գերմանիայի գաղտնի ծառայությունների ղեկավարներ Էրիխ Միլքեի և Մարկուս Ուոլֆի գրասենյակներում, պատրաստ՝ օգտագործվելու Վատիկանի դեմ հնարավոր գործողությունների ժամանակ: Էջեր, սակայն, որոնք տասնամյակներ շարունակ թաղված մնացին դիվաններում: Մի հսկայական թղթապանակ Պիուս Տասներկուերորդի մասին, որն այժմ «La Repubblica»ի ձեռքում է: Հավաքված նյութերը ցույց են տալիս, որ խորքում և՛“սև” շապիկավորները, և՛ կոմունիստական Գերմանիայի “կարմիր”ները որպես նպատակ հետապնդում էին Սուրբ Աթոռից հնարավորինս շատ տեղեկություններ հավաքելը, որովհետև Վատիկանը երկուսի կողմից էլ համարվում էր բացարձակապես ո՛չ բարեկամ պետություն: [...] Նացիստական վարչակարգին ամեն ինչից ավելի մտահոգում էր Պապի գործունեությունն ի նպաստ զավթված Լեհաստանի, ինչպես երևում է պաշտոնական բազմաթիվ նամակներից: [...] Այս փաստաթղթերի ընթերցումից Պիուս Տասներկուերորդ Պապի կերպարը դուրս է գալիս ամբողջովին տարբեր լույսով լուսավորված, քան մինչև այժմ տարածված պատկերն էր: Այս փաստաթղթերից ի հայտ եկող պատկերը պատկանում է մի Քահանայապետի, որը բնավ հանդուրժող չէր [նացիստական վարչակարգի նկատմամբ], այլ ընդհակառակն՝ հմուտ ու սարսափազդու հակառակորդ էր, լրիվ հակառակը երկչոտ ու վարանող Պապի պատկերի, որն ավանդվում էր մինչև այսօր: Ինչպե՞ս է դա հնարավոր եղել: “Պատերազմի վերջին տարվա՝ 1945 թվականի ընթացքում արդեն, – բացատրում է «Կաթողիկե Քաղաքակրթություն» թերթի պատմագետ, «Հիտլերը, Սուրբ Աթոռը և հրեաները» գրքի հեղինակ, Եկեղեցու և նացիզմի վերաբերյալ նյութերի ամենահեղինակավոր ուսումնասիրողներից մեկը հանդիսացող Հայր Ջովաննի Սալեն, – սկսվել էր Պիուս Տասներկուերորդի վարկաբեկմանն ուղղված մի ծրագիր: Վերջերս հրապարակածս հոդվածներից մեկում որպես փաստ ներկայացրեցի Ռադիո Մոսկվայի կողմից կատարված ձայնագրությունները և Պրավդա թերթում հրապարակված նյութերը, որոնց նպատակն էր ազդել հանրային կարծիքի վրա և այսպես ասած “սև առասպել” ստեղծել Պիուս Տասներկուերորդի կերպարի շուրջը: [...] Գերմանիայում վերագտնված այս անտիպ փաստաթղթերում պարունակված նորությունը համապատասխանում է Վատիկանի Դիվանում պահվող փաստաթղթերի բովանդակությանը: Արդեն տասը տարի է, ինչ գրում և ասում եմ սա. Եկեղեցին նացիզմի դեմ պայքարել է հնարավոր ամեն միջոց գործի դնելով”: “Պիուս Տասներկուերորդն իրականում Հիտլերի ո՛չ թե կողմնակիցը, այլ ընդհակառակն՝ անտեղիտալի հակառակորդն էր, – հաստատում է [...] «Spione im Vatikan» գրքի հեղինակ [...] Ուերներ Քարթերֆլայթերը, – այս Պապը բնավ չէր համագործակցում նացիստների հետ, ինչպես որոշ շահագրգիռ կողմեր շրջանառության մեջ են դրել պատերազմից հետո: Ո՛չ: Նա, ընդհակառակն, Ֆյուրերի համար առաջին թշնամին էր”: [...] Անցած Հունվար ամսվա վերջին օրերին Ռումինիայի գաղտնի ծառայությունների նախկին հրամանատար Իոն Միհայ Փաչեփան նյույորքյան «National Review» պարբերականին տված հարցազրույցի ժամանակ խոստովանեց, որ ԿԳԲ-ի հրամանին ենթարկվելով՝ տարիներ շարունակ կեղծել է Պիուս Տասներկուերորդի պատկերը միջազգային հանրության առաջ: Ապատեղեկատվական արշավը, որին տրվել էր “Դիրք 12” ծածկանունը, ստորագրվել էր անձամբ Նիկիտա Խրուշչյովի ձեռքով [...] : Փաչեփայի համաձայն, պրոպագանդան իր գագաթնակետին հասավ 1963 թվականին «Փոխանորդը» հայտնի թատերգության բեմականացմամբ, որի հեղինակն էր գերմանացի թատերագիր Ռոլֆ Հոխհուրթը և որով լիովին աղավաղվեցին Պիուս Տասներկուերորդի վերաբերյալ պատմական ճշմարտությունները [...] : Թատերգության տեքստը, սակայն, հիմնվում էր սովետական գաղտնի ծառայությունների կողմից աղավաղված փաստաթղթերի վրա [...] »:

^[2] «Il Giornale» օրաթերթի 9/12/2009 համարում: Այդ նույն հարցազրույցը հրապարակվել է այդ նույն օրվա բոլոր օրաթերթերում, ինչը որ ինքնըստինքյան արդեն կասկած հարուցող փաստ է: «Il Messaggero» օրաթերթը մեջբերել է նաև այս խոսքը. «Մենք Միացյալ Նահանգներում տարբեր կարծիք ունենք ազատ որմնադիրների [այսինքն՝ մասոնների] մասին, ձեր ունեցած կարծիքից նվազ կեղտոտ կարծիք: Նրանք կարողանում են գոյակցել և եղբայրներ կոչվել, թեև նրանցից յուրաքանչյուրը տարբեր ծագում ունի, տարբեր կրոն, քաղաքական տարբեր հայացքներ: Սա աննշան բան չէ»: Աննշան բան չէր լինի, եթե ճիշտ լիներ, մինչդեռ լիակատար փչոց է:

^[3] «Il Giornale» օրաթերթի 18/10/2009 և 19/10/2009 համարներում: Աուջասը շտապեց հերքել հրապարակված լուրը, խոստանալով, թե դիմելու է «դատարան, եթե հարկավոր լինի» («La Repubblica» օրաթերթի 19/10/2009 համարում): Բայց հենց նման հերքումը, ուր բացակայում է միանշանակ մեղադրանք ներկայացնելու քաջությունը, այլ՝ արձակվում են անորոշ արտահայտություններ («եթե հարկավոր լինի»), թեև լուրը հրապարակվել էր թերթի մի ամբողջ էջ գրավելով, ցույց է տալիս, թե որքան խարխուլ է նրա կողմից սպառնացված, բայց այդպես էլ չներկայացված հերքումը:

^[4] CORRADO AUGIAS - VITO MANCUSO, Disputa su Dio, Mondadori, Milano 2009, pp. 123, 242. Դարվինին որպես գործիք օգտագործելը, նրան ներկայացնելով որպես աթեիզմի մարգարե, ներկա է Աուջասի (և բոլոր մատերիալիստների) գրություններում: Եվ սակայն, Դարվինը – այս պահին մի կողմ թողնելով իր տեսությունների ճիշտ կամ սխալ լինելու հարցը – ինքն իրեն երբեք չի ներկայացրել որպես աթեիստ, այլ՝ որպես ագնոստիկ, այսինքն՝ անգիտապաշտ, կրոնական հարցերում չեզոք դիրք գրավող: Իր նամակներից մեկում, օրինակ, Դարվինը գրում է. «Անհնարինությունը մտածելու, թե այս վիթխարի ու սքանչելի տիեզերքը, մեր՝ գիտակից էակներիս հետ միասին, կարող է ծնված լինել պատահականորեն, իմ կարծիքով գլխավոր փաստն է ի նպաստ Աստծո գոյության», թեև հետո հավելում է, թե «այս խնդիրն իր ամբողջությամբ գտնվում է մարդկային մտքի կարողություններից անդին» (RANDAL KEYNES, Casa Darwin, Einaudi, Torino 2007, pp. 280, 315):