01-18. Անդամալույծի բժշկումը Բեթհեզդայի ավազանի մոտ

5, 1-47 - Հիսուսի ինքնահայտնությունը շարունակվում է Երուսաղեմում, հրեական տոներից մեկի կապակցությամբ կատարված ուխտագնացության ժամանակ: Երրորդ «նշանը» (հմմտ. 2, 11; 4, 54) մի անդամալույծի բժշկումն է. Հիսուսի խոսքը կարողանում է տալ նրան այն, ինչը որ ավազանի ջուրը – խորհրդապատկերը ինչպես Մովսիսական Օրենքի, այնպես էլ հեթանոսական հավատալիքների – չէր կարողանում և ի զորու չէր տալու:

 

5, 1 - «Այդ բաներից հետո». Տե՛ս 3, 22⁺: ꟷ

- «տոներից մեկն էր». Որոշ ձեռագրերում որոշյալ հոդով է. «տոնն էր»: Դժվար է ճշգրիտ կերպով ասել, թե ո՛ր տոնի մասին է խոսքը, բայց պետք է որ եղած լինի այն երեք տոներից մեկը, որոնց ժամանակ նախատեսվում էր ուխտագնացություն դեպի Երուսաղեմի Տաճար: Հետևաբար, կա՛մ Զատիկն էր (6, 4), կա՛մ Տաղավարահարացը (7, 2), – որոնք երկուսն էլ Հովհաննեսի կողմից հիշվում են որպես «հրեաների տոն» («ἑορτὴ τῶν Ἰουδαίων» - «հէոռտէ տօն Յուդայօն») – կա՛մ էլ, ամենայն հավանականությամբ, Պենտեկոստեն (Հին Կտակարանի «Շաբաթների» կոչվող տոնը):

 

5, 2 - «Ոչխարների դարպասի մոտ». Հուն. «ἐπὶ τῇ προβατικῇ» - «էպի տէ պռոբատիկէ». Հունարեն բնագրում «դարպաս» եզրը չկա (բառացի՝ Ոչխարների մոտ): Ավելացնում ենք դարպասը, որովհետև Տաճարի տարածքի հյուսիս-արևելյան պարիսպները մի դարպաս ունեին, որտեղից ներս էին մտցվում զոհաբերությունների համար նախատեսված կենդանիները (հմմտ. Նեեմ 3, 1.12; 12, 39), և այդ դարպասն է, որ կոչվում էր «Ոչխարների»: Գրաբարը գործածել է իբրև ավազանի անունը. «'ի Պրոբատիկէ աւազանին»։ – Այդ դարպասի մոտ մի ավազան կար, որը եբրայեցերեն (կամ ավելի ճիշտը՝ արամայերեն) կոչվում էր «Βηθζαθά» - «Բեթզաթաե, կամ, ձեռագրերի մի մասի համաձայն, Բեթհեզդա, որ նշանակում է «հոսող ջրի տուն»: Այդտեղ էր հավաքվում ջուրը, որն հետո գործածվում էր Տաճարի կարիքների համար: Իսկ այդ գլխավոր ավազանի հարևանությամբ կային ա՛յլ փոքր ջրավազաններ ևս, որոնք կապակցվում էին բժշկության հեթանոսական տարբեր հավատալիքների հետ: ꟷ

- «կամարակապ հինգ սրահներով». Տրվում է Օրենքի հինգ գրքերի (Մովսիսական Հնգամատյանի) խորհրդապատկերը: Դրանք ծառայում են «հիվանդությունները» (մեղքերը) բացահայտելուն, բայց ո՛չ բուժելուն:

 

5, 3 - Մի խումբ ձեռագրեր այս տողի վերջում ավելացնում են. «որոնք սպասում էին ջրերի հուզվելուն»: Գրաբարը ևս. «որ ակն ունէին ջրոցն յուզելոյ»։

 

5, 4 - Լավագույն և հնագույն ձեռագրերը չունեն այս տողը, ուր ասվում է. «Եվ Տիրոջ հրեշտակը ժամանակ առ ժամանակ իջնում էր ավազանը և ջրերը հուզում. և ով ջրերի հուզվելու ժամանակ առաջինն էր իջնում, բժշկվում էր՝ հիվանդությունից նշան անգամ չպահելով»: Լեզվական առումով ևս այն չի համապատասխանում Հովհաննես Ավետարանչի լեզվին ու բառապաշարին: Արևմտյան ձեռագրերում ի հայտ է եկել 2րդ, իսկ Արևելյան ձեռագրերում՝ 4րդ դարից սկսած:

 

5, 5 - «երեսուն և ութ տարի». Հին Կտակարանում «40 տարի» ժամանակաշրջանը խորհրդանշում է մի ամբողջ սերնդի կյանքի, կամ մի թագավորության տևողությունը (2Սմ 5, 4; 1Թգ 2, 11), կամ նաև խաղաղության ու բարօրության վիճակը (Հս 3, 11; 5, 21): Հին Կտակարանի ժողովրդի վերաբերյալ կիրառվելով, մատնանշում է, որ Եգիպտոսից դուրս ելած ժողովուրդը, անապատում թափառելով, չի ստանալու Ավետյաց Երկիր մտնելու իրավունքը (Թց 32, 13; Հս 5, 6; Սղմ 95, 10): Անդամալույծի դեպքում, այստեղ, շուտով լրանալու էին այդ 40 տարիները, բայց Հիսուսը միջամտում է և իրավիճակը փոխում: ꟷ

- «հյուծվում էր». Հուն. «ἀσθενείᾳ» - «ասթենեյա». Բառացի՝ թուլության, անուժության, ուժասպառության մեջ էր: ꟷ

- «իր մարմնի մեջ». Բառացի՝ ինքն իր մեջ: Գրաբարը. «երեսուն եւ ութ ամ էր 'ի հիւանդութեան իւրում»։

 

5, 7 - «երբ ջուրն ալեկոծվում է». Ջրի հոսքը կայուն ուժգնությամբ չէր, այլ՝ երբեմն, որոշ ժամանակ դադարելուց կամ թուլանալուց հետո, հանկարծակի թափով էր հոսում և ավազանի մեջ ներքևից լցվելով՝ բլթբլթացնում էր ավազանի ջուրը: Ոմանք դրանում հրեշտակային միջամտություն էին տեսնում և բժշկման հույս էին փայփայում: ꟷ

- «մեկ ուրիշն իջնում է ինձնից առաջ». Ասվում է, որ մեկ ուրիշն իջնում էր, բայց չի ասվում, թե իրոք բժշկվում էր: Բայց մյուսները, տեսնելով, որ մեկն արդեն իջել է, ավելորդ էին համարում իրենք էլ իջնելը. միևնույնն է, մտածում էին, առաջինը չենք և մեր համար այլևս հույս չկա:

 

5, 8 - «քայլի՛ր». Հուն. «περιπάτει» - «պեռիպատեյ». Քայլի՛ր, բայց ավելի ճշգրիտ իմաստով՝ շրջի՛ր, ընթացի՛ր, կյանքդ ապրի՛ր:

 

5, 9 - «շաբաթ էր». Հմմտ. Մտթ 12, 1-2⁺ և 12, 8⁺-ի առաջին մասը:

 

5, 10 - «օրինավոր չէ». Իրենց միջամտությամբ, որով հակառակվում են Հիսուսի կողմից տրված հրամանին (8), հրեա իշխանավորները վկայակոչում են Օրենքը՝ բժշկված մարդուն ապրելու ազատությունից զրկելու համար:

 

5, 14 - «Այլևս չմեղանչես». Հիսուսը չի ասում, թե հիվանդությունը մեղքի հետևանքն է (հմմտ. 9, 2-3): Մարմնով բժշկվածին զգուշացնում է, որ մարմնական հիվանդություններից շա՜տ ավելի ծանր ու բախտորոշ իրողություններ գոյություն ունեն (հմմտ. Հյտ 20, 6.14; 21, 8), և որ մարմնական բժշկության շնորհը նրա համար բարոյական պարտականություն է ստեղծում դարձի գալու (հմմտ. Մտթ 9, 2-8): Այս երկու ճշմարտությունները մոռացության մատնելու դեպքում, նա ինքն իրեն կենթարկի մի վտանգի, որն «ավելի վատ բան» է, քան անդամալուծությունը, որից բժշկվեց: Տեսանելի հրաշքը, հետևաբար, պետք է հոգևոր հարության «նշանը» լինի (24):

 

5, 16 - Հիսուսի նկատմամբ հրեա իշխանությունների սնուցած ատելության ու հակառակության առաջին ակնարկն է Հովհաննեսի Ավետարանում: Դրվագի ավարտը տրվելու է 7, 19-24 հատվածում:

 

5, 17 - Շաբաթ օրվա հանգստի պատվիրանը հիմնվում էր Աստծո յոթերորդ օրվա հանգստի վրա (հմմտ. Ծնդ 2, 2-3; Ել 20, 11): Բայց, հրեա անվանի ռաբբիներից ոմանք ընդգծում էին փաստը, որ դա հարաբերական հանգիստ էր, քանի որ Աստված անդադար գործում է նաև շաբաթ օրը՝ գոյության մեջ պահելով արարչությունը, կառավարելով աշխարհը, կյանք տալով ծնվողներին և կյանքը վերցնելով մահացողներից: Ուրիշ ռաբբիներ նախընտրում էին ընդգծել, որ Աստված երբեք չի դադարում գործել որպես դատավոր: Հետևաբար, երբ հրեաները լսում էին Հիսուսի խոսքը, թե «Իմ Հայրը մինչև այժմ գործում է, և ես էլ եմ գործում», միանշանակ կերպով հասկանում էին, որ Հիսուսն Իր Անձը նույնացնում է արարիչ և դատավոր Աստծո հետ (հմմտ. Ղկս 6, 5, և հատկապես՝ Մտթ 12, 1-8; և այլն):

 

5, 18 - Հմմտ. 10, 30-33: Մեղքը, որի մեջ Հիսուսը մեղադրվում է հրեաների կողմից, հիշեցնում է սկզբնական, ադամական մեղքը (հմմտ. Ծնդ 3, 5-6):