Գլուխ Բ. - Հոդված 3. / գ) Սուրբ Հոգին՝ Աստվածաշնչի մեկնաբանողը

109. Աստվածաշնչի մեջ Աստված խոսում է մարդու հետ մարդկային ձևով: Աստվածաշնչի ճիշտ մեկնաբանության համար, հետևաբար, հարկավոր է ուշադրությամբ ուսումնասիրել, թե սրբազան հեղինակներն ի՛նչ են ճշմարտապես կամեցել հաստատել, և թե Աստված ի՛նչ է կամեցել հայտնել նրանց խոսքերի միջոցով^[1]:

110. Հասկանալու համար սրբազան հեղինակների միտքը, հարկավոր է հաշվի առնել նրանց ժամանակաշրջանի և նրանց մշակույթի, այն ժամանակ գործածության մեջ գտնվող «գրական ժանրերի», ընկալելու, արտահայտվելու, պատմելու եղանակների պարագաները, որոնք հատուկ էին նրանց դարաշրջանին: «Ճշմարտությունն, իրոք, տարբեր կերպերով է ներկայացվում և արտահայտվում տարբեր դասակարգերի պատկանող գրություններում, ինչպիսիք են պատմականները, մարգարեականները, բանաստեղծականները, կամ գրական մյուս կերպերը»^[2]:

111. Սակայն, քանի որ Աստվածաշունչը ներշնչված է, կա ճիշտ մեկնաբանության մեկ ա՛յլ սկզբունք, նախորդից ո՛չ պակաս կարևոր, առանց որի՝ Աստվածաշունչը կմնար «մեռած տառ». «Աստվածաշունչը [հարկավոր է] ընթերցել և մեկնաբանել այն նույն Հոգու օգնութամբ, որի միջոցով որ այն գրվել է»^[3]:

Վատիկանյան Երկրորդ Տիեզերական Ժողովը մատնանշում է երեք չափանիշներ՝ Աստվածաշնչի մի այնպիսի մեկնաբանության համար, որը համահունչ կլինի այն Հոգուն, Ով այն ներշնչել է^[4].

112. ա) Մեծագույն ուշադրություն ընծայել «ամբողջ Աստվածաշնչի բովանդակությանն ու միությանը»: Իսկապես, որքան էլ որ տարբեր լինեն Գրքերը, որոնցից այն կազմված է, Աստվածաշունչը մե՛կ է՝ Աստծո ծրագրի միության զորությամբ, որի կենտրոնը Հիսուս Քրիստոսն է, և սիրտը՝ Իր Խաչելությունից հետո բացված^[5]:

«Հիսուսի Սիրտը^[6] Աստվածաշնչի պատկերն է, որն էլ հենց հայտնում է Հիսուսի Սրտի գաղտնիքները: Այս Սիրտը փակ էր Խաչելությունից առաջ, որովհետև Գրվածքը դժվարիմաց էր: Սակայն Գրվածքը բացվեց Խաչելությունից հետո, որպեսզի նրանք, ովքեր այդուհետև ունեն դրա շուրջ բանիմացությունը, մտորեն և ըմբռնեն, թե ինչպե՛ս պետք է մեկնաբանվեն մարգարեությունները»^[7]:

113. բ) Ընթերցել Աստվածաշունչը «ամբողջ Եկեղեցու կենդանի Ավանդության» մեջ: Հայրերի խոսքերից մեկի համաձայն, «Աստվածաշունչը նախևառաջ գրված է Եկեղեցու սրտի մեջ, քան թե՝ նյութական միջոցների վրա» («Sacra Scriptura principalius est in corde Ecclesiae quam in materialibus instrumentis scripta»)^[8]: Արդարև, Եկեղեցին իր Ավանդության մեջ կրում է Աստծո Խոսքի կենդանի հիշատակը, և Սուրբ Հոգին է, որ նրան տալիս է Գրվածքների մեկնաբանությունը՝ հոգևոր իմաստի համաձայն (« ... secundum spiritalem sensum, quem Spiritus donat Ecclesiae» - « ... հոգևոր իմաստի համաձայն, որը Հոգին շնորհում է Եկեղեցուն»)^[9]:

114. գ) Ուշադիր լինել «հավատքի համանմանություններին»^[10]: Ասելով «հավատքի համանմանություններ», հասկանում ենք հավատքի ճշմարտությունների հարակցությունը միմյանց միջև և Հայտնության ծրագրի ամբողջության մեջ:

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ԻՄԱՍՏՆԵՐԸ

115. Մի հնագույն ավանդության համաձայն, հնարավոր է զանազանել Աստվածաշնչի երկու իմաստներ. տառացի իմաստը և հոգևոր իմաստը, այս վերջինը ենթաբաժանված՝ այլաբանականի, բարոյականի և ուսուցողականի (կամ առաջնորդողի): Այս չորս իմաստների լիակատար ձայնակցությունը՝ Եկեղեցու մեջ Աստվածաշնչի կենդանի ընթերցմանը հաղորդում է իր ողջ հարստությունը:

116. Տառացի իմաստը: Սա այն ուղղակի իմաստն է, որ արտահայտում են Աստվածաշնչի խոսքերը, և որը գտնվում է ուղիղ մեկնաբանության կանոններին հետևող բացատրության միջոցով: «Աստվածաշնչի բոլոր իմաստները հիմնվում են տառացի իմաստի վրա» («Omnes [Sacrae Scripturae] sensus fundentur super unum, scilicet litteralem»)^[11]:

117. Հոգևոր իմաստը: Հաշվի առնելով Աստծո ծրագրի միությունը, Աստվածաշնչի ո՛չ միայն գրությունը, այլ նաև՝ դեպքերն ու իրադարձությունները, որոնց մասին խոսում է, կարող են նշաններ լինել:

ա) Այլաբանական իմաստը: Կարող ենք հասնել իրադարձությունների ավելի խորը ըմբռնման, եթե ճանաչենք դրանց նշանակությունը Քրիստոսի մեջ. օրինակ, Կարմիր Ծովի միջով անցումը Քրիստոսի հաղթանակի, և հետևաբար՝ Մկրտության նշաններից մեկն էր^[12]:

բ) Բարոյական իմաստը: Աստվածաշնչի մեջ պատմված իրադարձությունները կարող են մղել մեզ՝ ուղիղ վարք որդեգրելու: Գրվել են «մեր համար՝ որպես խրատ» (1Կր 10, 11)^[13]:

գ) Ուսուցողական կամ առաջնորդող իմաստը: Կարող ենք որոշ իրականություններ կամ որոշ իրադարձություններ տեսնել իրենց հավիտենական նշանակության մեջ, ինչը որ առաջնորդում է մեզ (հունարեն՝ ἀναγωγή) դեպի մեր Հայրենիքը. օրինակ, Եկեղեցին երկրի վրա նշանն է երկնային Երուսաղեմի^[14]:

118. Միջնադարյան երկտողներից մեկը լավ ամփոփում է չորս իմաստների նշանակությունը.

Բարոյականը՝ թե ի՛նչ է հարկավոր անել, իսկ թե դեպի ո՛ւր ձգտել՝ առաջնորդողը»^[15]:

119. «Մեկնաբանողների պարտականությունն է նպաստել, այս կանոնների համաձայն, Աստվածաշնչի իմաստի առավել խորը ըմբռնմանն ու ներկայացմանը, որպեսզի, որոշակի կերպով նախապատրաստական ուսումնասիրությունների միջոցով, հասունանա Եկեղեցու դատողությունը: Այս ամենն, իրոք, որ վերաբերվում է Աստվածաշնչի մեկնաբանության ձևին, վերջին հաշվով ենթակա է Եկեղեցու դատաստանին, որը գործադրում է Աստծո Խոսքը պահպանելու և մեկնաբանելու աստվածային մանդատն ու պաշտոնը»^[16]:

«Չէի հավատա Ավետարանին, եթե ինձ չհանգեցներ դրան Ընդհանրական Եկեղեցու հեղինակությունը» («Ego vero Evangelio non crederem, nisi me Catholicae Ecclesiae commoveret auctoritas»)^[17]: